Owroe Testamenti II – Les 7 Da Prati Kownokondre Fase III Bijbel Baptist Kerk Les Owroe Testamenti II – Les 7 Da Prati Kownokondre Fase III Robert D. Patton Da Froktoe foe da Jeje: Lobi 1/17/2019

Elia & Kownoe Achab Inleiding .A ben taki dati alen no sa fadon (3 ½ jari) I Kon. 17:1 .Stree tapoe da bergi Karmel: 18:17-20 .Profeti-taki dati alen sa fadon baka: 18:41-46 .Profeti-taki abra da dede vonisi tapoe Achab & Izebel: 21:17-24 Les 1 Santa Jejej 1/17/2019

Elia inleiding Nanga dem tingi fowroe na da kriki Kerit: 17:2-7 .Nanga da weduwe foe Sarefat: 17:8-15 .Nanga Obadja: 18:1-16 .Nanga da folkoe foe Israel: 18:20-24 .Nanga dem priester foe Baal: 18:25-40 .Nanga Gado: 19:1-18 Les 1 Santa Jejej 1/17/2019

Elia inleiding Nanga Elisa: .Nanga kownoe Achazja: II Kon. 1:1-17 .Oproeping foe spesroetoe dienst: I Kon. 19:19-21 .Voorbereiding foe spesroetoe dienst: II Kon. 2:1-10 .Nanga kownoe Achazja: II Kon. 1:1-17 .Nanga da asiwagi foe faja: II Kon. 2:11 Les 1 Santa Jejej 1/17/2019

Elia Leki wan makti meteor disi brinki abra wan doengroe loktoe, Elia ben kom sondro wan geschiedenis efoe wan waarskow! .A taigi kownoe Achab dati dem sa abi wan langa dreitem bikasi foe dem sondoe: I Kon. 17:1. Na ini da Njoen Testamenti, Jakobus taki abra da dreitem disi leki wan voorbeeld foe da makti krakti foe begi: Jak. 5:17 taki dati da dreitem ben de 3 ½ jari langa. Disi ben de wan vonisi foe sondoe: Deut. 11:13-17; 28:24; II Kron. 7:12-15 (also waarskow de na ini Leviticus 26) Les 1 Santa Jejej 1/17/2019

Elia Gado ben taigi da profeti foe kibri na da kriki Kerit so dati da kownoe hatibron no sa fadon na hem tapoe, wan presi na da oost foe da Jordaan. 17:2. Wantoe tingi-fowroe ben tjari hem njanjan ala dei. Ma dan da kriki kom drei, en a moesoe froisi .Now A taigi Elia foe waka go na Sarefat, wan foto krosibei na pe Izebel ben de fosi, pe Gado ben taigi wan weduwe dati a moesoe sorgoe foe hem. A de belangrijk foe sabi dati da ervaring foe da kriki de na fesi foe da wini tapoe da bergi Karmel, en disi de troe moro foeroe foe dem dinari disi A verkisi. Les 1 Santa Jejej 1/17/2019

Elia Paul ben tan 3 jari na ini Arabie na ini da woestijn, en Mozes ben de 40 jari langa na ini da woestijn. Ete wan leisi, Gado doe wan sani wi no verwakti. Fosi dem fowroe ben gi Elia njanjan, ma now wan poti weduwe sa doe so. Elia aksi da weduwe nanga hem boi disi ben de nanga bigi angribere foe prati dem laasti njanjan nanga hem, en a pramisi dati Gado Hemsrefi sa sorgoe dati da olie nanga da blom no sa kaba te leki alen fadon en dem kan prani baka. Da weduwe ben bribi, en a ben doe so, en a ben feni dati Gado ben hori Hem pramisi. 17:10-16 Les 1 Santa Jejej 1/17/2019

Elia & da weduwe Plotseling da boi foe da weduwe dede, en da oema taki toe belangrijk sani na ini I Kon. 18:17 En a ben taki gi Elia taki: San mi abi foe doe nanga joe, joe man foe Gado? Joe ben kom na mi foe meki mi membre mi sondoe, en foe kiri mi manpikin? .Da getuigi foe Elia: Si dati a kari hem da man foe Gado. Dja wan oema de disi ben si fa da man ben libi dei nanga neti, en tokoe a kari hem wan man foe Gado. Da moro belangrijk tesi foe wan man de na hem egi oso. .A ben abi konsensi fonfon. Wi no sabi efoe wan sani disi a ben doe na dem dei na dem baka ben fon hem konsensi. Les 1 Santa Jejej 1/17/2019

Elia opo da dede boi Elia tjari da boi na sodro, en a ben langa hemsrefi tapoe da boi 3 leisi, en a ben begi dati Gado sa opo da boi baka. Gado jere hem begi. Disi de da fosi wan foe 8 leisi foe soema opo baka na ini da Bijbel aparti foe Jezus Kristus .Elia - da weduwe boi: I Kon. 17:22 .Elisa - da boi foe da Sunamiet oema: II Kon. 4:35 Les 1 Santa Jejej 1/17/2019

Soema disi ben opo baka foe dede Dem bonjo foe Elisa meri da dedeskin foe wan man na wan beri, en a opo baka: II Kon. 13:21 .Kristus opo da oemapikin foe Jairus: Mt. 9:25 .Kristus opo da manpikin foe wan weduwe: Lk. 7:14 .Kristus opo Lazarus: Jn. 11:43-44 .Petrus opo Dorkas: Tori 9:40-41 .Paulus opo Eutychus: Tori 20:12 Les 1 Santa Jejej 1/17/2019

Elia Gado taigi Elia dati A sa seni alen na wan sjatoe tem, en A taigi Elia foe sori hemsrefi na Achab. Na da pasi, Elia miti Obadja, wan bribiwan disi de swaki, en disi de da basi foe da oso na ondro Achab. Obadja proberi foe sori Elia fa a ben kibri 100 profeti na ini wan bergi-olo so dati Izebel no ben sa kiri dem, en a ben frede, ma a taki dati a sa taigi Achab pe Elia de: I Kon. 18:1-16 Les 1 Santa Jejej 1/17/2019

Elia Di dem ben miti, Achab ben taki dati da foutoe de foe Elia .Ma Elia no teki disi, en a ben taigi Achab dati dem sa abi wan stree tapoe da bergi Karmel: .Dem sa slakti toe kaw en poti dem na tapoe toe altari, wan foe Baal en wan foe Gado .Dem sa begi gi ala toe foe dem, en da troe Gado sa seni faja kom foe bron hem ofrandi: 18:23-25 Les 1 Santa Jejej 1/17/2019

Elia tapoe Karmel Fosi dem priester foe Baal begi, en dem bari, dem dansi, dem djeme en koti demsrefi foe meki Baal arki na dem, ma foe soso. Na ini da tem disi, Elia ben spotoe dem: 18:27 En a ben pasa so dati na mindridei, dan Elia ben spotoe dem taki: Bari tranga; bikasi a de wan gado; Kande a de taki, efoe a ben lon go na baka wan sani, efoe a ben go koiri, efoe kande a sribi en oenoe moesoe wiki hem. Les 1 Santa Jejej 1/17/2019

Elia wini dem falsi profeti Moro lati na bakadina, a ben de da beurt foe Elia. A ben teki 12 ston foe bouw wan broko altari baka. Dan a ben diki wan gotro 3 foetoe bradi lontoe da altari, en a ben kanti 12 bari zee-watra tapoe hem. Dan a ben stap baka en begi .Wantem faja ben koti fadon foe hemel, en a ben bron da ofrandi. Meki wi loekoe fin’fini fa dem ben bron: Si Rom. 12:1-3 Les 1 Santa Jejej 1/17/2019

Da faja koti… Da bron-ofrandi: Disi taki foe wisrefi: Rom. 12:1-3 .Da oedoe: Disi taki foe wi wroko. Wan sari sani sa de foe wan preikiman foe opo preiki sondro faja foe da oedoe, efoe oedoe foe da faja. Da fosi pasa efoe a no ben begi nofo, en di foe toe efoe a no ben stoeka nofo .Dem ston taki abra dem moeilijk sani na ini wi libi .Da stof: Disi taki foe dem soso sani na ini wi libi .Da watra: disi wani taki abra sani disi no de mogelijk na ini wi libi: 18:38 Les 1 Santa Jejej 1/17/2019

Elia wini & begi Elia ben kiri dem falsi profeti .Elia ben begi 7 leisi, en wan bigi alen ben fadon: 18:45. Som leisi Gado doe sani na wan tra fasi leki wi kan denki foe doe bijzonder sani .Elia ben leri foeroe foe da dienst dati a sa doe na ini da toekomst .Wan kownoe ben leri foe respeki Gado Les 1 Santa Jejej 1/17/2019

Elia wini & begi .Wan heiden oema ben bribi tapoe da nem foe Gado .A ben opo wan jongoe man foe dede .Wan swaki bribiwan ben kom baka na Gado .Da natie foe Israel ben kisi wan sjatoe opwekking .Wan hipi foe dem feanti foe Gado ben lasi libi. Les 1 Santa Jejej 1/17/2019

Izebel… Di Izebel ben jere da tori, a ben sweri foe kiri hem na ini da volgende 24 joeroe. Elia ben lowe foe kibri hem libi: 19:2 Wi kan leri toe belangrijk les foe disi: .Da woortoe foe Gado no lei. No wan libisoema ben sa taki abra da sari tori disi. Wi no ben sa taki abra da tori disi na ini da libi foe da man foe Gado disi no ben abi frede . Les 1 Santa Jejej 1/17/2019

Elia – wan libisoema toe Da man foe Gado de wan libisoema disi kan naki foetoe fadon. Elia, leki David, ben de wan man disi ben fadon na tapoe hem moro tranga punt. David ben de foe hem krin hati, en Elia ben de foe hem dek’ati. Ma ala toe ben fadon. Dem ben abi da les fanowdoe disi Gado ben gi Paulus: II Kor. 12:1-10 pe Paulus ben taki dati te mi de swaki (na ini Kristus), dan mi de tranga… Les 1 Santa Jejej 1/17/2019

Elia lowe Elia ben lon go na da oost wan dei langa, en a ben fadon na ondro wan juniper bon, pe a ben begi dati Gado sa kiri hem. 19:4 Elia ben begi disi 2800 jari kaba, en Gado no ben gi wan antwoord tapoe da begi dati. Elia ben de leki Henoch, disi ben go na hemel: Gen. 5:24; II Kon. 2:11 Ma wan dei Masra sa gi Elia da kans foe gi hem libi abra foe Jezus: Mal. 4:5-6; Open. 11:3-12. Mozes nanga Jona ben begi da sari begi disi toe: Num. 11:15 & Jona 4:3. Les 1 Santa Jejej 1/17/2019

Gado sorgoe Elia Di a ben sribi, wan engel ben meri hem, en a ben gi hem njanjan: 19:5. Foeroe leisi Gado gi Hem engel pasi foe jepi Hem wroko nanga libisoema: Heb. 1:14; I Pet. 1:12. Elia ben weri so tee, di a ben waka 200 km. foe Jizreel na Berseba. Ma now a ben abi njanjan fanowdoe. Da jeje-natuur nanga da skin-natuur foe wi kom moksi makandra, en wan sa abi wan invloed tapoe da trawan. Wan foe dem reden disi hem sieli ben de nanga bigi sari ben de bikasi a ben forseri da skin. Da maag kan abi invloed tapoe da sieli: Ps. 127:2 Les 1 Santa Jejej 1/17/2019

Elia kisi wroko baka Gado srefi ben taki nanga wan safri stem na Elia na ini da bergi-olo, kande da srefi wan pe Mozes ben si da glori foe Gado 500 jari moro na fesi. (Ex. 33:21-33; I Kon 19:9). Alwasi Elia ben klagi, Gado ben gi hem 4 wroko foe doe: .Bigin foe preiki baka. Moro fara, a no ben de hem wawan, bikasi 7000 bribiwan na ini Israel no ben boigi kindi gi Baal ete: 19:15, 18 .Salfoe Hazael foe tron kownoe foe Syrie .Salfoe Jehu foe tron kownoe foe Israel: 19:16 .Salfoe Elisa leki hem bakaman Les 1 Santa Jejej 1/17/2019

Elia A klagi abra hem situatie: 19:10 10. En a ben piki taki: Mi ben djaroesoe toemoesi foe MASRA Gado foe dem legre; bikasi dem Israëliet soema ben libi Joe akkorderi, en dem ben broko Joe altari trowe, en dem ben kiri Joe profeti nanga howroe, en misrefi wawan de libi abra, en dem soekoe mi libi, foe teki hem gowe. Les 1 Santa Jejej 1/17/2019

Elia Elia ben kom baka en a ben feni Elisa di a ben drai da doti foe hem gron. Elia ben trowe hem dorosei krosi tapoe hem. Elisa ben seti wan fesa foe taigi hem famiri nanga hem dinari adjosi, en a ben waka na baka Elia: 19:19-21 .Elia ben kom agensi Achab na ini da druivi-djari foe Nabot. A ben taki profeti-fasi foe da vonisi disi Gado ben meki foe ala toe, Achab nanga Izebel, moesoe dede bikasi foe fa dem ben kiri da troe bribiwan Nabot: I Kon. 21:17-24 Les 1 Santa Jejej 1/17/2019

Elia Moro lati, Achazja, da ogri kownoe foe da noord en moro bigi boi foe Achab ben fadon en kisi mankeri na ini hem paleisi na Samaria. A ben seni wantoe boskopoeman na Baalzebub na Ekron foe aksi da falsi heiden gado efoe a sa kom boen baka: II Kon. 1:1-3. Da ogri manpikin foe Achab no ben sabi hem geschiedenis so boen, bikasi efoe a ben sabi, a no ben sa go so esi na wan heiden gado disi no ben abi krakti foe kibri hem soema disi ben aanbegi hem agensi da ark foe Gado ( I Sam. 5:10-12). Da engel foe Gado ben taigi Elia foe kisi dem boskopoeman fosi dem doro, en seni dem go baka nanga wan boskopoe gi Achazja dati bikasi foe hem afgodrei, a sa dede foe troe: II Kon. 1:3-6. Les 1 Santa Jejej 1/17/2019

Elia Achazja ben sabi soema ben de da dek’ati man nanga foeroe wiwiri nanga wan leriboeba, en a ben seni wan kapten nanga 50 man foe kisi hem. Di dem soldati ben kom, Elia ben kari en faja ben fadon komopo foe hemel en dem alamala ben bron. Di foe toe groepoe ben abi da srefi sani pasa nanga dem. Di foe drie groepoe ben abi wan kapten disi ben fadon na hem kindi en a ben begi gi Elia foe hori hem libi nanga da libi foe hem man na ini boen, en Elia ben go nanga hem foe tanapoe na fesi foe da kownoe, pe a ben taki dem srefi sani leki a ben taki gi Achab, hem tata. Wan sjatoe tem moro lati, Achazja ben dede, en hem pikin brada Joram ben tron kownoe foe toe jari langa: II Kon. 1:7-17. Les 1 Santa Jejej 1/17/2019

Elia gowe na ini hemel Now wi si da wroko foe Elia kom na wan kaba, en es’esi dem asiwagi foe faja sa tjari hem go na hemel na ini wan drai- winti. Esi a ben go lontoe foe Gilgal na Betel na Jericho wan laasti tem, en a ben kom na da Jordaan liba. Na dem fosi 3 presi, a ben gi wan tesi na Elisa foe si efoe a sa wani tapoe da wroko leki wan profeti en drai go baka na hem gron. Ma na ibri presi, da profeti ben taki: Mi no sa libi joe. II Kon. 2:2, 4, 6. Elisa, leki Ruth, ben sori dati a de waarti foe kisi da blesi foe Gado: Ruth 1:15-17. Na Betel nanga Jericho, Elia ben taki na dem manpikin foe dem profeti disi libi na ini dem presi. Les 1 Santa Jejej 1/17/2019

Dem profeti foe Samuel skoro Elia ben taki na dem manpikin foe dem profeti disi libi na ini dem presi. Dem man ben komopo foe dem skoro foe Samuel: I Sam. 19:20. Ma dem no ben de tranga: .Dem ben mankeri dek’ati: I Kon. 18:4 .Dem ben proberi foe meki Elisa lasi hati: II Kon. 2:3, 5 .Dem ben mankeri bribi: II Kon. 2:16-18 Les 1 Santa Jejej 1/17/2019

Elia gowe Di dem ben kom na da Jordaan liba, Elia ben fow hem dorosei krosi makandra en a ben naki da liba, en da liba ben prati na toe, en dem ben abra tapoe drei gron: 2:8 .Dan Elia ben aksi Elisa san a ben wani fosi a ben moesoe gowe. Elia ben aksi foe wan dobroe porsi foe da krakti foe hem masra. A ben jere dati disi de wan tranga sani, ma dati efoe a ben si Elia gowe, dan a sa kisi dati: 2:9-10 .Plotseling wan asiwagi foe faja disi asi foe faja ben hari ben kom en a ben rei na dem mindri, en Elia ben go na hemel na ini wan drai-winti: 2:11. So a ben de da di foe toe soema disi ben go na hemel sondro foe dede fosi: Henoch Les 1 Santa Jejej 1/17/2019

Elisa Dem watra prati na Jericho: II Kon. 2:14 Di Elia ben verdwijn, Elisa ben kisi da dorosei krosi foe Elia, en a ben go na da Jordaan liba foe si efoe Gado ben gi jesi na san a ben aksi. A ben naki da liba, en a ben bari taki: Pe da Gado foe Elia de? Wantem da Jordaan liba ben prati. Disi de da di foe drie leisi so wan wondroe-wroko ben pasa na ini da geschiedenis foe Israel: Joz. 3:17; I Kon. 2:8, 14. Tide na ini da grontapoe foe tide, meki wi aksi: Pe dem Elia foe Masra Gado de? Les 1 Santa Jejej 1/17/2019

Elisa Dem manpikin foe dem profeti ben loekoe na da tori disi, ma dem ben feni hem moeilijk foe bribi dati Elia ben doro na hemel, en so dem ben taki dati dem moro boen sportman go soekoe foe hem: II Kon. 2:16 En dem ben taki gi hem taki: Loekoe now, feifi tenti tranga mansoema de nanga joe dinari; wi begi joe, gi dem pasi foe go soekoe joe masra; kande da Jeje foe MASRA ben opo hem go na loktoe, en A ben fringi hem na tapoe wan bergi, efoe na ini wan lagi presi. En a ben taki: Oen no sa seni dem go. Les 1 Santa Jejej 1/17/2019

Elisa Baka da tem dem ben aksi omeni leisi, Elisa ben gi dem pasi. Dem 50 man ben loekoe da heri birti boen fasi 3 dei langa, ma dem no ben feni he, en so dem ben tapoe foe soekoe hem: II Kon. 2:17-18 Elisa ben wroko nanga hem boven-natuurlijk krakti so veel mogelijk. No tra Owroe Testamenti efoe Njoen Testamenti man ben doe so meni wondroe-wroko boiti Mozes nanga Masra Jezus Kristus srefi. Les 1 Santa Jejej 1/17/2019

Elisa wondroewroko Krini dem watra na Jericho: 2:19-22 Na Jericho, Elisa ben krini wan watrapeti disi ben abi watra disi dem ben denki kande ben meki dem frow lasi dem bere. A ben kanti wan kan sowtoe na ini da pori watra. Mozes ben doe wan sortoe wondroe-wroko leki disi na Mara: Ex. 15:23-25 Les 1 Santa Jejej 1/17/2019

Elisa nanga 42 jongens Vonisi wantoe jongens na Betel: 2:23-24 Di a ben waka go na Betel, wan groepoe jongoe man ben kom lontoe hem, en dem ben spotoe hem piri hede, en dem ben spotoe foe da opname foe Elia. Elisa ben meki toe oema beer kom en kraboe 42 foe dem jongens leki wan strafoe foe Gado: II Kon. 2:23-25. N.B. Da Hebreewse woortoe yeled de foe jongens, en no foe pikinnengre. Wi si da srefi woortoe foe David na ini I Sam. 16:11 en David ben abi wan reputatie foe de wan makti dek’ati man kaba, di a ben kiri wan leeuw nanga wan beer: I Sam. 17:34-37. Si dati dem spotoe: Opo, joe piri hede, ben de wan spotoe foe da opname foe Elia: Lev. 26:21-22 Les 1 Santa Jejej 1/17/2019

Elisa A ben meki wantoe legi gotro kom foeroe nanga watra: II Kon. 3:16-17 Disi ben pasa na ini dem dei foe Josafat, da kownoe foe Juda. Josafat ben meki wan foutoe foe tai hemsrefi nanga da famiri foe Achab. Da tem disi (di foe fo, en da laasti tem), da moro jongoe manpikin foe Achab, kownoe Joram, ben kori hem foe kom feti agensi dem Moabiet soema, disi ben kom na opstand agensi Israel en dem no ben wani pai dem boetoe di Achab ben dede: 3:1-8. Les 1 Santa Jejej 1/17/2019

Elisa jepi dem kownoe Dem toe legre ben miti makandra na ini da woestijn foe Edom, en dem ben abi wan bigi problema, bikasi watra no ben de. Ala toe kownoe ben kom na Elisa, di dem ben feni dati a ben waka kibri-fasi nanga dem. Elisa no ben jere da taki foe Joram sref’srefi, ma a ben gi jesi foe jepi Josafat. A ben gi wan opdrakti, en dem ben diki bigi gotro, en wan dei na baka, Gado ben foeroe dem nanga watra. 3:9-20 Les 1 Santa Jejej 1/17/2019

Dem feti agensi Moab Now dem Moabiet soema ben sabi dati wan aanval sa pasa, en dem ben tjari dem fetiman kom na da grens foe dem kondre. Na da dei foe feti, dem Moabiet soema ben meki wan foutoe. Dem ben si da zon brinki abra dem gotro, en dem ben denki dati a de broedoe, en dem ben denki dati dem feanti ben feti makandra, en so dem ben val aan. 3:21-23. Da foutoe ben tjari wan bigi lasi gi dem. Te foe kaba, da kownoe foe dem Moabiet ben proberi foe broko doro nanga 700 man nanga howroe. Ma di da sani disi no ben wroko, nanga skreki dem ben si hem teki hem moro owroe boi en slakti hem leki wan ofrandi gi dem heiden gado: 3:22-27 Les 1 Santa Jejej 1/17/2019

Elisa wondroewroko Meki olie na ini legi patoe: 4:1-7 Na ini Samaria wan poti weduwe ben de disi masra ben de wan man disi ben frede Gado, ma a ben moesoe pai omeni moni na wan man, en now da man taki dati a sa teki hem toe boi leki slafoe foe hem paiman. Elisa ben taigi hem foe leni omeni legi patoe a kan feni, en dan kanti da olijf olie disi a abi na ini dem patoe. A ben doe so, en ibri patoe ben kom foeroe, en a ben seri dem foe pai hem schuld: II Kon. 4:1-7 Les 1 Santa Jejej 1/17/2019

Gado lobi foe gebruiki pikin sani: Da tiki foe Mozes: Ex. 4:2 .Da tiki foe Aaron: Num. 17:8 .Da slinger foe David: I Sam. 17:49 .Da trompeti foe Gideon: Richt. 7:18 .Da pikin blom foe da weduwe: I Kon. 17:12 .Wan ontbijt foe wan boi: Jn. 6:9-11 Les 1 Santa Jejej 1/17/2019

Elisa opo wan dede boi Opo wan dede boi na Sunem: 4:18-21 Na ini Sunem, wan goedoeman oema foe da foto ben meki wan kamra gi hem. Foe gi hem wan beloning, Elisa ben pramisi dati a sa meki wan boi. Baka wantoe jari, da boi disi ben meki ben kom siki, en a ben dede. Da oema ben begi Elisa foe jepi. A ben seni hem skin-fasi dinari Gehazi foe poti hem tiki tapoe da fesi foe da boi, ma a no ben jepi. Elisa ben doro, en a ben langa hem egi skin tapoe da boi. Da boi ben kom waran, a ben nies 7 leisi, en a be opo hem ai: II Kon. 14:8-37. Les 1 Santa Jejej 1/17/2019

Elisa & da frow foe Sunem Moro lati, Elisa ben gi da oema wan rai foe komopo foe da kondre bikasi foe wan 7 jari langa angritem. Di a ben kom baka, a ben go na Joram, da kownoe, foe kisi hem gron baka. Na da momenti dati Gehazi ben taigi da kownoe fa Elisa ben opo da boi foe dede. Na da momenti dati a ben doro, en da kownoe ben gi hem gron baka na hem. II Kon. 8:1-6 Les 1 Santa Jejej 1/17/2019

Elisa Meki wan vergif njanjan kom boen baka: 4:38-41 Na Gilgal, wan studenti ben meki wan njanjan disi ben meki soema kom siki sondro foe sabi bikasi a ben poti wantoe boesi groentoe na ini. Elisa ben meki hem kom boen baka di a ben fringi som blom go na ini. .A ben gi 100 man njanjan di a ben meki 20 broodjes nanga wan saka foe karoe kom moro hipi: 4:42-44 Na Baäl-Salisa, disi ben pasa, en Gehazi ben sori hem swaki bribi di a no ben bribi dati so wan sani kan pasa. A ben taki leki Filippus nanga Andreas ben taki na Jezus fosi A ben gi 5000 soema njanjan: Jn. 6:5-13. Les 1 Santa Jejej 1/17/2019

Elisa & Naaman Naaman kom boen baka: 5:1-19 Wan bevelhebber foe Syrie ben de na nem Naaman. A ben de wan boen, dek’ati general, ma a ben abi gwasi: II Kon. 5:1 Na ini hem oso, wan pikin Israeliet meisje ben de wan slafoe, en a ben taki abra da wondroe-wroko foe Elisa. Di a ben jere so, da kownoe foe Syrie ben seni Naaman na Joram, da kownoe foe Israel, nanga $20.000 na sorfoe, $60.000 na ini gowtoe, en 10 moi krosi, nanga wan persoonlijke brifi gi da kownoe. Les 1 Santa Jejej 1/17/2019

Naaman… Joram ben kisi bigi frede nanga hatibron di a ben kisi so wan verzoek, en a ben denki dati opzettelijk da kownoe foe Syrie ben soekoe wan excuus foe val hem kondre aan. Tokoe Elisa ben jere da tori en a ben seni kari Naaman foe kom na hem: 5:7-8. Naaman ben doro, en a ben wakti dorosei foe da oso foe Elisa, en wan dinari ben kom taigi hem foe go wasi 7 leisi na ini da Jordaan liba. A ben kisi bigi hatibron di da profeti no ben kom na hem persoonlijk, ma hem egi dinari ben taki nanga hem foe gi jesi. Di a ben doe so, a ben kom boen baka: 5:9-14 Les 1 Santa Jejej 1/17/2019

Gechazi tron gwasiman Naaman ben go baka en a ben wani gi wan paiman, ma Elisa no ben wani. Ma da dinari foe Elisa ben gridi foe da moni, en a ben lon na baka Naaman en a ben taigi hem dati Elisa ben kenki hem prakseri. Naaman ben gi hem $4000 (toe talenti sorfoe) nanga toe diri krosi. Elisa ben feni da tori, en Gado ben strafoe Gehazi di a poti da gwasi foe Naaman tapoe Gehazi srefi: 5:15-27 Les 1 Santa Jejej 1/17/2019

Elisa Elisa ben taki profeti-tori foe poti da gwasi tapoe Gehazi: II Kon. 5:15-27 .Kisi wan da hede foe wan aksi baka. Na da Jordaan liba, wan hede foe wan aksi ben fadon na ini da liba, ma Elisa ben meki hem dribi kom na loktoe: II Kon. 6:1-7 Les 1 Santa Jejej 1/17/2019

Elisa & dem Syrier soema Sori dem kibri oorlog plan foe Syrie: 6:8-12 Elisa da profeti no ben wani jepi Joram, da kownoe foe Israel, ma now a gi hem wan bigi jepi di a ben taigi hem wantoe leisi abra san dem Syrier soema ben van plan foe doe foe val hem aan. II Kon. 6:8-10 Da Syrier kownoe ben prakseri dati wan toriman ben de na dem mindri, ma wan foe hem ofsiri ben taigi hem dati a ben de Elisa disi ben waarskow da kownoe. 6:6, 12 Wan tem dem ben seni da legre go na Dotan foe kisi Elisa. Da profeti ben wiki mamanten, en a ben feni wan bigi legre foe asi nanga asiwagi lontoe hem. Les 1 Santa Jejej 1/17/2019

Elisa Elisa ben begi dati Gado sa opo da ai foe hem dinari foe si dem engel foe Gado, en foe breni dem Syrier soema: Gehazi ben frede toemoesi: 6:16-18 16. En a ben piki taki: No frede; bikasi dem soema disi de nanga wi de moro foeroe leki dem soema disi de nanga dem. 17. En Elisa ben begi taki: MASRA, mi begi joe, opo hem ai, foe a kan si. En MASRA ben opo dem ai foe da jongoe man, en a ben si; en loekoe, da bergi ben foeroe nanga asi nanga asiwagi foe faja lontoe Elisa. 18. En di dem ben kom na hem, Elisa ben begi na MASRA, en a ben taki: Mi begi Joe, meki da pipel disi kom breni. En A ben meki dem kom breni so leki Elisa ben aksi. Les 1 Santa Jejej 1/17/2019

Elisa breni dem feanti Dan Elisa ben tjari dem breni Syrier legreman go na Samaria pe dem ai ben kom opo. Kownoe Joram ben wani kiri dem man, ma Elisa ben tapoe hem. 6:19-23. Disi wani sori dati dem soema disi taki dati da Owroe Testamenti de soso kiri en kiri tori no de troe. Dja dem ben wini da Syrier legre soso nanga boen: Rom. 12:20-21; Spreuk. 25:21-22; Mt. 5:43-45 .Breni da Syrier legre: 6:18-23 Les 1 Santa Jejej 1/17/2019

Elisa na angritem Taki profeti-taki foe hori Samaria foe dem soema no sa dede nanga angribere: II Kon. 7. Wantoe jari moro lati, kande baka da dede foe Naaman, dem Syrier soema ben kom na ini Israel en dem ben go lontoe da foto foe Samaria te leki wan bigi angritem ben de. A ben de toemoesi takroe, bikasi da hede foe wan boeriki ben seri foe $50.00 en wan hafoe liter poepa foe duivi ben seri foe $3.00. A ben de so ogri dati dem ben njan tra libisoema leki cannibal. (6:29) Mozes ben taki da heri tori disi profeti-fasi ongeveer 500 jari na fesi: Lev. 26:27-29. Les 1 Santa Jejej 1/17/2019

Angritem… Da zuid sa go pori na da srefi fasi na da tem dem sa figi Jerusalem poeroe. Deut. 28:53 & Klaaglied. 4:10; II Kon. 6:25-29. Da kownoe foe da noord, Joram, ben aksi fa Elisa ben tapoe hem foe kiri dem Syrier soldati wantoe jari na dem baka, en a ben sweri dati a sa kiri da profeti, bikasi a meki disi kom troe. 6:31 Elisa no ben arki dem woortoe, en a ben taki dati na ini 24 joeroe njanjan sa de so foeroe dati 8 liter blom efoe 16 liter gerst sa seri foe wan dollar na ini Samaria. A ben taki moro fara dati da bigi membre fesi ofsiri ben sa si da njanjan ma noiti a sa njan foe hem: 7:1-2 Les 1 Santa Jejej 1/17/2019

Angritem… Dorosei foe da portoe, 4 gwasiman ben bijna dede foe angri-bere, en dem ben meki wan besroiti foe gi demsrefi abra na dem Syrier soema: 7:3-4 Ma Gado ben meki dem foetoe-stapoe gersi di foe asi-wagi nanga asi, en dem Syrier soema ben denki dati Samaria ben joeroe dem Hittiet nanga Egypti soema foe val dem aan en dem ben lowe. Gado ben wroko da srefi fasi na fesi (II Sam. 5:23-24; Richteren 7:16-21; II Kron. 20:20-25. Di dem ben feni da kampoe, dem gwasiman ben taigi da boen njoensoe na Samaria. Na wan sjatoe tem, omeni doesoen soema ben go na dorosei foe da portoe foe feni njanjan, en da ofsiri foe da kownoe, disi ben proberi foe hori dem rustig, ben fadon en dem ben trapoe hem dede so leki Elisa ben taki. Na da dei dati, 8 liter blom nanga 16 blom gerst ben seri foe wan dollar: 7:8-20 Les 1 Santa Jejej 1/17/2019

Elisa & Hazael A ben taki profeti-taki foe da dede foe Ben-Hadad, da kownoe foe Syrie, en Hazael sa tron kownoe na ini hem presi. II Kon. 8:7-15. Elisa ben go na Ben-Hadad, da siki kownoe foe Syrie. Na da pasi, a ben miti Hazael, wan bigi ofsiri, disi ben gi hem 40 kameli lai nanga dem moro boen goedoe foe Syrie. Hazael ben aksi efoe Ben-Hadad sa kom betre. Elisa ben gi da vreemde antwoord dati a sa kom boen baka, ma a sa dede: 8:7-10. Elisa ben taki profeti-fasi dati Hazael sa tron da kownoe foe Syrie, en dati a sa kiri foeroe Israeliet soema. Les 1 Santa Jejej 1/17/2019

Hazael… Hazael ben taki dati a no de so, ma wan dei na baka, a ben poti wan nati krosi tapoe da fesi foe Ben-Hadad so dati a ben stik te leki dede. Moro lati, Hazael ben kwinsi Israel sondro foe sori sari-hati. II Kon. 13:22. Elisa ben taigi wan foe dem jongoe profeti foe feni wan professioneel asiman, Jehu, en salfoe hem na ini Ramot-Gilead leki da volgende kownoe abra Israel. Gado ben gi wan opdrakti na Jehu foe figi da famiri foe Achab poeroe, en foe kiri Izebel, disi dem dagoe ben sa njan: II Kon. 9:1-10. N.B. Gado ben taigi Elia foe salfoe Hazael & Jehu, ma a no ben doe so: I Kon. 19:15-16. Les 1 Santa Jejej 1/17/2019

Elisa nanga Joas Elisa ben taki na fesi dati Israel sa wini 3 leisi agensi Syrie: II Kon. 13:14-19 Elisa ben siki foe dede, en Joas ben de wan ogri kownoe foe Israel. Tokoe a ben abi firi gi Elisa, en a ben kom krei. A ben soetoe wantoe peiri na dorosei foe wan fensre, disi ben moesoe sori dati Israel sa wini. Dan a moesoe naki dem peiri tapoe da gron. A ben doe so 3 leisi nomo, en Elisa ben kisi hatibron. A ben taigi hem dati efoe a ben naki 5-6 leisi, dan dem ben wini Syrie foe troe, ma now a sa wini 3 leisi nomo. II Kon. 13:14-19 Na ini dem dei na fesi, Joas ben wini Syrie 3 leisi, en a ben kisi dem foto baka dati hem tata ben lasi, so leki Elisa ben taki: 13:22-25 Les 1 Santa Jejej 1/17/2019

Elisa wroko di a ben dede kaba Opo wan man foe dede: 13:20-21. Elisa ben dede en dem ben beri hem. Baka wantoe jari, dem ben abi trowe wan dedeskin krosibei na hem, en di a ben meri dem bonjo foe da profeti, a ben kisi libi baka. Les 1 Santa Jejej 1/17/2019

Obadja: (ca. 848 B.C.) Inleiding: .Obadja de da moro sjatoe, moro pikin boekoe foe da Owroe Testamenti .Wi no sabi noti abra da auteur boiti hem nem, disi wani taki: da dinari foe Masra .Obadja taki abra soso wan sani nomo, dati dem sa figi da natie Edom poeroe bikasi foe da fasi dem ben tori Juda Les 1 Santa Jejej 1/17/2019

Edom no ben lobi Israel Fo leisi Edom ben jepi pori Jerusalem nanga Juda: .Na da tem foe Kownoe Joram: 853 B.C. - II Kron. 21:8, 16-17; Amos 1:6 .Na da tem foe Kownoe Amasja: 796 B.C. II Kron. 25:11-12, 23-24 .Na da tem foe Kownoe Achaz: 735 B.C. II Kron. 28:16-21 .Na da tem foe Kownoe Sedkia: 597 B.C. II Kron. 36:11-21; Ps. 137:7 Les 1 Santa Jejej 1/17/2019

Da oso foe Edom: Gado ben veragti hem: 1:1-16 .Bikasi dem no ben gi grantangi na ini dem hati: 1:1-9 .Dem ben abi bigi-fasi en dem ben de asranti bikasi dem ben libi na ini dem hei bergi-olo disi ben de lontoe dem hoofdstad Petra: N.B. Dem ben feni da presi disi agen, nanga moi redi ston na ini da gebied foe da Redi Zee na ini A.D. 1812 .Da tata foe da asranti pipel disi ben de Esau: Gen. 25:30; 36:1 Les 1 Santa Jejej 1/17/2019

Gado no lobi Edom manieri .Gado ben taki profeti-taki dati dem sa loekoe na ini ibri kibri-presi foe Petra, en dati dem sa teki ibri goedoe tjari gowe .Dem mati foe Edom sa drai agensi dem .Dem koniman sa tron dom. Edom ben abi bigi koniman. Elifaz, da moro koni wan foe dem mati foe Job, ben komopo foe Teman, 8 km. oost foe Petra na ini Edom: Job 2:11; Obadja 1:8 Les 1 Santa Jejej 1/17/2019

Edom ben wroko nanga wan kori-fasi .Dem ben libi dem broedoe-brada, Juda na ini da tem foe bigi nowtoe. Ala toe groepoe ben komopo foe dem tweeling brada Jakob nanga Esau. .Dem ben tan aparti, en dem no ben opo wan finga srefi foe jepi .Dem ben prisiri abra da pina foe Juda .Dem ben spotoe dem .Dem ben teki dem kondre en libi drape baka da ballingschap Les 1 Santa Jejej 1/17/2019

Edom ben doe ogri Dem ben tan na da presi pe toe pasi miti, en dem ben kiri dem soema disi ben lowe foe go kibri .Dem soema disi dem no ben kiri dem ben gi baka na dem feanti foe Juda foe de slafoe foe da oorlog. Les 1 Santa Jejej 1/17/2019

Da oso foe Jakob - Gado sa opo Hem baka: Obadja 1:17-21 .Alwasi dem ben kisi foeroe strafoe, som disi a ben verdini, en som disi a no ben verdini, tokoe wan dei Juda sa kom baka na Palestijn .Na da dei dati, Israel sa abi wan bigi kondre, en da kondre foe Edom sa de wan pisi foe da kondre foe dem .Dem kroetoeman sa de basi abra Edom nanga Petra na ini da millenium: Les 1 Santa Jejej 1/17/2019

Som profeti ben pasa kaba… Na 312 B.C., dem Nabatean soema, wan Arabier groepoe, ben teki da presi foe dem Edomiet soema disi ben libi na Petra .Dem ben lowe na da zuid foe Palestijn, en moro lati, wan Djoe, Johannes Hyrcanus, ben wini dem na ini da tem foe dem Maccabee: 134-104 B.C. .Takroe kownoe Herodes ben komopo foe da groepoe foe Edomiet soema disi Les 1 Santa Jejej 1/17/2019

Profeti-taki kom troe kaba… Di dem ben opo demsrefi agensi dem Romeini soema, dem Romeini ben figi dem poeroe nanga dem Djoe na ini 70 A.D. .Tra presi disi taki abra fa Edom sa fadon de: Jesaja 34:5-15; Ezekiel 25:12-14; 35:1-15; Amos 1:11-12 .Alwasi da natie ben doe foeroe sondoe, Gado sa sori gnade en meki da kondre kom boen baka: Jes. 11:14 Les 1 Santa Jejej 1/17/2019

Joel: 835-796 B.C. .Leki Obadja, wi no sabi noti abra da profeti Joel. A ben de da manpikin foe Pethuel, en hem nem wani taki: Jehova de Gado .Na ini da tem foe Joel, wan bigi pesti-siki foe sprinka ben naki Juda, moro ogri leki dem ben abi iniwan tem na dem baka. .Gado ben gi Joel da inspiratie foe meki wan vergelijking foe da pesti-siki nanga da tem foe bigi trobi .Dem kari Joel da profeti foe Pinkster, bikasi dem ben gebruiki hem woortoe abra da Santa Jeje na ini wan preiki na Pinkster doro Petrus. Les 1 Santa Jejej 1/17/2019

Israel & da kroetoe foe Gado: wan samenvatting foe san ben pasa: 1:1-20 .Fa da pesti-siki de wan tranga strafoe: Joel 1:4 Da sani disi dem knager ben libi abra, dati dem sprinka ben njan; en da sani disi dem sprinka ben libi abra, dati dem verslinder ben njan, en da sani disi dem verslinder ben libi abra, dati dem kaalvreter ben njan. Som soema taki dati disi taki abra fo gro fase foe da sprinka, ma trawan taki dati a de fo verschillende sprinka. Gado ben seni sprinka go leki wan kroetoe foe sondoe: Deut 28:38-42; Ex. 10:12-15; I Kon. 8:37; Open. 9:1-12 Les 1 Santa Jejej 1/17/2019

Da titel foe da dei 1:15 Heloe foe da dei! Bikasi da dei foe MASRA de krosibei, en leki wan dei foe figi poeroe, a sa komopo foe da Almakti Wan. Disi de da di foe toe leisi na in dem moro pikin profeti dati wi feni da woortoe: da dei foe MASRA. Wi kan feni hem foeroe leisi na ini da Owroe Testamenti nanga da Njoen Testamenti: Jes. 2:12; 13:6, 9; Ezek. 13:5; 30:3; Joel 2:1, 11, 31; 3:14; Amos 5:18, 20; Obadja 15; Sef. 1:7,14; Zach. 14:1; Mal. 4:5; Tori 2:20; I Tess. 5:2; II Tess. 2:2; II Pet. 3:10 Bijna alatem da frase taki abra da 7 jari foe bigi trobi, ma na ini Joel 1:15, a gebruiki hem foe da tem dati ben de dan. Les 1 Santa Jejej 1/17/2019

Israel nanga da kroetoe foe Gado: wan loekoe na fesi: 2:1-3:21 .Sortoe natie efoe sortoe feanti de dja na ini Joel? A kan taki abra difrenti wan: .Da Assyrie inval na 701 B.C. foe Sanherib, disi Gado ben tapoe na da portoe foe Jerusalem: II Kon. 19; Joel 2 .Da inval foe dem Babylonier soema na 586 B.C. na Nebuchadnessar: II Kon. 24 .Da inval foe dem Russische soema na ini da mindri foe da tem foe bigi trobi na ini Ezekiel 38-39(Gog) .Da laasti aanval na da kaba foe da tem foe bigi trobi na antikristus na Harmageddon: Open. 16:13-16; 19:11-21 Les 1 Santa Jejej 1/17/2019

Pe da feti sa de… .Pe dem soema sa kom makandra: 3:2 Dan Mi sa tjari ala natie kom makandra toe, en Mi sa tjari dem go na da lagi presi foe Josafat, en drape Mi sa kroetoe nanga dem foe Mi pipel en foe Mi erfenis Israël ede, disi dem ben panja na mindri foe dem natie, en dem ben prati Mi kondre. Les 1 Santa Jejej 1/17/2019

Harmageddon N. B. Disi sa de da moro bigi, moro broedoe, moro asranti feti foe alatem. A sa go foe da foto foe Megiddo na da noord (Zach. 12:11; Open. 16:16 te leki Edom na da zuid; Jes. 34:5-6; 63:1; wan afstand foe 330 km. A sa go foe da Middellandse zee na da west te leki dem bergi foe Moab na da oost, ongeveer 160 km. Da totaal feti gebied de ongeveer 20.000 mi2. Da centrum foe da feti sa de na ini da lagi presi foe Josafat, na da oost foe Jerusalem na mindri foe da santa foto nanga da olijf bergi. Dem kari disi da Kidron lagi presi. Les 1 Santa Jejej 1/17/2019

Harmageddon Foe san’ede dem sa kom makandra? .Antikristus wani figi Israel nanga hem Gado poeroe: Ps. 2 .Gado wani figi antikristus nanga hem mati poeroe .San sa pasa? Joel 3:15-16 15. Da zon nanga da moen sa kom doengroe, en dem stari sa tapoe dem leti. 16. MASRA sa bari komopo foe Sion toe, en Hem stem sa kari komopo foe Jerusalem; en dem hemel nanga grontapoe sa beifi; ma MASRA sa de da hopoe foe Hem pipel, en da tranga foe dem pikin foe Israël. Si Open. 19:11-21 Les 1 Santa Jejej 1/17/2019

Dem blesi disi sa kom baka da wini .Gado sa poti Hem Jeje tapoe ala soema: 2:28-32 Disi de fa san Mozes ben wani sa kom troe: Num. 11:29 Moro lati, Petrus sa taki abra da skrifi disi na da dei foe Pinkster: Tori 2:16-21. A no ben taki dati Pinkster ben meki disi kom troe, ma dati a ben de wan voorbeeld foe fa a sa pasa. .Gado sa sorgoe foe alasani dati soema abi fanowdoe: 2:21-27 Da natuur srefi sa kenki Les 1 Santa Jejej 1/17/2019

Dem blesi… Kristus sa de basi na ini Sion. 3:21. Da bergi Sion de da hei presi na da zuid-oost hoekoe foe da owroe foto. Wan leisi a ben de na inisei foe dem skotoe foe Jerusalem. Dem taki dati a de wan foe dem moro santa presi na ini Israel, bikasi traditie taki dati da grebi foe kownoe David de drape. Moro hei dem bribi dati da sodro kamra ben de pe Jezus ben njan avondmaal nanga Hem discipel: Mk 14:12-15; Lk. 33:7-13. Dem denki dati da sodro kamra ben de da srefi presi di dem 12 discipel (nanga trawan) ben kom makandra di da Santa Jeje ben fadon na dem tapoe na Pinkster: Tori 1:12-14; 2:1-4 Les 1 Santa Jejej 1/17/2019

Jona: 780-750 B.C. Inleiding: A. Da boekoe disi de wan foe dem drie boekoe disi satan no lobi kwet’kweti na ini da Owroe Testamenti. Dem boekoe de: .Genesis, disi meki wan profeti-taki abra fa da messias sa teki skin fasi leki da siri foe da oema: Gen. 3:15 .Daniel, disi ben taki abra fa Jezus sa kom baka: Dan. 7:9-12 foe figi Hem feanti poeroe. .Jona, disi ben taki (leki wan type) abra da dede nanga da opo baka foe Jezus Kristus: Jona 2 & Mt. 12:38-41 Les 1 Santa Jejej 1/17/2019

Joe abi 3 basis fasi soema loekoe na da boekoe foe Jona .Som soema loekoe na hem leki wan anansi-tori nomo, leki da tori foe Hercules .Da gersi-tori fasi: Dem taki dati .Jona de Israel .Da zee de dem heiden natie .Da fisi de da Babylonier ballingschap .Di a ben braak hem baka, disi de da tem disi dem ben kom baka na da kondre…. Les 1 Santa Jejej 1/17/2019

3 fasi foe loekoe… Julius Brewer skrifi na ini International Critical Commentary taki: Foe troe, disi no de wan geschiedenis, en noiti dem ben loekoe na hem so wan fasi. A de wan sondoe agensi da auteur foe loekoe na letterlijk taki sani a ben wani foe de poezie... Hem tori de wan tori nanga wan betekenis, wan gersi-tori leki da boen Samaritaan... Les 1 Santa Jejej 1/17/2019

Da juisti fasi foe loekoe hem Da letterlijk geschiedenis fasi. Disi wawan de troe: .Disi de troe geschiedenis .Dem Djoe na ini dem fosi dei ben bribi dati a ben de troe .Da soema disi ben skrifi II Kon. 14:25 ben loekoe na Jona leki wan troe soema. Dem ben gi hem geboorte presi, da nem foe hem tata, en da nem foe da kownoe di ben de di a ben doe hem wroko. .Jezus taki dati disi de troe: Mt. 12:38-41; 16:4; Lk. 11:29-32 Les 1 Santa Jejej 1/17/2019

Jona – wan profeti kom foe Galilea Jona ben komopo foe Gat-Hachefer na ini Zebulon, na da noord foe Nazaret na ini Galilea. Foe dat’ede dem Fariseeman ben meki wan foutoe di dem ben taki na ini Johannes 7:52 Dem ben piki Hem taki: Joe ben komopo foe Galilea toe? Soekoe en loekoe, bikasi no wan profeti ben komopo foe Galilea. Les 1 Santa Jejej 1/17/2019

Jona - disi sori da pasensi foe Gado Gado ben gi wan opdrakti: 1:1-2 Gado ben taigi Hem profeti foe go na Nineve en preiki agensi dem bigi sondoe Jona no ben wani go: 1:3 Jona ben proberi foe lowe foe Gado, wan sani dati no wan soema kan doe. Ps. 139:7-12. A bai wan karta foe go na Tarsis (Spanje) komopo foe da owroe haven Jafo. Disi de wan belangrijk presi, bikasi 800 jari moro lati, ete wan Djoe preikiman sa kisi wan opdrakti foe tjari da boen njoensoe nanga wantoe heiden: Tori 10:5 Les 1 Santa Jejej 1/17/2019

Foe san’ede Jona no ben go Foe san’ede a no ben wani gi jesi? .Som taki dati a ben frede. Disi no de troe: 1:12 .Som taki dati a ben wani da wini foe Israel tranga. Na da tem disi, Assyrie ben kisi moro makti, en foeroe ben feni dati a ben de soso wan pisi tem fosi a sa kom nanga hem broedoe aanval na Palestijn. No wan tra legre ben de so ogri leki di foe Assyrie. Wi sa gi wan samenvatting foe wantoe auteur: Les 1 Santa Jejej 1/17/2019

Dem wreed Assyrier soema Som foe dem lasiwan ben didon na da gron, en dem winiman ben poeroe hem tongo komopo foe hem mofo. Tra presi dem poti tiki na ini da gron, en dem ben tai dem anoe nanga foetoe na dem te leki da soema no man bewegi. Dan dem poeroe hem heri skin en poti hem tapoe da skotoe foe da foto foe meki soema skreki. Trawan ben hori tapoe wan srapoe tiki na ini hem borsoe en dem ben poti hem na loktoe, pe de prani da tiki na ini da doti te leki da soema sa dede. Les 1 Santa Jejej 1/17/2019

Dem wreed Assyrier soema Dem ben meki hipi hede foe poti na sei pe da general sa rei, en dem ben beri boi efoe meisje libilibi efoe kiri dem moro wan moro takroe fasi. Dem ben bron som soema libilibi, en dem ben breni trawan, efoe dem kapoe dem anoe, dem foetoe, dem jesi efoe dem noso, en dem ben tjari dem oema nanga dem pikin gowe leki slafoe, dem ben bron da foto te leki asisi en dem ben kapoe dem bon lontoe da presi. Les 1 Santa Jejej 1/17/2019

Da anoe foe Gado: 1:4-12 .Gado ben fringi wan tranga winti abra da zee, te meki wan bigi storm. .Dem matrosoe ben begi na dem falsi gado en dem ben fringi dem lai na ini da zee foe meki da boto kom moro lekti Na da tem disi, Jona ben fadon na sribi na beneden na ini da sipi. Da kapten ben gi wan opdrakti foe wiki hem foe a kan begi hem Gado foe verloesoe. .Dem matrosoe fringi lot foe si soema ben tjari da storm kom bikasi dem gado ben mandi. Da lot fadon tapoe Jona Jona ben taigi dem dati a ben de wan Djoe, en dati a ben doe wan sondoe di a no ben gi Gado jesi. A ben taigi dem foe fringi hem go na ini da zee Les 1 Santa Jejej 1/17/2019

Dem ben fringi Jona: 1:13-17 .Dem man ben proberi foe wini da storm, ma dem no ben man. Dem ben begi foe Gado gi dem pardon, en dem ben fringi Jona na ini da zee .Wantem da storm tapoe en da zee bedari. Dem matrosoe gi bigi grantangi na Jehova Gado. Les 1 Santa Jejej 1/17/2019

Da anoe foe Gado Wan bigi fisi swari Jona - Gado srefi ben seti dati. No wan tra wondroewroko na ini da Bijbel de moro bekenti, en no wan ben abi moro vragen. Meki wi si san Dr. J. Vernon McGee skrifi: Da fisi no de da held foe da tori, efoe da ogri man. Da boekoe no de abra wan fisi. Da fisi de wan pikin pisi foe da tori nomo. Dem sani disi de pikin sani de da fisi, da pransoen, da oost winti, da boto, nanga Nineve. Dem belangrijk sani de Jona nanga Jehova - Gado nanga libisoema. Les 1 Santa Jejej 1/17/2019

Da fisi… Foeroe soema ben aksi efoe wan walvis kan swari wan libisoema. Na da fosi presi, na ini da Owroe Testamenti, a no kari da fisi wan walvis. Da woortoe de dag, en disi wani taki foe wan bigi meti foe da zee. Na ini da KJV dem kari da fisi wan walvis, ma da Grieki woortoe ketos wani taki foe wan bigi meti foe da zee. Ma efoe Gado ben wani, A ben kan gebruiki wan walvis. Les 1 Santa Jejej 1/17/2019

Da walvis? Dr. Gleason Archer skrifi: Na ini dem dei na wi baka, wi feni foeroe presi disi taki abra soema disi wan walvis ben swari dem ma dati dem ben tan na libi. Na ini da Princeton Theological Review foe oktober 1927, a taki abra toe tem, na ini 1758 & 1771, pe wan walvis ben swari wan man en a ben braak hem moro lati en dem no ben kisi hebi mankeri. Les 1 Santa Jejej 1/17/2019

Walvis… Na ini februari 1891, da sipi disi honti walvis, Star of the East, ben seri krosibei na dem Falkland eilanti en da soema na loktoe ben si wan bigi sperm walvis nanga wan afstand foe 5 km. Toe boto ben saka en na wan sjatoe tem, wan botoman ben soetoe wan harpoen (wan gran aka) na ini da meti. Da di foe toe boto ben val aan toe, ma da tere ben naki da boto en a ben soengoe. Wan man ben soengoe foe dede, ma da trawan dem no ben man feni. Baka da tem dem ben kiri da walvis, dem ben bigin foe wroko nanga aksi nanga skopoe foe poeroe da fatoe. Dem wroko da heri dei nanga hafoe foe da neti. Les 1 Santa Jejej 1/17/2019

Walvis… Da tra dei, dem ben hari da maag kom na tapoe da sipi. Dem ben si wan bewegi, en dem ben koti hem opo, en dem ben feni James Bartley, da matrosoe, disi ben onbewust, ma a ben libi ete. Dem ben kanti zee watra na hem tapoe, en a ben wiki. Na da kaba foe 3 wiki, a ben kisi hemsrefi baka, en a ben doe hem wroko baka. Hem fesi, hem neki nanga hem anoe ben tron wan sortoe fin’fini skin nanga weti. Bartley ben taki dati a ben denki dati a ben sa tan na libi te leki a ben dede foe angri-bere, bikasi a ben flauw foe frede en no bikasi a no ben abi zuurstof nofo Les 1 Santa Jejej 1/17/2019

Jona begi pardon - Hoofdstuk 2 A. Da begi foe Jona: 2:1-8 .Jona ben bigin foe begi tranga. .Som soema bribi dati a ben dede en Gado ben opo hem baka, bikasi foe san a ben taki: .Komopo foe da bere foe sheol (dedekondre) v.2 .ma tokoe Joe ben poeroe mi libi komopo foe da grebi v. 6 .mi sieli ben flauw na mi ini v. 7 Alwasi Gado ben kan doe dati, wi bribi dati kande Jona ben de krosibei na dede nomo. Les 1 Santa Jejej 1/17/2019

Jona begi Toe leisi Jona taki na “Joe santa tempel”. 2:4, 7 Jona ben membre da dedicatie foe da tempel foe Salomo 150 jari na baka. I Kon. 8:38-39 38. Efoe iniwan soema sa meki iniwan sortoe begi efoe djeme, efoe Joe heri pipel Israël sa doe so, bikasi ibri man sabi da sortoe takroedoe disi de na ini hem egi hati, en a sa bradi hem anoe na da oso disi, 39. Dan jere na ini Joe tanpresi na ini hemel, en gi pardon, en gi ibri man so leki fa hem waka de, di Joe sabi hem hati (bikasi Joe, Joe wawan sabi da hati foe ala libisoema); Les 1 Santa Jejej 1/17/2019

Jona… Wan kan prakseri da sari profeti begi nanga zeewier nanga slijm lontoe hem. A de wan vreemde presi foe begi! .Jona ben taki abra wan wetenschap feit dati a no ben kan sabi nanga libisoema koni - dati bergi ben komopo foe da bodem foe da zee: vs. 6. Disi de ete wan bewijs dati da Bijbel de da woortoe foe Gado. .Jona ben trowe hem sondoe, en a ben membre hem pramisi, en a ben poti hem libi ete wan leisi baka na ini da anoe foe Gado: vs. 8-9 Les 1 Santa Jejej 1/17/2019

Gado gi pardon: 2:9-10 .A ben kaba nanga wan belangrijk samenvatting foe da heri Bijbel: Verloesoe komopo foe MASRA. Vs. 9 .Da fisi braak hem tapoe drei gron: Les 1 Santa Jejej 1/17/2019

Da Preiki foe Jona .Da waarskow: 3:1-4 .Pe a ben wroko: Nineve ben de na da oost sei foe da Tigris liba, en a ben de wan foe dem moro bigi foto foe grontapoe foe dem fosi tem. A ben abi 1200 toren disi ben de 200 foetoe hei, en wan skotoe disi ben de 100 foetoe hei, en bradi nofo dati 3 asiwagi kan rei drape sei nanga sei. A ben de 100 km. langa lontoe da foto, en a ben abi gron nofo foe gro karoe foe dem 600.000 soema disi ben libi drape. Les 1 Santa Jejej 1/17/2019

Nineve… Dem ben de wan owroe pipel disi moro leki 12 boekoe foe da Owroe Testamenti ben taki abra, ma dem no ben feni noti foe dem, en som soema ben twijfel abra dem sani disi wi feni skrifi na ini da Owroe Testamenti. Ma di dem ben diki leki archeoloog na ini da fosi pisi foe da 20e eeuw, dem ben feni dati san da Bijbel ben taki de troe, en dati dem ben de wan belangrijk folkoe nanga wan bigi kownoekondre na 13e-14e eeuw B.C. Les 1 Santa Jejej 1/17/2019

Nineve Zenofon ben taki dati da ondrosei foe hem skotoe ben de foe ston disi dem ben lobi meki hem grati, en a ben de 50 foetoe bradi. Na ini da foto dem ben abi wan toemoesi moi paleisi, nanga opo presi nanga skotoe disi ben tapoe 100 acre. Dem ben hori dem daki na loktoe nanga bigi cedre oedoe balk, en dem ben meki dem kom moro tranga nanga isri nanga sorfoe. Dem ben abi bigi leeuw leki waktiman foe dem portoe disi ben meki foe ston, en dem doro ben meki foe ebony (wan diri blaka oedoe) nanga cedre disi ben abi isri, sorfoe nanga asaw-tifi na ini. Les 1 Santa Jejej 1/17/2019

Nineve Dem ben panel dem skotoe nanga alabaster koti ston, en dem ben abi lontoe ston nanga redi ston nanga cunieform skrifi na dem tapoe. Dem ben meki dem djari foe diri pransoen nanga meti disi ben hanga na loktoe, den dem ben abi tra tempel, paleisi, biblioteek, nanga presi foe kibri feti-sani disi dem ben bouw nanga da tranga foe dem vreemdeling slafoe. .Da boskopoe: vs. 4:Ete fo tenti dei, en Nineve sa broko saka.. Les 1 Santa Jejej 1/17/2019

Da Bijbel gebruiki da nomroe 40 foeroe leisi foe tesi: Dem alen foe da sondoe floedoe ben fadon 40 dei na ini da tem foe Noach: Gen. 7:17 .Mozes ben tan 40 dei tapoe da bergi Sinai: Ex. 24:18 .Dem 12 spion ben loekoe da kondre 40 dei langa: Num. 13:25 .Jezus ben kisi tesi na ini da woestijn 40 dei langa: Mt. 4:2 .A ben de 40 dei na baka Hem opo baka fosi A ben go na hemel: Tori 1:3 Les 1 Santa Jejej 1/17/2019

Dem soema ben abi sar’ati: 3:5-9 .Disi de da moro bigi opwekking na ini da geschiedenis. No tra wondroewroko na grontapoe ben de so bigi leki da jeje wondroewroko dja. Jezus srefi ben gebruiki disi leki wan waarskow gi dem speri foe Hem: Mt. 12:41 Dem soema foe Nineve sa opo kroetoe da speri disi, en sori dati dem no de boen; bikasi dem ben drai dem libi nanga da preiki foe Jona, en loekoe, wan soema de dja disi de moro bigi leki Jona. Les 1 Santa Jejej 1/17/2019

Nineve drai libi… Membre dem Hittiet soema. Dem soema disi no lobi da Bijbel wani gebruiki disi leki wan punt bikasi dem no feni wan record na mindri foe dem heiden abra da tori disi. Dr. H. Freeman skrifi na ini Introduction to the Owroe Testamenti taki: Da klagi dati no wan skrifi de abra fa Nineve ben drai dem libi na ini dem heiden boekoe no abi waarti. Fosi disi wani taki dati dem no ben feni wan ete, en no dati no wan de. Moro fara, da Bijbel taki overduidelijk abra hem. Les 1 Santa Jejej 1/17/2019

Nineve Ma kande dem heiden sabi wan pisi foe da tori disi. Dem sabi dati na da tem disi, wan bewegi foe dem religie ben de pe dem soema no ben dini foeroe gado moro, ma wan Gado disi dem ben kari Nebo. Nebo ben de da manpikin na ini da Babylonier drie-in-eenheid. Hem nem wani taki: da soema disi taki, da profeti. A ben taki abra da prakseri nanga da wani foe da hede foe da drie-in-eenheid. Nebo ben de da gado foe wijsheid, da schepper, da soema disi ben loekoe abra dem engel. Som bribi dati fosi dem ben aanbegi Nebo soso leki da troe Gado. Les 1 Santa Jejej 1/17/2019

Nineve… Da kownoe foe Nineve, Adal-Nirari III (810-783 B.C.) ben taki abra som sortoe bribi na tapoe wan gado nomo. Efoe da opwekking ben teki presi na da tem disi bikasi foe da preiki foe Jona, dan wi kan verwakti dati dem sa teki da national nem foe da Pikin foe Gado. Jona no ben preiki gi dem soema foe Nineve na ini da nem foe Yahweh (Jehova), da Gado foe da Hebreewse akkorderi, ma na ini da nem foe Elohim, da drie-in-eenheid Schepper foe da heelal; Les 1 Santa Jejej 1/17/2019

Nineve… Som bribi dati da opwekking ben teki presi pikinso moro lati na ondro Kownoe Assurdan III (771-754 B. C.) Efoe so, dan Gado ben abi moro tem foe meki dem Nineviet soema klari bikasi .Wan bigi pesti-siki ben de na ini 765 B.C. .Wan totaal eclipse foe da zon ben pasa na 15 juni 763 B.C. .Ete wan pesti-siki ben doro 759 B.C. Les 1 Santa Jejej 1/17/2019

Dem soema ben kenki: 3:10 En Gado ben si dem wroko, dati dem ben drai komopo foe dem takroe pasi; en Gado ben sori sari-hati foe da ogri disi A ben taki dati A ben sa doe nanga dem, en A no ben doe dati. .Gado ben kenki Hem richting disi A ben van plan foe doe: Gen. 6:6; Ex. 32:14; II Sam. 24:16 .“Ogri” Da woortoe ra na ini Hebreewse tongo kan taki foe sondoe, ma a kan taki foe pina, trobi, dangra-hede, mankeri, trobi, sari, enz. Disi de san a wani taki dja. Wi si Jona 1:7 & Jes. 45:7 toe Les 1 Santa Jejej 1/17/2019

Jona ben swa-fesi: Hoofdstuk 4 .Sari abra da foto: 4:1-5 .Da hoofdstuk disi sori dati da Bijbel de wan boekoe disi libisoema no ben sa skrifi efoe a ben man, so srefi leki II Sam. 11, I Kon. 19; Gen. 9, 13 nanga trawan. Wi si dati da profeti sidon na dorosei foe da foto, en a hopoe dati dem no sa arki na hem boskopoe, so dati Gado sa figi hem poeroe. Membre Jer. 17:9 Da hati de bedriegi moro leki alasani, en a de toemoesi takroe; soema kan sabi hem? Les 1 Santa Jejej 1/17/2019

Jona sori takroe manieri Dan a taki dati a de troe dati Gado abi gnade, sari-hati nanga boen manieri, en dan a meki wan vreemde begi: 4:3 Foe dat'ede, O MASRA, now mi begi Joe foe teki mi libi poeroe foe mi, bikasi a de moro boen gi mi foe dede leki foe libi. Mozes ben taki da srefi: Num. 11:15; Jeremia: Jer. 20:14-18, nanga Elia: I Kon. 19:4 .Gado ben proberi foe taki nanga Jona leki A ben taki nanga Kain (Gen. 4:7) nanga dem sondari na ala presi: Jes. 1:18 Les 1 Santa Jejej 1/17/2019

Jona leri na ondro da wondroe-bon: 4:5-11 .Jona meki wan pikin tenti en a sidon nanga swa fesi na da pikin bergi .Di da zon ben bron da pikin tenti, Jona ben breiti dati Gado ben meki wan pransoen gro na wan verwondroe fasi foe gi hem wan kowroe-pe. Ma Gado ben seni wan woron foe go njan na loetoe en kiri da bon es’esi .Di Gado ben seni da faja oost winti kom, da profeti ben aksi Gado foe kiri hem Les 1 Santa Jejej 1/17/2019

Gado piki Jona Gado ben aksi efoe Jona ben sari di da wondroe-bon ben dede. Da profeti ben taki “ja” en dan Gado ben sori Jona: 4:10-11 10. Dan MASRA ben taki: Joe ben abi sari-hati gi da bon, ma joe no ben wroko foe hem, en joe no ben meki hem gro; a ben komopo na ini wan neti en a ben dede na ini wan neti: 11. En Mi no sa kibri Nineve, da bigi foto dati, pe moro leki wan hondro nanga twenti doesoen soema de libi disi no sabi dem leti anoe efoe dem kroektoe anoe; en foeroe kaw de toe? Wi hopoe dati da tranga hati foe Jona ben kom safoe Les 1 Santa Jejej 1/17/2019