Mercator Europees Kenniscentrum voor Meertaligheid en Taalleren Suid-Afrikaanse Akademie vir Wetenskap en Kuns Alex Riemersma 4 september 2009

Overzicht •Fries in Fryslân •Mercator en meertaligheid: Missie, profiel en onderzoek •EU-netwerken •Europees Handvest

Fries in Nederland •West-Germaanse taal verwant aan het Engels en het Duits •Verwant aan Noordfries in Duitsland •Verwant aan Saterfries in Duitsland

Fries als taal •Ik haw westI have been ik ben geweest ich bin gewesen •Tsiischeese KaasKäse •Tsjerkechurch kerkKirche •Twa skieptwo sheep

Taalbeheersing Fries • inwoners provincie Fryslân: •54%Moedertaalsprekers •94%Verstaan •74%Spreken •65%Lezen •26%Schrijven

Positie Frysk in Europa •Middenmoot-positie: - positie: unieke autochtone minderheidstaal in homogeen gebied - status: erkend als tweede rijkstaal - ambitie: uitbouw sterke cultuurtaal •Frysk is geen “endangered language”, maar taaloverdracht staat wel onder druk.

Wettelijke positie Fries •Geen artikel in de Grondwet •Geen Friese-taalwet •Wetgeving op het gebied van: onderwijs, overheid, media, cultuur • Europees Handvest voor Regionale of Minderheidstalen (1998) •Erkenning in Kaderverdrag Bescherming Nationale Minderheden (2005)

Fries in media •Radio: 6.00 – uur •TV: 2 uur per dag + herhaling •1994: 1 uur ‘regionale uitzending’ •2011: ‘volledige programmering •Geen friestalig dagblad

Fries in het onderwijs - 1 •Voorschoolse voorzieningen: Friestalig of tweetalig (70 van de 250) •Basisonderwijs: Fries als vak voor alle leerlingen Fries als voertaal facultatief •Voortgezet onderwijs: Fries als vak in onderbouw Keuze-examenvak

Fries in het onderwijs - 2 •Pabo – Foech Frysk basisonderwijs: 7 EC voor Ft1-studenten 9 EC voor Ft2-studenten •Minor ‘Meertaligheid’ (30 EC) •Lerarenopleiding v.o.: 4-jarige deeltijdopleiding •RUG: Bachelor + Master UvA en de UL: ‘minor’

Drietalig onderwijs •Ideaalmodel: •Groep 1-6: 50% Nederlands – 50% Fries •Groep 7-8: 40% Nederlands – 40% Fries – 20% Engels •Ontwikkelingen: 2012: 50 scholen (= 10%) Drietalig voortgezet onderwijs Drietalige stroom PABO

Mercator - financiering • : Mercator Education Info- en Documentatiecentrum 80% EU-financiering (max. € ) • : Overgangsjaren €: Fryslân & Leeuwarden & Baskenland •2009 – 2012: Europees Kenniscentrum € per jaar Fryslân & Leeuwarden & BAC & EU

Mercator Europees Kenniscentrum •Europees venster van Fryske Akademy •Thema in “Kennishotspot Leeuwarden” 2015 c.q. University College Fryslân •Leadpartner van Mercator Network •Partner in NPLD en EUNoM

Mercator profiel •Meertaligheid en Taalleren: –Kennis verwerving: onderzoek –Kennis circulatie: platform, congressen –Kennis toepassing: voorlichting en advies

Mercator Activiteiten •Documentatie en informatie •Onderzoek en Databases •Network of Schools •Network of Teacher Training Institutes •Website (Q&A) •Congressen en seminars

Kaart fan NOS

Network of Schools •> 90 scolen in 30 taalgemeenschappen •NoS in 15 EU-lidstaten •Ontwikkeling naar Network of Teacher Training Institutes (ENTTI)

Regional Dossiers • Serie van meer dan 40 talen • Update elke 5 jaar • Online beschikbaar

Onderzoek •Meerwaarde van meertaligheid: –Individu & maatschappij •Onderwijs: –Minimum Standards RML education (2007) –Devolvement of Legislativel Power & Provisions (2009)

Onderzoeksagenda –Leesbevordering Papiaments - Nederlands –Toepassing CEFR (Common European Framework of Reference) –Doorgaande leerlijn voorschools – basisonderwijs – voortgezet onderwijs –Drietalig onderwijs in Europa –CLiL in onderwijs en lerarenopleiding

Mercator Network •Mercator Kenniscentrum “lead partner”. De vier partnerinstituten: •Aberystwyth – Universiteit fan Wales •Barcelona – Ciemen •Boedapest – Hongaarse Academy of Sciences – Institute of Linguistics •Eskilstuna (Zweden) – Mälardalen Universiteit

Mercator Relaties •Raad van Europa: Language Policy Division / Charter secretariat •OVSE / OSCE: Human Rights – MATRA-programme

Mercator partner in andere Europese netwerken •Network for the Promotion of Linguistic Diversity in Cardiff (NPLD): –12 meertalige regio’s •European Network of Multilingualism in Barcelona (EUNoM): –22 universiteiten / onderzoeksinstellingen

Mercator & EBLUL •European Bureau for Lesser Used Languages (EBLUL / EBLT): –EU budget / 2008: via NPLD –19 Member State Committees (MSC) Ned. Kommisje EBLT (Frysk & Nedersaksisch) Mercator faciliteert secretariaat

Samenwerking met Baskenland

MELT-project •MELT-partners: •Welsh Language Board •Svenska Finlands Folktinget •Conseil Régional de Bretagne •Awareness Raising on Multilingual Upbringing of Children •TWF & “informed choice”

Congressen in 2009 •2 april: Fierder Mei Frysk (met VLLT) •16-17April: CETL / SOAS in Londen •4-5 Juni: Basken seminar + ENTTI •17-18 Septimber: Mercator Network Conference: “Language Teaching & Learning” •30 oktober: Partnership for Diversity congres bij “Liet-Ynternasjonaal”

Raad van Europa (1949) •47 lidstaten (2008) •Europees Handvest voor Regionale of Minderheidstalen (in werking 1998) 2009: 24 ratificaties (+ 9 getekend) •Kaderverdrag Bescherming Nationale Minderheden (in werking 1998) 2009: 39 ratificaties (+ 4 getekend)

Frysk in Handvest & Kaderverdrag •Europees Handvest: Frysk erkend in deel II + III – 48 concrete maatregelen •Kaderverdrag: Friezen erkend als nationale minderheid

Europees Handvest •Key words: to protect & to promote •Driejaarlijkse Rapportages van lidstaten = Treaty Parties aan Raad van Europa •Consultatief Orgaan: needs & wishes •Committee of Experts: - evaluation & on the spot visits

Europees Handvest – deel II •Uitgangspunten: non-dscirminatie to protect & to promote •Algemene doelen: •Onderwijs & Cultuur •Gebruik •Taalgebied en administratieve grenzen

Europees Handvest – deel III •Onderwijs •Justitie •Overheid en publieke diensten •Media •Cultuur •Sociaal en Economisch Leven •Kontakten over de grens

Europees Handvest - ComEx •ComEx urges the Dutch government strongly to implement •Art. 8b – basisonderwijs: “substantial part of lessons” •Art. 8c – voortgezet onderwijs: “integral part of curriculum” •National policy towards Lower-Saxon, Yiddish and Roma languages

Recommendations •Cooperation Charter and FCNM •Charter to better fit for new technologies •Thematic approach by comex •EU to accept RMLs recognised in the Charter for EU programmes •Strengthen cooperation between Language Planning Organisations

The Development of Minimum Standards for Language Education in Regional and Minority Languages Report drafted at Mercator European Research Centre on Multilingualism and Language Learning / Fryske Akademy Ljouwert / Leeuwarden, Fryslân (Netherlands)

Themes of analysis •Educational goals & models •Time spent •Teaching materials •Teacher training •Inspectorate •Legal position

ComEx’ interpretation •Level i: the minority language is used at school for more than 50% of lessons •Level ii: “Substantial part”: in primary education – more than 6 hours per week in secondary education: 30% of education time •Level iii: “Integral part”: in primary education several subjects in secondary education at least the minority language as a compulsory subject

Report Design •Teaching IN and teaching OF •Time investment •Continuity of teaching and learning •Teacher’s qualifications

Observations curriculum •Educational goals could be described better •Lack of continuity in teaching •Not enough history and culture in the RML in the curriculum •The CEFR not enough used yet

Observations teaching materials •Teaching materials not yet adapted to educational goals nor to the CEFR •Not enough teaching materials available •Lack of quality of teaching materials

Challenges for teacher training •Quality & quantity •Special training for multilingual situations •More education aimed at multilingualism •Stress on proficiency in more languages •CEFR to be linked to core goals •Certificates & Diploms!

Recommendations Inspectorate •Inspectors with special task for multilingual education •Inspectors with knowledge about & command of minority languages & multilingualism •Periodical Reports

Legal Position •Guaranteed choice for parents to opt for bilingual education •Binding description of minimum standards for time investment •Continuity of teaching and learning •Common Responsability of central government and regional authorities

Developments •Continuity from primary to secondary education •Increase the number of trilingual schools and to start with early English •Common European Framework of Reference (CEFR) •European Language Portfolio (ELP)

Europa en Fryslân •Fersterking EU-beleid in Fryslân: - taalverscheidenheid / linguistic diversity - memmetaal + 2 andere talen •Frysk en Fryslân als voorbeeld in Europa: - meertaligheid: individu èn maatschappij - thús fertroud en rûnom thús - deeglik, feilich en fleurich

•Eskerrik asko •Mange Takk •Diolch Tankewol •Trugarez •Grazia •Graciis •Dankscheen •Mercé plan •Kiitos •Dz'akuju so Köszönöm •Hvala •Multumesc •Baaie Danku