VUmc Basispresentatie Gender en ischemische hartziekten Yolande Appelman Interventiecardioloog Vumc, Amsterdam Lid werkgroep Gender NVVC Lid werkgroep EAPCI-Women Friday 2 May 2014 08.00 - 08.30 Registration 08.30 - 12.30 Parallel Sessions: Workshop Cardiology: gender disparity in CV disease Congress venue Session 3: Gender Disparity in Cardiovascular Disease 8.30 - 09.00 Overview cardiovascular disease in women Moniek ten Haaf (VUmc Amsterdam, The Netherlands) 9.00 - 09.15 Putting stem cell to work in understanding gender differences Christine Mummery (LUMC Leiden, The Netherlands) 9.15 - 10.00 Invited Lecture Interventional Cardiology: Can we modify the reality for women with an acute coronary syndrome? Josepa Mauri (Cardiology, Badalona University,Spain,Co-Chair EAPCI Women) 10.00 - 10.30 Coffee break 10.30 - 11.00 Sex-specific biomarkers for cardiovascular disease Hester den Ruijter (UMCU Utrecht, The Netherlands) 11.00 - 11.30 Sex-specific aspects of venous thrombosis Suzanne Cannegieter (LUMC Leiden, The Netherlands) 11.30 - 11.45 Estrogens to maintain or improve cardiac function Pieter Doevendans (UMCU, Utrecht, The Netherlands) 11.45 - 12.30 Invited Lecture Gynaecology Pregnancy: a stress test for cardiovascular health? Opportunities for early prevention. Bas van Rijn (Southhampton, United Kingdom) 12.30 - 13.30 Lunch

Hart en vaatziekten in Europa Sterfte per diagnose Belangrijkste doodsoorzaak bij vrouwen: 4 million deaths per year ♀ > ♂ Figure 1.1a Deaths by cause, men, latest available year, Europe Figure 1.1b Deaths by cause, women, latest available year, Europe Meest belangrijke zijn coronarialijden en beroerte European Cardiovascular Disease Statistics 2012

Hart en vaatziekten in Europa Sterfte per diagnose 42% Belangrijkste doodsoorzaak bij vrouwen: 4 million deaths per year ♀ > ♂ Figure 1.1a Deaths by cause, men, latest available year, Europe Figure 1.1b Deaths by cause, women, latest available year, Europe 52% Meest belangrijke zijn coronarialijden en beroerte European Cardiovascular Disease Statistics 2012

Hart en vaatziekten in Europa Sterfte per diagnose Coronarialijden 20% 42% Beroerte 10% Belangrijkste doodsoorzaak bij vrouwen: 4 million deaths per year ♀ > ♂ Figure 1.1a Deaths by cause, men, latest available year, Europe Figure 1.1b Deaths by cause, women, latest available year, Europe Coronarialijden 22% 52% Meest belangrijke zijn coronarialijden en beroerte Beroerte 15% European Cardiovascular Disease Statistics 2012

Vraag 1 Wat zijn de belangrijkste ontwikkelingen van de afgelopen 10 jaar die de inzichten in de kliniek hebben veranderd?

Inclusie van slechts 31% vrouwen in 156 gerandomiseerde klinische trials in “women’s prevention guideline” 2007 Percentage of women enrolled in randomized clinical trials overall and by clinical indication ? Female specific risk factors Melloni C et al, Circ Cardiovasc Qual Outcomes 2010;3:135-142

Inclusie van slechts 31% vrouwen in 156 gerandomiseerde klinische trials in “women’s prevention guideline” 2007 Percentage of women enrolled in randomized clinical trials overall and by clinical indication ? Female specific risk factors Melloni C et al, Circ Cardiovasc Qual Outcomes 2010;3:135-142

Diabetes is een onafhankelijke risicofactor voor ontwikkeling van hartfalen en beroerte bij vrouwen  ↑ Risico CVD sterfte: ♀ 3-7x ; ♂ 2-3x  ↑ Risico MI: ♀ 19% ; ♂ 4% ↑ Risico 2de MI: ♀ 45% ; ♂ 20% Zwangerschaps diabetes verhoogd risico DM later in leven: 7-10x Huxley et al. BMJ 2006;332:73-78 Dallongeville et al. Heart. 2010;96:1744-9 Huxley et al. BMJ 2006;332:73-78 Peters et al. Lancet 2014;published online March

Vergelijkbare symptomen maar meer en andere presentatie en samenstelling van symptomen First ever MI between 2001-2006 in Germany. Kirchberger et al. (Population-Based MONICA/KORA MI Registry). Am J Cardiol 2011; 107: 1585-1589

VUmc Basispresentatie Vrouwspecifieke risicofactoren oa: Ernst hypertensie tijdens zwangerschap en cardiovasculaire prognose Mannisto et al, Circulation 2013; 127:687

WISE study Womens Ischemia Syndrome Evaluation 1996 > 160.000 vrouwen tussen 50-79jr 1. optimalisatie van symptoom evaluatie en diagnostiek tav ischemische hartziekten 2. exploreren van mechanismen tav symptomen en ischemie in de afwezigheid van epicardiale coronaire stenosen (non-obstructief) 3. evaluatie invloed van reproductieve hormonen op symptomen en diagnose Noel Bairey Merz C. J Am Coll Cardiol 1999;33:1453-61

VUmc Basispresentatie Symptomen zonder obstructief coronarialijden meer CV events in vergelijking met vrouwen zonder symptomen 5-y prognose non-obstructief coronarialijden WTH Groep 1: Asymptomatische Vrouwen WISE Groep 2: Symptom en normale coronairen WISE Groep 3: Symptomen en nonobstructief coronarialijden WISE = Women's Ischemia Syndrome Evaluation WTH = Women Take Heart Project of the St James Hospital Gulati M et al. Arch Intern Med 2009; 169: 843-850.

Welk lopend onderzoek schept grote verwachtingen? Vraag 2 Welk lopend onderzoek schept grote verwachtingen?

Gender-ACS registratie Nederland (Hartstichting/ICIN) CREW Nederlands nationaal consortium onderzoek naar: CardiovasculaR hEalthy aging in Women Queen of Hearts Nederlands nationaal consortium onderzoek naar: diastolisch hartfalen en biomarkers Zwangerschap en leefstijl Invloed leefstijl op hart- en bloedvaten Horizon 2020 Deense studie naar microvasculaire pathologie (Eva Prescott)

Vraag 3 Welke techniek of kennis, waarmee de patiënt beter geholpen zou kunnen worden, ontbreekt nu?

Er ontbreekt voldoende kennis mbt ischemische hartziekten ten aanzien van: Microvasculair coronairlijden: pathofysiologie/non-invasieve diagnostiek/behandeling Invloed van vrouwspecifieke risicofactoren en interventie Diastolisch hartfalen Hormoon behandeling Medicatie Biomarkers Genetica

Microvasculaire angina definitie Radico F. et al. JACC Interv 2014;7(5):453-63

Microvasculaire dysfunctie Murthy VL et al. Circulation 2014:129:2518-2527

Welk onderzoek is hard nodig om de kliniek te verbeteren? Vraag 4 Welk onderzoek is hard nodig om de kliniek te verbeteren?

Goede non-invasieve technieken ontbreken Microvasculaire dysfunctie Goede non-invasieve technieken ontbreken Radico F. et al. JACC Interv 2014;7(5):453-63

Take home message Er zijn verschillen tussen mannen en vrouwen met ischemische hartziekten Nog onvoldoende kennis Meer onderzoek is nodig