Bijbel Baptist Kerk Wereld Religie nanga Zendings Wroko

Animism & Volk Religie Part I  Kande 40% foe heri grontapoe bribi tapoe disi

Animism – wereldveiw  Gado de da Schepper, ma A de farawe en joe no man verwakti A sa jepi joe  Dem jeje basi bijna alasani  Dem jeje kan de boen efoe ogri  Joe kan beheers them pikinso, ma niet helemaal

Animism wereldview  Mana = undifferentiated jeje krakti disi de na ini sani  A kan de leki wan gado efoe impersonal krakti leki stroom  Soms dem kan controleer hem doro da bonoeman, da shaman, enz.

Magik  Basis no de moreel. Ma efoe joe doe bepaalde ritueel, joe kan kisi da resultaat dati joe soekoe  Soms dem gebruiki homeopathy – wan sani disi gersi wan trawan  Dresi – normaal no verschil na mindri foe lichamelijk effect & jeje effect

Magik  Soms – contiguity – da soema wiwiri, nangra, foto, krosi, enz  Evil ai – joe kan doe ogri efoe joe loekoe nanga djaroesoe  Astrologie – da zon, moen & ster seni krakti disi abi invloed dja

Marki foe wan formal religie  Specialists nanga hei opleiding na ini da religie nanga dem santa boekoe  Dem broko hede foe ultimaat waarheid, ultimaat realiteit, top level cosmic realiteit, pe soema go foe teego,enz.  Kan wroko nanga wan groepoe libisoema, efoe da individueel soema

Folk religie  Wan groepoe soema disi abi moro direkt contakt nanga locaal folkoe  Dem no abi so foeroe froestan abra dem theorie  Da leider wroko leki tra soema – kande a de wan praniman, hontiman, enz.  Dem vragen de moro na ini da prakteit en locaal na natuur

Volk religie  Vaak formeel & volk religie moksi nanga foeroe animism  Dem hoofd punt – success nanga krakti

Fo bigi vragen foe volk religie  Dede –  Foe san’ede da soema dede  Foe san’ede dem dede nownow  San disi sa doe nanga mi famiri  Da aanwezigheid foe ogri  Tiri te wi no sabi da toekomst  Success = a de wan ongolokoe, efoe a pasa so maar, efoe san?

Characteristics foe Volk Religie  Libisoema de na da centrum. Vaak soso da klan efoe bigi famiri de da centrum en sori leki troe libisoema  Daarom joe kan misbruiki tra soema dorosei foe joe groepoe, bikasi dem no de da srefi waarti leki joe famiri

Characteristic foe Volk Religie  Alasani tai na wan  No srapoe grens na mindri foe da wereld foe denki en da wereld foe materialisme  Joe prakseri kan abi invloed tapoe impersoneel sani  Holistic fasi foe loekoe na libi – heri libi de wan

Characteristic foe Volk Religie  Soema wroko nanga san dem froestan en control nanga wetenschap  Dem wroko tapoe san dem no man control nanga volk religie  Bigi gado abi bigi ofrandi fanowdoe – a kan de broedoe ofrandi, libisoema  Da heri groepoe wroko leki wan

Characteristic foe Volk Religie  Difrenti tem foe difrenti sani  Prani  Myths en tori  Geschiedenis  Ritueel  Da gron, da kondre de locaal

Characteristic foe Volk Religie  Joe no broko hede foe soema drai dem libi, bikasi joe no man kenki:  Pe joe de gebore  Soema ben meki joe  Dem wroko na san de wroko – “cover the basis”, hopoe wan sani wroko  Dem no broko hede foe ultimaat waarheid  Joe kan abi toe bribi disi boks ma hori ala toe

Characteristic foe Volk Religie  Nadruk tapoe krakti  Wroko nanga taki – dem woortoe – persoonlijk, na relatie, wantem  Som leisi foe taki efoe meki geluid meki sani pasa  No totaal apartheid gi libisoema nanga meti; libisani nanga sani disi no abi libi (leki wan ston, liba, enz)

Characteristic foe Volk Religie  Takroe jeje kan tron na in meti efoe libisoema. Dem soema disi njan dem kan kisi mana (krakti)  Takroe jeje kan go farawe  Foeroe frede en abi vrede fanowdoe

Characteristic foe Volk Religie vs. Kristen  Roman Catholic: Mostly dem prati na toe  Lomsoe foe kerki & ritueel  Volk religie foe aladei libi

Characteristic foe Volk Religie vs. Kristen geloof  Protestant: Wan kenki ben kom. Protestant ben moksi engel nanga Gado leki boven-natuurlijk, en dem ben prati dem foe da natuur foe grontapoe  Wetenschap ben kom secular en aparti foe religie  Religie ben kom mystery – kibri tori

Volk religie vs. Protestant  Protestant ben trowe da “mindri” tussen Gado nanga grontapoe. En dus a ben de wan leri foe secular – Gado no abi te maak nanga wi aladei libi

Life cycle na ini Volk Religie  Libisoema kisi waarti te dem pasa wan stadium go miti trawan  Geboorte, initiatie, trow, dede  Geboorte de belangrijk, bikasi joe kisi wan jeje dan  Joe tron wan libisoema te joe kisi wan nem – kande foe wan avoo, wan presenti foe dem jeje, enz

Life cycles  Wan sortoe inititie ceremonie te joe kom wan volwassen lid foe da society – kande na puberty  Joe kisi informatie foe kom frantwoortoe  Joe tron lid  Soms dem kenki joe nem

Trow de belangrijk  Dem role foe dem soema kenki  Soms disi kan abi te maak nanga dem granavoo toe

Dede de belangrijk  Fa foe miti da uitdaging foe dede  Ritueel foe prati libi nanga dede  Social order kenki  Poti dem dedewan leki avoo  Vaak dem frede dati dedewan kan de takroe jeje disi kan doe foeroe ogri na dem libisoema

Foe de na ini wan groepoe  Moro foeroe soema si dem troe identiteit te dem tai na ini wan moro bigi groepoe leki famiri  Libi de wan tai foe generatie go miti generatie – no nanga sex nomo ma ook toe sociaal & jeje  Sondoe efoe boen foe ouders dan wroko tapoe dem pikin

Foe de na ini wan groepoe  Famiri de da moro belangrijk sani; joe kan kari dem iniwan tem foe jepi  Tanta nanga omoe de mama & tata; ala dem neef & nicht de brada & sisa makandra

Tai soms na ini famiri  Totemism – wan famiri tai nanga wan meti efoe pransoen. Normaal dem no njan hem, ma wroko foe si dati dem tra famiri abi njanjan (wan treefoe)  Soema na ini da famiri – da gron no de foe dem, ma dem abi leti foe wroko hem  Soms wan kondre de tai nanga dem gado nanga santa presi foe da heelal

Marki foe volk religie  Dem si da centrum foe dem leki da centrum foe da heelal  Dem abi dem grens, en joe moesoe sorgoe dati ogri soema nanga takroe jeje no kom na ini – doe bepaalde rites  Wan oso de belangrijk moro leki soso wan presi foe tan

Marki foe volk religie  Libisoema kisi bigi nem doro san dem doe gi da heri community – leki bonoeman, datra, enz.  Soms soema feni waarti toe na ini san dem bai

Formeel vs. volk religie & dede  Formeel – pe da soema ben go?  A de belangrijk foe kisi pardon  Waarti na ini libi de belangrijk  Volk religie – san naki wi dja now?  Foe san’ede disi ben pasa  Foe san’ede disi ben miti wi?  Fa wi kan kibri wisrefi agensi dede?

Formeel religie vs. Volk religie & dede  Formeel: San pasa te wan soema dede?  Volk – fa wi kan abi kontakt ete nanga dem dedewan  Dem snesi bribi dati dem moesoe sorgoe foe dem dede avoo efoe wan takroe sani sa miti dem

Granavoo na ini Volk Religie  Foeroe soema bribi dati dem dedewan de wan pisi foe dem libiwan, en joe moesoe sorgoe dem boen. Dem abi invloed tapoe joe  Dem ben meki da famiri  Dem libi pe dem kan si dem takroe jeje, ogri bonoeman, enz & jepi kibri da famiri

Granavoo…  Dem membre dem foe dem krakti en sani dem ben doe  Dem de soema disi kibri da famiri en sorgoe foe da famiri  Dem de mindriman na mindri Gado nanga libisoema  Soms a de moeilijk foe taki efoe soema respeki dem nomo efoe aanbegi dem

San wi leki Kristen moesoe doe  Membre dati ala soema ben meki na ini da prenki foe Gado en wi abi bigi waarti. Wi tai makandra nanga ala libisoema  Wi de na ini Kristus en abi wan pisi foe da natuur foe Gado. Kristus libi na wi ini, en meki wi tron pikin foe Gado nanga dem leti foe dati

Da kerki  Da kerki de koinonia – famiri foe bribiwan  A no de wan presi foe prisiri nomo makandra  A no de wan club  A de da njoen libi en broedoe foe bribiwan. So wi moesoe libi switi makandra en gi wisrefi foe jepi trawan

Kristen antwoord na dede  Dede wani taki: Froisi foe wan pori grontapoe na wan presi sondro fout  Beri dienst de belangrijk foe sori fa a de pijnelijk en foe tapoe da firi  Gado sabi fa pina de. Ma A ben poeroe da maka foe dede  Wan boen tem foe evangelizatie

Granavoo – respeki, geen aanbegi  Kristen sabi famiri de belangrijk  Pikin moesoe respeki dem bigisoema  No abi ofrandi, bron papiera moni,enz – ma bromiki, presenti na Kristen organizatie, enz.

Wroko nanga granavoo  Afrika – dem si dem gran avoo leki dem participeer na ini ceremonie. Dem kari dem foe kom, trowe watra & sopi gi dem = idolatry  Wi Kristen abi da Santa Jeje. Wi no abi foe aksi dedesoema  Efoe dem taki foe soema dede sondro foe jere foe Jezus – poti da kroetoe dati na ini da anoe foe Gado

Granavoo  Wi jeje granavoo de dem bigi held foe wi bribi – da wolkoe foe getuigi lontoe wi

Blesi & sweri  Meestal nanga wan autoriteit – leki ouders, masra  Da blesi efoe kosi foe wan santa man abi krakti  Da kosi foe wan oema nanga moen-siki de gevaarlijk

Sweri  Joe meki dem joesrefi, meestal foe sori dati joe no de schuldig  Som denki dati dem woortoe abi krakti  Na ini da OT – dem sweri kom nanga da blesi foe Gado tapoe ala sani

San soema doe foe naki kolokoe  Magic – “spell” amulet, foe meki boen kom en kibri gi ogri  Mantra – taki sani  Yantras – symbool disi abi krakti  Tra sani – geomancy = feng shui – fa dem bouw wan sani  Kolokoe – nanga sani joe abi, efoe sani joe doe

Teken foe takroe kolokoe  Bijzonder geboorte efoe dede, esp. nanga honti, fisi, feti  Ceremonie foe rampen, siki, feti, sani disi fadon en no go boen

Ongolokoe  Sondoe agensi gran avoo & jeje  Gi dem presenti & ceremonie  Sori dem granavoo & jeje juisti respeki  Dem frede – gebruiki amulet  Go na bonoeman efoe shaman foe juisti “kuur”

Bonoe  Vaak san de doe de agensi da norm na ini society  Dem abi bigi makti – psychic makti  Som cultuur – alasani de bonoe  Bonoe komopo foe satan de ogridoe  Som gebruiki bonoe foe meki dem standaard foe da groepoe kom na wan, ma dem meki moro problemen leki dem los op

Volk religie & ongolokoe  Ogri ai – kan doe ogri foe afstand. Dem taki toe foe ogri mofo nanga ogri meri disi teki wan bonoeman foe kuur  Sieli sribi – da sieli fika da skin na ini sribi, en kan abi probleem foe doro baka  Geestelijk siki – soms da fasi a sori hemsrefi komopo foe da cultuur

Ongolokoe  Kismet – fatalism – Islam  Astrologie – wan zegt de sterren  Ongolokoe  Takroe magic – joe kan feti nanga tra magic  Pollutie  Taboo  Object intrusie – a kom na ini

Kristen nanga “ongolokoe”  Gado de basi foe alasani  Gado sorgoe foe ibri soema  Gado jere en piki begi  Soms A gi pasi foe tesi foe tjari wi kom moro krosibei na Hem  A de da Gado foe pina nanga tesi toe

Kristen antwoord na pina  Kristus libi na wi ini, en a verloesoe wi foe da krakti foe sondoe disi wi ben doe en disi wi doe  Kristus begi gi wi en gi wi tranga  Da krakti foe da Santa Jeje kan gi wi verloesoe en da wini liib  A kan gi marki na jongoe bribiwan, ma te wi gro, A wani wi foe bribi Hem woortoe moro

Gesontoe = shalom  Da fosi sani de foe kom boen baka nanga Gado  Wi saka wisrefi en gi wisrefi abra na ini da kerki  Wi wani lichamelijk, mental (denki), sociaal & jeje gesontoe  Wi kom helemaal boen soso nanga wan njoen skin baka dede

Da kerki na ini pina  Da kerki de wan community foe genezing  Wi prati da lobi foe Kristus  Wi tjari wan pisi foe da pina  Wi abi boen relatie na ini da kerki fanowdoe  No prati lichamelijk & geestelijk problemen helemaal aparti

Da kerki na ini pina  Holistic ministry  Siki – biophysical & psychologic  Siki – ook toe sociaal & jeje toe  A de wan boen gelegenheid foe preiki Kristus

Genezing  Siki  Te foe kaba, a ben komopo foe sondoe  Gado kan gi hem pasi foe discipline wi, efoe foe hari wi krosibei na Hem  Soms takroe jeje kan doe disi  Kristus ben teki da sondoe foe wi tapoe Hem (ma no denki dati disi wani taki dati alatem wi kom boen baka lichamelijk)

Bonoe – no prei nanga hem  A kan sori dati Gado abi moro krakti, en A kan verloeseo  Tjari dem soema disi pina kom na da kerki foe kisi steun  Taki foe da ogridoe foe bonoe  Tanapoe na baka dem soema disi dem ben lei abra da tori

Bonoe…  Da kerki moesoe sori lobi en hori soema kom makandra  Gi pardon na dem soema disi fadon, en jepi opo dem baka  Sori da juisti fasi foe correctie foe haat, djaroesoe, bonoe & magic

Mechanical methoden foe aksi san wi moesoe doe  Trowe lot  Omen – teki tekst bij kans foe da Bijbel, Qur’an, enz.  Astrologie – wat zegt de sterren  Divination - bonjo, fa fowroe frei, dem inisei foe wan meti, loekoe na blatie, karta spel, enz

Tra fasi foe ondrosoekoe – ordeal (tesi) foe  Soekoe oorzaak foe ongolokoe, siki, dede  Beslis san wi moesoe doe  Kibri gevaar  Si efoe wan soema de schuldig efoe niet  Teki wan soema foe wan wroko  Feni lasi sani  Leri sani boven-natuurlijk fasi

Kristen fasi foe feni da wani foe Gado  Gado sori libisoema na fasi wi kan froestan. A kan gebruiki dren, wondroe-wroko, enz efoe a de fanowdoe  Moro foeroe te wi gro jeje fasi A wroko  Da woortoe foe Gado  Begi  Advice foe troe bribiwan

Wi moesoe de voorzichtig fa wi soekoe sani  Som sani wi no moesoe doe – astrologie, divinatie, soekoe dede soema, winti  Membre – a no de ala dren di taki troe  Foeroe waarskow de agensi falsi profeti, bonoeman, soema disi soekoe winti, enz.

Soekoe da wani foe Gado  Gado wani wi sabi san A wani, en A sa sori w efoe wi arki en gi jesi  Te wi bribi tapoe Jezus, wi sluit aan na ini Hem legre, en wi no de fri foe beslis san wisrefi wani doe.  Gado frantwoortoe – sori Hem wani  Wi frantwoortoe = gi Hem jesi  Wi kan sabi efoe wi de na ini da wani foe Gado nownow…

Kristen – feni da wani foe Gado  Da Bijbel gi bigi biginsel  Da kerki kan jepi  Bribiwan begi makandra  Leider disi froestan da Bijbel kan stoeka da Bijbel  Aksi Gado foe opo doro efoe tapoe doro foe sori Hem wani  Vertrouw tapoe Gado foe tiri wi

Feni da wani foe Gado  Membre dati satan lobi foe prei Gado. A kan seni profeti-taki, “words of knowledge”, dren, visioen toe  Ma satan no sori aanbegi foe da troe libilibi Gado nanga regtvaardiki libi  Wi bribi abi wan boen relatie nanga Gado fanowdoe – moro leki wetenschap, budget, survey, enz…

Relatie nanga boen & ogri  Soms soema bribi dati san meki relatie moro tranga de boen; en san swaki relatie de ogri  Volk religie – da heelal de relatie na mindri libisoema, dem gado, dem jeje, dem granavoo, enz. Dem bribi ala libi de santa. Libisoema moesoe de na ini harmonie nanga da heelal

Boen nanga ogri  Efoe ala libi de santa, dan joe no moesoe kiri moro meti te joe honti leki a de fanowdoe. Te joe kapoe bon, aksi dem toestemming fosi,  Ala society abi sondoe en difrenti wan taki difrenti de moro ogri  West – sexueel sondoe  India – foe hatibron en lasi joesrefi  Difrenti sondoe foe difrenti leeftijd, sex, enz

Boen nanga ogri  Dem 10 gebod sori san wi moesoe doe foe abi society tak  Sex – no society gi pasi foe sex sondro control  Moord – no society gi pasi foe moord so maar  Foefoeroe – soema abi leti na dem sani  Bigi ai – som regulatie foe prati gi trawan

Schuld vs. Sjem  Schuld – dem abi wan systeem foe kibri da leti foe da individueel  Te dem meki fout, dem firi schuld  Te dem meki fout, dem kisi strafoe so dati libisoema kan abi fri na ini da society

Sjem  Nadruk tapoe dem leti foe da groepoe  Boen – prati libi na ini da community  Bigi ai de takroe – foe hori sani gi joesrefi  Gesontoe de te leki dem avoo  Sondoe kan panja na ini da famiri  Joe kan hori ogridoe baka nanga ritueel

Sondoe na ini volk religie  Sondoe – moro sociaal – broko dem relatie lichamelijk, sociaal, jeje-fasi  Joe no respeki granavoo & grontapoe. Joe no doe joe plikti  Sex na ini famiri de ogri, en moord toe  Hoofd frantwoortoe de nanga dem bigi wan na ini da famiri nanga dem granavoo

Sondoe na ini volk religie  Sondoe – sjem gi da community  Te da famiri doe sondoe, a teki da heri famiri foe aksi pardon en pai baka  Sondoe kan broko relatie na mindri dem granavoo & dem Gado  Frede Gado sa strafoe sondoe  Sociaal & relige sondoe tai na wan  Proberi foe prati individueel & famiri sondoe

Sondoe na ini volk religie  Dem gado en fesiman gi opdrakti, en efoe joe no gi jesi, joe do esondoe  Foe kom boen baka, kande joe moesoe meki wan broedoe ofrandi efoe presenti  Joe aanbegi te joe de loyaal, joe prijse en gi presenti  Sondoe – opstand, bigi fasi, tranga jesi

Sociaal relatie  Foeroe society – patron-client relatie boen  Patron – sorgoe alasani foe da client  Client – 100% support na patron  Relatie kom boen baka nanga presenti – spesroetoe njanjan & dringi

Communicatie nanga gran avoo  Restitutie – pai baka efoe joe ben meki dem sari  Te joe njan makandra, joe sori relatie (?trowe njanjan)  Regeneratie - som cultuur ben kiri dem hoofd leider efoe chief na ritueel fasi

Aanbegi granavoo  Dem gi presenti na dem soema na ini autoriteit leki dem granavoo, so dati dem abi obligatie foe gi baka moro leki dem ben kisi  Soms dem ben kiri efoe pori sani foe go na ini da jeje-wereld – slafoe, wagi, computer, enz