Hoe bewaar ik…. Mijn familiearchief?

Wat is conservatie ↔ restauratie? C = object bewaarbaar maken in huidige toestand R = object terugbrengen naar zijn originele toestand en zo bewaarbaar maken

Wat is papier? Een suspensie van cellulosevezels, gevormd op een zeef, met lijm/ vulstoffen om de samenhang of het uitzicht te verbeteren

Wat is een foto? Een beeldlaag (emulsie) op/in een drager (papier,…) met of zonder plastic afwerkingslaag foto ≠ grafisch drukprocédé

Vergelijking levensduur van ≠ media

Bedreigingen van papier Temperatuurschommeling: 18 ± 2 °C Vocht: Relatieve vochtigheid: 50 ± 5 % Licht: 50 lux < 75 µW/lm Luchtverontreiniging ( S, N, O3, stof) Ongedierte Mens Rampen

Aanbevolen temperatuur en relatieve vochtigheid   Temperatuur (°C) R.V. (%) Lees- of consultatiezaal 20 50±2 Boeken 15 45±2 Perkament / velijn 18±2 50±5 Foto's op papier, zwart/wit of kleur < 20 40±10 Negatieven: polyester en acetaat zwart/wit <20 kleur <2 Film acetaat zwart / wit 12 50±10 <0 30±10 zilvernitraat 2 Dia's 4±10 Microfilms 35±5

vochtschade

Afbraak door ongedierte Bacteriën Schimmels Insecten Knaagdieren

Afbraak door ongedierte Bacteriën Schimmels (mech./ EtOH/ γ-straling) 24°C < Topt < 30 °C 70% < R.V. < 100% groeien op het oppervlak produceren enzymen produceren zure en gekleurde stoffen

Schimmelaantasting

Schimmelaantasting

Afbraak door ongedierte Insecten (γ-straling/vriezen/O2 laag) 15°C < Topt < 35 °C 50% < R.V. < 90% O2 Detecteren met insectenvallen

Afbraak door ongedierte  Boorders dringen diep in het object in + boormeel Houtkever Huisboktor

Afbraak door ongedierte  Bijters vreten het oppervlak aan laten afval achter Tapijtkever Mot

Afbraak door ongedierte  Bewoners leven in de ruimte rond het object vraatschade + uitwerpselen…stank Zilvervisje Kakkerlak Stofluis

Aantasting door zilvervisje

Afbraak door ongedierte  Bezoekers zijn aanwezig in de ruimte zonder directe schade aan te brengen Wesp Vlieg

Afbraak door ongedierte Knaagdieren mechanische schade = knabbelsporen of volledig verscheuren

Aantasting door muizen

Aantasting door muizen

Bedreigingen van papier Temperatuurschommeling: 18 ± 2 °C Vocht: Relatieve vochtigheid: 50 ± 5 % Licht: 50 lux < 75 µW/lm Luchtverontreiniging ( S, N, O3, stof) Ongedierte Mens Rampen

Daden van de mens slijtage onjuist gebruik van boeken (scheuren/etiketteren/ fotokopiëren….) Rampen ! gebruik van juiste brandblussers: CO2-blusser ev. nevelspuit

Oorlogsaantasting

Werkwijze R/ C Schimmel aanwezig = in quarantaine plaatsen foto’s hanteren met katoenen handschoenen objecten genoeg ondersteunen

Werkwijze R/ C Basisgedachte = Alles moet reversibel zijn Gebruik van heroplosbare lijmen Gebruik van wateroplosbare kleuren bij retoucheren Gebruik van zuurvrij papier Soms ≠ materialen, dus compromissen nodig

Werkwijze R/ C  Controle  Reiniging  Herstellen boekblok = papier  Herstellen boekband  Bewaren

Werkwijze R/ C  Object aandachtig onderzoeken Welk materiaal? Hoe is de opbouw? Wat is het doel?  Kijkobject = EHBO  Gebruiksobject = Restauratie

Werkwijze R/ C  Reinigen van het object Droogreinigen (na wrijf- en watertest!) borstelen smoke sponge of wishab gompoeder gom (Staedtler Mars plastic®) epidermage Smoke sponge = gevulkaniseerd rubber + kleine hoev milde zeep Wishab= gevulkaniseerde latex

Droog reinigen: gevoeligheid testen

Droog reinigen: borstelen

Droog reinigen: smoke sponge

Droog reinigen: wishab

Droog reinigen: gompoeder

Droog reinigen: Staedtler Mars plastic®

Laserreiniging

Werkwijze R/ C Vochtig reinigen (na controle!) gore-tex® waterdamp (koud en warm) sprayen vlotten volledige onderdompeling ev. Met chemische solventen

Vochtig reinigen: gore-tex®

Vochtig reinigen: waterdamp

Vochtig reinigen: sprayen Instelbare druppelgrootte

Vochtig reinigen: vlotten & onderdompelen

Werkwijze R/ C  Controle  Reiniging  Herstellen boekblok = papier  Herstellen boekband  Bewaren

Werkwijze R/ C  Herstellen van scheuren en lacunes met gebufferd Japans papier en tarwezetmeellijm (in de handel verkrijgbaar in zelfklevende versie: Lineco / Filmoplast P90) Aanvezelen met papierpulp

Herstellen lacune

Werkwijze R/ C  Herstellen van boekband ● herstellen bindingen met vlastouw ● herstellen rug met Japans papier en aerolinnen ● herinnaaien katernen of losse bladeren ● hernaaien of fixeren kapitalen naaien conservatiekapitaal ● aanbrengen nieuwe rug (kalfsleder/ perkament/ linnen/ JP getint) ● scharnieren herstellen

Herstellen rug

Scharnieren herstellen

Restauratie fotoalbum

Restauratie fotoalbum

Restauratie inkttekening op perkament

Restauratie prent

Werkwijze R/ C Temperatuur & vochtigheid stabiel Papier: T= 18 ± 2 °C  Bewaren Temperatuur & vochtigheid stabiel Papier: T= 18 ± 2 °C R.V.= 50 ± 2 % Schone lucht regelmatig laten circuleren Zo min mogelijk direct zonlicht N-zijde + ev. UV-filters op raam ≠ soorten lampen T &V niet aan een raam (tocht + vocht)/ niet aan radiator (warm + droog)/ kelder/zolder. Ev. silicagel Lucht: filteren Licht:

 Bewaren Ongedierte vermijden door gepaste huisvesting door regelmatig schoon te maken (stofzuiger met HEPA-filter) geen optimaal klimaat voor hen te creëren vallen te zetten die alarmeren

 Bewaren Het object zorgzaam hanteren  zoveel mogelijk vlak bewaren op/in metalen kasten ! Opgelet voor microklimaten  bij verticale bewaring gelijke formaten groeperen + steunplaat op het eind Geen Eik wasemt azijnzuur uit/ geen MDF mierezuur / geen oliehoudende verf of vernis Vernissen (polyurethaanvernis of acrylaatlatexverf)moeten lang genoeg uitharden

 Bewaren Het object zorgzaam hanteren  boek uit boekenrek halen door die ernaast naar achter te duwen, zo komt het boek vrij  boeken eerst in het midden openen  paperclips en nietjes vermijden  notities maken in potlood  mappen en dozen uit zuurvrij materiaal + op maat vervaardigd (fasedoos / conservatiedoos)

 Bewaren Het object zorgzaam hanteren (museumkarton)  mappen en dozen uit zuurvrij materiaal + op maat vervaardigd (fasedoos / conservatiedoos)  zuurvrij = pH-neutrale of gebufferd karton (museumkarton) = plastic zonder weekmakers (PVC) (melinex) Melinex = polyester, polyethyleen of polypropyleen ! Elektrostatisch! Foto’s niet te alkalisch

Hoe bewaar ik mijn familiearchief? in een zuurvrije doos bij een constant klimaat in een stofvrije en donkere ruimte die regelmatig een schoonmaakbeurt krijgt met zorg behandelen