Dorien Philipszoon NPI, Arkin, Amsterdam

Presentatie over: "Dorien Philipszoon NPI, Arkin, Amsterdam"— Transcript van de presentatie:

1 Dorien Philipszoon NPI, Arkin, Amsterdam
Ongrijpbare angst en onstilbaar verlangen iN DE BEHANDELING VAN BORDERLINE PATIëNTEN Dorien Philipszoon NPI, Arkin, Amsterdam

2 Inleiding (1) Klinische vignetten zijn gefingeerd
Over welke borderline patiënten gaat het?

3 Kernberg: persoonlijkheidsorganisaties
Realiteits- toetsing Identiteit Afweer Neurotisch + geïntegreerd neurotisch Borderline + (-) diffuus onrijp Psychotisch -

4 Inleiding (2) Vragen: Waaruit bestaat angst bij borderline patiënten?
Waaruit bestaat verlangen bij borderline patiënten? Hoe heb je er als therapeut mee te maken? (

5 Inhoud Inleiding Borderline patiënten en - angst - verlangen
- tegenoverdracht Casus Peter Conclusies

6 Angst en borderline patiënten
 Gabbard (2005) Angsthierarchy Neurotische pt’en Borderline pt’en Freud (1926), e.a. Superego angst Castratie angst Angst voor liefdesverlies Mahler (1975) Separatie angst Klein (1948) Schuldbeladen angst Achtervolgings angst Winnicott (1963) Desintegratie angst (primitive agony) Fonagy (2002): Affect regulatie/ mentaliserend vermogen Goed ontwikkeld: angst gementaliseerd Slecht ontwikkeld: angst blijft ongementaliseerd

7 Separatieangst (Mahler)

8 Achtervolgingsangst (Klein)

9 Desintegratieangst/agony (Winnicott)

10 Ongrijpbare angst en borderline patiënten
Separatieangst Achtervolgings-/ desintegratieangsten Ongementaliseerde angst In de praktijk: angst is totaal, paniek, alomvattend, vernietigend of angst is verdwenen, afwezig

11 Inhoud Inleiding Borderline patiënten en - angst - verlangen
- tegenoverdracht Casus Peter Conclusies Discussie

12 Onstilbaar verlangen en borderline patiënten
Verlangen naar gehechtheid (Bowlby, 1969) Verlangen impliceert uitstel (Fonagy 2002)

13 Onstilbaar verlangen en borderline patiënten
3. Verlangen naar emotionele turbulentie (Bollas, 1996)

14 Onstilbaar verlangen en borderline patiënten
Conclusie: verlangen heeft geen woorden, is ongementaliseerd en totaal

15 Inhoud Inleiding Borderline patiënten en - angst - verlangen
- tegenoverdracht Casus Peter Conclusies Discussie

16 Tegenoverdracht en borderline patiënten
onvermijdelijk? Hoe hiermee omgaan?

17 Tegenoverdracht Gevoelens van therapeut naar patiënt Definitie (breed; Klein, Heimann, Bion): herhaling in therapie van onopgelost intrapsychisch “oud” conflict én/óf reactie op de patiënt, bijvoorbeeld bij projectieve identificatie

18 Tegenoverdracht en borderline patiënten
Therapeut voelt o.a. door projectieve identificatie angst en verlangen van de patiënt, in combinatie met eigen onopgeloste conflicten.

19 Tegenoverdracht door projectieve identificatie
Hoe hiermee omgaan? - Niet direct handelen - Het in je geprojecteerde gevoel verdragen - proberen na te denken, het gevoel “metaboliseren” - het “gemetaboliseerde” gevoel in een te verdragen vorm teruggeven aan de patiënt, als het moment er rijp voor is

20 Casus: Peter Inhoud Inleiding Theorie: borderline patiënten en - angst
- verlangen - tegenoverdracht Casus: Peter Conclusies Discussie

21 Casus Peter 47-jarige gehuwde man, zonder kinderen, werkzaam in reclame Lange psychiatrische voorgeschiedenis Emotionele verwaarlozing Beloop: illustratie van angsten, verlangens en tegenoverdracht.

22 Casus Peter Na 4 jaar behandeling: Angsten niet alleen meer primitief, maar veranderd in signaalangsten (Gabbard 2005) Verlangens mogen er zijn en hebben woorden gekregen Tegenoverdracht heeft geholpen bij deze ontwikkelingen

23 Conclusies (1): Bij borderline patiënten is sprake van:
Ongrijpbare, primitieve, ongementaliseerde, totale angsten Onstilbaar, woordeloos verlangen naar een gehechtheidsfiguur en De therapeut voelt dit in de tegenoverdracht

24 Conclusies (2): Met psychodynamische behandeling wordt het mentaliserend vermogen beter en neemt het vertrouwen in de ander en in zichzelf toe. Hierdoor kunnen angsten beter verdragen worden, hoeven ze niet te overspoelen of ontkend te worden en kunnen verlangens in beeld komen.

25 Vragen? Discussie?