Klierafscheiding als reactie op prikkels Exocriene en endocriene klieren

Waarom zijn klieren effectoren? Klierafscheiding = reactie van klieren op een prikkel Klieren zijn effectoren Exocriene klieren Effectoren = klieren die reageren op een prikkel door klierproducten af te scheiden Endocriene klieren Gemengde klieren Opgebouwd uit klierweefsel of losse kliercellen; Voorbeelden: speekselklieren  speeksel; traanklieren  traanvocht. Traanklier Speekselklier

Exocriene klieren Eigenschappen: afgeven van klierproducten aan lichaamsoppervlak (= uitwendig milieu); traan-, talg- en zweet- en melkklieren + verspreid liggende kliercellen Klieren zijn effectoren Exocriene klieren Endocriene klieren Gemengde klieren Aanpassingen: hebben een afvoerbuis; diameter afvoerbuis: klein  waterige stoffen; groot  slijm. Bouw exocriene klier (schematisch) Doorsnede speekselklieren

Endocriene klieren Eigenschappen: afgeven van klierproducten aan bloed of weefselvocht (= inwendig milieu); klieren = hormoonklieren; klierproduct = hormoon =signaalstof. Klieren zijn effectoren Exocriene klieren Endocriene klieren Aanpassingen: hebben geen afvoerbuis; klierproduct  inwendig milieu (bloed); doorweven met bloedvaten  geen afvoerbuis; kliercellen nemen stoffen op en geven stoffen af. Gemengde klieren Doorsnede menselijke schildklier Bouw endocriene klier (schematisch)

Gemengde klier Eigenschappen: aanwezigheid van exocriene klierzakjes; aanwezigheid van endocriene kliercellen; bv. alvleesklier. Klieren zijn effectoren Exocriene klieren Endocriene klieren Gemengde klieren Alvleesklier (schematisch) Doorsnede eilandjes van Langerhans

Ondertong-speekselklieren Onderkaak-speekselklieren Oorspeekselklieren Ondertong-speekselklieren Onderkaak-speekselklieren Soorten speekselklieren (schematisch)

Traanklier Neusholte Traanklier (schematisch)

Klierzakje (doorsnede) Spierlaag Haarvaten Kliercel Speeksel uit afvoerbuis Mondslijmvlies Speekselklieren (schematisch)

Darmepitheelcel Bloedvat Lymfehaarvat Kliercel Darmvlok

Traanklier  traanvocht Maagwandklier  maagzuur Talgklier  talg Zweetklier  zweet Maagwand Voorbeelden van exocriene klieren

Schildklier  thyroxine Bijnier  adrenaline Teelbal  geslachtshormonen Eierstok  geslachtshormonen Voorbeeld van endocriene klieren

Rechterbijnier Linkerbijnier Rechternier Linkernier Onderste holle ader Aorta Ligging van de bijnieren Adrenaline: hormoon, aangemaakt in de bijnier, dat vrijkomt wanneer er gevaar is. Sommigen lijden aan adrenalineverslaving = gevoel van een kick.

Afvoerbuis alvleessap Afvoerbuis gal Afvoerbuis alvleessap Eilandje van Langerhans  insuline + glucagon Klierzakje  alvleessap Twaalfvingerige darm Voorbeeld van gemengde klier: de alvleesklier Klierzakje (exocriene klier): productie van alvleessap  verteringsenzymen in de twaalfvingerige darm. Eilandje van Langerhans (endocriene klier): productie van insuline + glucagon  constant houden van glucosegehalte in het bloed.

Epitheelcellen Haarvat Afvoerbuis Spierlaag Klierzakje Kliercel Bouw exocriene klier (schematisch)

Preparaat doorsnede onderkaakspeekselklieren

Verspreid liggende kliercellen (in de darmwand) hebben geen afvoerbuis  geven klierproduct rechtstreeks af. Afvoerbuis Exocriene klier voor waterige stoffen Exocriene klier voor slijm

Preparaat doorsnede menselijke schildklier

Schildklier Kliercel Klierblaasje Bloedvat Luchtpijp Endocrien klierweefsel Klierblaasje Luchtpijp Zicht op strottenhoofd

Exocrien klierweefsel Eilandje van Langerhans Doorsnede eilandje van Langerhans