Chromosomen en waarom je op je ouders lijkt. Erfelijkheid Chromosomen en waarom je op je ouders lijkt. Genetica

Fenotype en genotype Fenotype  uiterlijke (zichtbare) kenmerken Genotype  De informatie in je erfelijke materiaal Genetica

Chromosomen In de celkern van elke cel 46 chromosomen bij de mens in lichaamscellen. Altijd in paren van twee in lichaamscellen (2n) In geslachtscellen 23 chromosomen, niet in paren (n) Genetica

Genen Op elke chromosoom zitten heel veel genen. Genen bepalen allerlei eigenschappen: haarkleur lengte Op een chromosomenpaar zitten dezelfde genen Samen met de omgeving bepalen de genen het fenotype bijvoorbeeld: huidskleur, type haar, lengte, enz. Genetica

Voortplanting 23 chromosomen in een zaadcel en 23 in een eicel. Na bevruchting dus weer 46 Dit heet geslachtelijke voortplanting Je hebt dus 23 chromosomen van je vader en 23 van je moeder. Je hebt dus een uniek eigen genotype! Genetica

Voortplanting Stel: Hoe kan dit? Vader heeft blauwe ogen moeder heeft bruine ogen het kind heeft bruine ogen Hoe kan dit? Genetica

Het gen voor bruine oogkleur overheerst. Wat valt je op? Het gen voor bruine oogkleur overheerst. dit heet dominant het “ondergeschikte” gen heet recessief Kan een kind van deze ouders ook blauwe ogen hebben? Genetica

welke genen je van je moeder of vader krijgt is puur kans Jazeker welke genen je van je moeder of vader krijgt is puur kans Genetica

Kunnen deze ouders ook kinderen krijgen met blauwe ogen? Let op: in werkelijkheid is oogkleur niet volledig dominant. Dit is dus een sterke versimpeling! Genetica

Samengevat Fenotype komt door het genotype en omgeving Genotype is erfelijke informatie vastgelegd op de chromosomen Genen op de chromosomen bepalen je lichaamskenmerken (huidskleur, haarstijl) Door geslachtelijke voortplanting ontstaat een uniek nieuw genotype. Een beetje van je vader en een beetje van je moeder. Genetica

Monohybride kruisingen Om erachter te komen wat de kans op overerving van bepaalde eigenschappen is worden kruisingen uitgevoerd. Gregor Johann Mendel is de grondlegger van de erfelijkheidsleer. Genetica

Kruisingsschema’s Aanname: Allel voor een zwartbonte vacht is volledig dominant over het allel voor een roodbonte vacht (dus recessief) Vader is homozygoot zwartbont, moeder is roodbont. Vraag: Is moeder homozygoot of heterozygoot voor het eigenschap vachtkleur? Antwoord: homozygoot Genetica

Kruisingsschema Z Z z Z z Z z z Z z Z z Vader Dominante allelen geven we aan met een hoofdletter, recessieve met een kleine letter. Bij ons koeienvacht voorbeeld: Vader Moeder Z Z z Z z Z z z Z z Z z Genetica

Kruisingsschema’s Alle jongen van ons koeienstel hebben/zijn: Zwartbonte vacht Genotype voor vachtkleur = Zz heterozygoot Genetica

Opgave Vader heeft zwartbonte vacht en een heterozygoot genotype voor dit gen. Moeder is roodbont. Maak een kruisingsschema hiervan en geef aan wat de verdeling (in %) zwartbont – roodbont bij de nakomelingen zal zijn. Genetica

Antwoord Vader Z z Moeder Zz zz Zz zz Totaal is 100%. Er zijn 4 vakjes, dus 25% per vakje. Zz = 2 x 25 = 50% zz = 2 x 25 = 50% De kans op roodbonte jongen is dus hier even groot als de kans op zwartbonte jongen. Genetica

Opgave Vader heeft zwartbonte vacht en een heterozygoot genotype voor dit gen. Moeder is ook heterozygoot. Maak een kruisingsschema hiervan en geef aan wat de verdeling (in %) zwartbont – roodbont bij de nakomelingen zal zijn. Genetica

Antwoord Vader Z z Moeder ZZ Zz Zz zz Totaal is 100%. Er zijn 4 vakjes, dus 25% per vakje. ZZ = 1 x 25 = 25% Zz = 2 x 25 = 50% zz = 1 x 25 = 25% Genetica

Antwoord (vervolg) 75% kans op zwartbont en 25% op roodbont Dus: 25 % heeft genotype ZZ 50 % heeft genotype Zz 25 % heeft genotype zz Hoeveel procent kans is er op zwartbont en hoeveel op roodbont? 75% kans op zwartbont en 25% op roodbont Genetica