Imperator Caesar Augustus Goede Keizers, Slechte Keizers De tijd van de Republiek is voorbij

Vandaag Korte uitleg A-vragen Thematische aanpak Kelten Caligula Nero Vespasianus Marcus Aurelius Kelten

A1 Beschrijf de machtspositie van Augustus. Hoe A1 Beschrijf de machtspositie van Augustus. Hoe presenteerde Augustus zijn machtsbasis volgens de hoorcollegedocent aan zijn onderdanen? Machtspositie Informeel: auctoritas Steun van het leger Acceptatie door het volk Formeel 23 v. Chr.: Tribunicia potestas en imperium proconsulare 19 v. Ch.: bevoegdheden van een consul

Bevoegdheden 27 vC Octavianus geeft bevoegdheden consul terug aan senaat Krijgt imperium proconsulare, titel ‘Augustus’ en wordt ingewijd als princeps 23 vC Tribunicia potestas: volkstribuun – onaantastbaar, belangenbehartiger volk Imperium maius: macht over alle provincies (en leger) Censor: o.a. benoemen en ‘verwijderen’ senatoren. 12 vC Pontifex maximus: hoofd van het priestercollege der pontifices; interpretatie wil van de goden

27 vC: Tweedeling in provinciebestuur Keizerlijke provincies A2 Hoe wordt het bestuur van de provincies onder Augustus ingedeeld? Wie staat er aan het hoofd van wat? 27 vC: Tweedeling in provinciebestuur Keizerlijke provincies Gallië, Hispania Tarraconensis en Syrië Onder bestuur van de legati Augusti propraetore Met ondersteuning van de procuratores Egypte geval apart Senaatsprovincies Rest van de provincies Onder bestuur van proconsuls Met ondersteuning van quaestoren

A3 Hoe wordt de positie van de Senaat A3 Hoe wordt de positie van de Senaat in het (post-)Augusteïsche tijdperk? Lijkt meer macht te krijgen Senaatsbesluiten krijgen kracht van wet Maar... schijn bedriegt Senaatsbesluiten voorafgegaan door keizerlijke brief of redevoering Senaat volgde wenken van de keizer Reden? Senaat kende de werkelijke machtsverhoudingen

Senaat deel 2 Wat was dan nog de feitelijke betekenis van de senaat? Rijkste Romeinse grondbezitters bij elkaar Senaat vertegenwoordigde de wettigheid

A4 Wat waren de concrete bezigheden van een Romeinse keizer? Senaat: Verleent keizerlijke bevoegdheden (tot instelling dominaat, 284) Senaatsbesluiten krijgen kracht van wet (geen goedkeuring volksvergaderingen nodig) Onder Tiberius: verkiezing magistraten van volksvergaderingen naar senaat (Caligula draait dit weer terug) Adviserende functie erodeert door nieuwe adviesraad concilium principis Volksvergaderingen: Aanvankelijk kiest comitia centuriata nog de drie hoogste magistraten. Volksraden stellen echter steeds minder voor. Magistraten: Blijven bestaan. Verkiezing sterk beïnvloed door voorkeur keizer, macht sterk gereduceerd door bevoegdheden keizer.

“Het ‘werk’ van een keizer bestond uit hoofdzaak uit het voeren van oorlogen, het rechtspreken, het uitkiezen en aanstellen van medewerkers op alle niveaus en het reageren op voorgelegde problemen.” De Blois en van der Spek, 229

Taken van een censor Bevoegdheden van een consul (behalve de ceremoniële) Toezicht op stadhouders provincie Controle op legers Ambten verdelen Correspondentie met stadhouders, steden en individuen Rechtspraak Optreden als grootste weldoener

Verandering in tweede eeuw nC A5 Wat waren volgens het handboek de belangrijkste oorzaken van de groei van de keizerlijke bureaucratie? Welke belangrijke verandering ten aanzien van de personele bezetting van de keizerlijke kantoren is waarneembaar in de 2e eeuw n. Chr.? Groei hoeveelheid werk van de keizerlijke secretarieën en bureaus van de stadhouders Oorzaak groei Plaatselijke regeerders sturen taken en beslissingen door naar hogere ambtenaren (zoals stadhouders/keizer) Verandering in tweede eeuw nC Keizer Hadrianus (117-138) Ervaren equites als hoofd van de keizerlijke kantoren

A6 Welke veranderingen op sociaal-economisch en cultureel vlak A6 Welke veranderingen op sociaal-economisch en cultureel vlak waren het gevolg van de pax Romana? Zou je het Romeinse rijk beschouwen als een agrarische of een stedelijke samenleving? Wat was het verschil tussen de westelijke en oostelijke rijkshelft op het punt van verstedelijking?

Pax Romana Sociaal-economische gevolgen Culturele gevolgen Bloei Verbreiding burgerrecht Bloei handel Senaat vergroot tot 600 leden Uitbreiding ridderstand Ontstaan dienstadel (standen: senatoren, ridders, decuriones) Begin professionalisering Romeinse recht Veteranenkolonies Vrijere omgang traditionele normen: huwelijk en positie vrouw Religieuze ontwikkelingen Verspreiding keizercultus Verspreiding oosterse religies: Isis en Osiris, Mithrascultus, Cybelecultus Identificatie Griekse goden met die van Romeinen Bloei Romeinse literatuur (Vergilius, Horatius, Livius, Tacitus, Plutarchuse.a.)

Urbanisatie Westelijk deel rijk Oostelijk deel rijk Keltische versterkte steden oppida worden vervangen door steden naar Romeins (en Grieks) model. In Africa, Numidia en Mauritania kleine steden waar m.n. boeren wonen. Handboek p. 236-239. Was al sterk verstedelijkt: veel grotere steden met sterke eigen traditie en bestuursstructuren. Griekse en oosterse steden behouden zelfbestuur en eigen instellingen. Handboek p. 239-240. Was het Romeinse Rijk een stedelijke of agrarische samenleving? De belangrijkste politieke en culturele ontwikkelingen vinden plaats in de steden. 80-90 procent van de inwoners is betrokken bij en afhankelijk van de landbouw. Stad en platteland sterk met elkaar verbonden. Handboek p. 241-242.

Begrippen Numen: Een godheid verbonden met een specifieke handeling, tijdstip of plaats (blz. 252) Pax deorum: ‘vrede met de goden’. De harmonieuze relatie tussen de populus Romanus en de goden moest streng bewaakt worden d.m.v. offers en de juiste gebedsformules (blz. 252) Lustrum: Vijfjaarlijkse rituele reiniging d.m.v. een zoenoffer van de populus Romanus ter bevordering van de pax deorum. Uitgevoerd door censoren (blz. 252)

Begrippen Auspicia: de vogelschouw, net zoals de leverschouw een belangrijk medium om de gezindheid van de goden en de afloop van ondernemingen te duiden. Een magistraat met imperium had het recht de auspicia te voltrekken. (blz. 252) Sibyllijnse boeken: verzameling van orakelspreuken van de legendarische zieneres Sibylle; de boeken werden geraadpleegd bij bijzondere gelegenheden door een speciaal priestercollege (blz. 253)

Thematische powerpoints Caligula Nero Vespasianus Commodus

Keltoi kai Barbaroi Onversneden wijn! Heroïsche naaktheid Braca Mannen met baarden

Oppidum

Romeinse Stad