RV Tauri Sterren datum : 12-Mei-2007 VVS Werkgroep Veranderlijke Sterren - Eric Broens

RV Tauri Sterren Contents Introductie Post-AGB sterren RV Tauri sterren, dubbelsterren? Pulsatie RV Tauri sterren in de VVS WVS DB Besluit Referenties datum : 12-Mei-2007 VVS Werkgroep Veranderlijke Sterren - Eric Broens

Introductie RV Tau: ontdekking: 14/03/1905, Mme. L. Ceraski op platen genomen door Blajko tussen 16/12/1895 & 25/2/1905 gepubliceerd in Astron. Nachr. door Prof. W. Ceraski 1908: Seares & Hayens Ongelijke minima, LC ~ beta Lyr maxima & minima tonen variaties secundaire variatie, misschien onregelmatig of in ieder geval verschillend in periode dan de “beta Lyr” variatie secundaire min op JD 7965 was een magnitude helderder dan op JD 7649 datum : 12-Mei-2007 VVS Werkgroep Veranderlijke Sterren - Eric Broens

Fotometrische classificatie (GCVS) Pulserende sterren Afwisselend diepe en ondiepe minima P: 30-150d tussen “gelijke” minima Spectraal type: F, G of K 2 subtypes: RVa: constante gem. magnitude RVb: gem. magn varieert met periode van 600-1500d datum : 12-Mei-2007 VVS Werkgroep Veranderlijke Sterren - Eric Broens

Spectroscopische classificatie Preston et al, 1963 RVA G-K Sterke absorptielijnen Normale CN of CH banden Soms TiO in min RVB Fp(R) (iets heter) (R= carbon Rich) Zwakke absorptielijnen Sterkere CN en CH banden => redelijk veel C RVC Fp Normale CH & CN banden Bolhoop RV Tauri sterren Mv ~ -3 => L ~ 103 L Geen correlatie met de fotometrische classificatie datum : 12-Mei-2007 VVS Werkgroep Veranderlijke Sterren - Eric Broens

Evolutie status Jura, 1986 Gehrz, 1972 & Evans, 1985 IR excess => circumstellair stof Jura, 1986 IRAS waarnemingen: RV Tauri sterren vertonen een IR Excess Massa verlies sterk gedaalt laatste ~500 jaar hoge lichtkracht: L ~ 103 L => RV Tauri sterren zijn lage massa post-AGB sterren & kandidaat PN datum : 12-Mei-2007 VVS Werkgroep Veranderlijke Sterren - Eric Broens

IR Excess Dominik et al., 2003 datum : 12-Mei-2007 VVS Werkgroep Veranderlijke Sterren - Eric Broens

Evolutie status datum : 12-Mei-2007 VVS Werkgroep Veranderlijke Sterren - Eric Broens

AGB Korte fase Rode reuzen Pulsaties CO ontaarde kern Massaverlies 106 – 15.106 jaar (MS: 0.1-12.109) Rode reuzen 2200 ≤ L/L ≤ 55000 Pulsaties Irr, SR, M, OH/IR CO ontaarde kern H schil verbranding S-process nucleosynthese He schil verbranding (He schil flitsen, TP-AGB) Dredge-up (convectie) Massaverlies E-AGB (10-7 M yr-1) TP-AGB (10-4 M yr-1) datum : 12-Mei-2007 VVS Werkgroep Veranderlijke Sterren - Eric Broens

Post-AGB sterren Sterk massa verlies beeindigd Korte fase IR Excess 103 – 104 jaar 220 post-AGB sterren (IRAS) IR Excess Op weg naar witte dwerg T ~ 3000 K -> T ~ 30000 K Vorming van planetaire nevel Q: Oorzaak van de verscheidenheid aan structuren in PN? datum : 12-Mei-2007 VVS Werkgroep Veranderlijke Sterren - Eric Broens

Bijzondere post-AGB sterren “extremely depleted post-AGB sterren” Zeer weinig Fe [Fe/H] = -4.8 voor HD4049 & HD52961 (e.g Waelkens et al, 1991) [el/H] : log (Nel,NH) – log (Nel,NH) => oudste bekende objecten??? Teveel aan C, N, O, S t.o.v. Fe HD52961 (Van Winckel et al., 1992) Teveel aan Zn tov Fe: [Zn/Fe] = +3.1 Fe & Zn hebben dezelfde nucleosysnthese geschiedenis => chemische reactie ipv initiële samenstelling datum : 12-Mei-2007 VVS Werkgroep Veranderlijke Sterren - Eric Broens

“Bijzondere” post-AGB sterren Venn & Lambert (1990) Gelijkenis met abondantie van de gasfase van interstellair midden condensatie van sommige elementen Bond (1991) Depletie (uitdunnen) van elementen met hoge condensatie temperatuur naar stof Tc Fe = 1337 K Tc Zn = 684 K (= “vluchtig element”, blijft in gasvorm) Depletie process nog niet goed begrepen datum : 12-Mei-2007 VVS Werkgroep Veranderlijke Sterren - Eric Broens

“Bijzondere” post-AGB sterren zijn dubbelsterren Van Winckel et al., 1995 5 extremely depleted post-AGB sterren bekend Radiale snelheidsmetingen => Alle 5 zijn dubbelsterren datum : 12-Mei-2007 VVS Werkgroep Veranderlijke Sterren - Eric Broens

HR4049, een extremely depleted post-AGB dubbelster Radiale snelheid Waelkens et al., 1991b Correlatie tussen lichtcurve, kleurcurve en radiale snelheid: zwakst en rood in bendenconjunctie helderst en blauwste in bovenconjunctie Interpretatie : circumbinaire schijf datum : 12-Mei-2007 VVS Werkgroep Veranderlijke Sterren - Eric Broens

HR4049, een extremely depleted post-AGB dubbelster datum : 12-Mei-2007 VVS Werkgroep Veranderlijke Sterren - Eric Broens

Depletie, basis scenario Elementen met lage Tc blijven in gasvorm, zoals C, N, O, S en Zn Elementen met hoge Tc worden opgenomen in stofkorrels, zoals Fe, Ti, Ca en Cr Enkel gas valt terug naar ster Stralingsdruk houdt stof in circumstellaire omgeving Waters et al., 1992 Depletie meest waarschijnlijk in stabiele (circumbinaire) schijf post-AGB sterren: wrs enkel een schijf indien binair Enkelvoudig: vrij expansie van uitgestoten materie Binair: massaoverdracht naar begeleider => accretieschijf/circumbinaire schijf datum : 12-Mei-2007 VVS Werkgroep Veranderlijke Sterren - Eric Broens

Depletie in RV Tauri sterren Minder uitgesproken dan bij sterk “gedeplete” post-AGB sterren RVA: niet of licht aangetast RVB: allemaal “sterk” aangetast RVC: onaangetast datum : 12-Mei-2007 VVS Werkgroep Veranderlijke Sterren - Eric Broens

RV Tauri sterren, dubbelsterren? Radiale snelheidsmetigen: moeilijk ... Pulsaties bemoeilijken detectie binaire component variëren van cyclys tot cyclus Fotosfeer verstoord door schokgolven Vervorming van absorptielijnen Splitsen van absorptielijnen datum : 12-Mei-2007 VVS Werkgroep Veranderlijke Sterren - Eric Broens

RV Tauri sterren, dubbelsterren? Radiale snelheidsmetigen: ... niet onmogelijk AC Her P=1194 e=0.12 EN Tra P=1534 e=0.28 U Mon P= 2597 e=0.43 Mogelijke detecties IW Car & EP Lyr Van Winckel et al, 1998 datum : 12-Mei-2007 VVS Werkgroep Veranderlijke Sterren - Eric Broens

U Mon LT variatie eclipsen door circumbinaire schijf? Pollard et al., 2006 LT variatie eclipsen door circumbinaire schijf? Amplitude kleiner in minimum Interactie met begeleider? datum : 12-Mei-2007 VVS Werkgroep Veranderlijke Sterren - Eric Broens

Conclusie RVa RVb Kleine inclinatie? Grote inclinatie => minder extinctie door circumstellaire materie RVb Grote inclinatie => grotere extinctie door circumstellaire materie (stof schijf) => verklaring voor de rodere kleur dan RVa sterren datum : 12-Mei-2007 VVS Werkgroep Veranderlijke Sterren - Eric Broens

Sorry, geen tijd meer om ... ... maar er werd aan begonnen ... Pulsaties verder uit te werken Goed overzicht te geven van de RV Tauri sterren in de VVS WVS DB Ontdekking van RV Tauri sterren in de LMC De P-L relatie en verband met W Vir sterren Recente resultaten mbt stofschijven mbv interferometrie ... maar er werd aan begonnen ... datum : 12-Mei-2007 VVS Werkgroep Veranderlijke Sterren - Eric Broens

Pulsatie Pollard et al., 1996 2 hypotheses: 2:1 resonantie van fundamentele mode + 1ste overtone Periode verdubbeling (chaos) datum : 12-Mei-2007 VVS Werkgroep Veranderlijke Sterren - Eric Broens

RV Tauri Sterren in de VVS WVS DB STER TYPE PERIODE TX Per RVA 78 TW Cam RVA 87.22 RV Tau RVB 78.731 SS Gem RV 89.31 CT Ori RV 135.52 SU Gem RVB 50 U Mon RVB 91.32 TT Oph RVA 61.08 TX Oph RVA 135 AC Her RVA 75.01 R Sct RVA 146.5 EZ Aql RVA 38.64 DF Cyg RVB 49.808 R Sge RVB 70.77 V Vul RVA 75.7 V360 Cyg RV 70.39 EQ Cas RVA 58.34 datum : 12-Mei-2007 VVS Werkgroep Veranderlijke Sterren - Eric Broens

RV Tauri Sterren in de VVS WVS DB datum : 12-Mei-2007 VVS Werkgroep Veranderlijke Sterren - Eric Broens

RV Tauri Sterren in de VVS WVS DB datum : 12-Mei-2007 VVS Werkgroep Veranderlijke Sterren - Eric Broens

Referenties PhD thesis Thomas Maas Leuven, 2003 A study of post-AGB stars with a dusty disc PhD thesis Stephanie De Ruyter Gent, 2005 Binary post-AGB stars with a disc Ceraski W., 1905, Astron. Nachr., 168, 29 Dominik et al., 2003, A&A, 397, 595 Evans T. L., 1985, MNRAS, 217, 493 Gehrz R. D., 1972, ApJ, 178, 715 Jura M., 1986, ApJ, 309, 732 Preston et al., 1963, ApJ, 137, 401 Pollard et al., 1996, MNRAS, 279, 949 Pollard et al., 2006, Mem. S.A.It, 77, 527 Seares et al., 1908, Laws Observatory Bulletin, Univ. Of Missouri, 14, 215 Venn, Lambert, 1990, ApJ, 363, 234 Van Winckel et al., 1992, Nature, 356, 500 Van Winckel et al., 1995, A&A, 293, L25 Van Wincke et al., 1998, A&A, 336, L17 Van Winckel et al., 2006, Mem. S.A.It, 77, 943 Waelkens et al., 1991, A&A, 251, 495 Waelkens et al., 1991b, A&A, 242, 433 Waters et al., 1992, A&A, 262, L37 datum : 12-Mei-2007 VVS Werkgroep Veranderlijke Sterren - Eric Broens