Roel Meeus IFJ-IGO, 22 januari 2015 Invloed van het Europees (en internationaal) milieurecht op de nationale milieuhandhaving.

Presentatie over: "Roel Meeus IFJ-IGO, 22 januari 2015 Invloed van het Europees (en internationaal) milieurecht op de nationale milieuhandhaving."— Transcript van de presentatie:

1 Roel Meeus IFJ-IGO, 22 januari 2015 Invloed van het Europees (en internationaal) milieurecht op de nationale milieuhandhaving

2 / 2 Roel Meeus Overzicht Invloed van het Europees (EU) milieurecht op de nationale milieuhandhaving  Algemene situering  Algemene / jurisprudentiële handhavingsverplichtingen HvJ: gelijkwaardig, evenredig, afschrikkend en doeltreffend  Specifieke / legislatieve handhavingsverplichtingen Handhavingsvoorschriften in richtlijnen en verordeningen Sectorale specifieke handhavingsverplichtingen Penale specifieke sanctieverplichtingen  Beginselplicht tot sanctionering?  Te handhaven bepalingen in milieurichtlijnen en –verordeningen  Aanbeveling 2001/331/EG betreffende minimumcriteria voor milieu-inspecties in de lidstaten  Europese organisaties inzake milieuhandhaving (EMA, IMPEL, EUFJE)

3 / 3 Roel Meeus Overzicht Invloed van het internationaal milieurecht op de nationale milieuhandhaving  Internationale organisaties inzake milieuhandhaving (UNEP, INECE)  Guidelines on Compliance and Enforcement of Multilateral Environmental Agreements (UNEP, 2002)  Specifieke handhavingsverplichtingen in multilaterale milieuverdragen?

4 / 4 Roel Meeus Invloed van het Europees milieurecht Algemene situering  Publiekrechtelijke handhaving (penaal / bestuurlijk): lidstaten = handhavers, norm- en sanctie- adressaten = personen  Meerderheid milieunormen in de lidstaten van EU-oorsprong  Lidstaten = eerste handhavers van de Europese milieuwetgeving Geen Europees milieu-inspectoraat dat inspecties uitvoert in de lidstaten Geen Europese milieusanctioneringsambtenaren Commissie: handhaver van de 2 e lijn  Nalevings- en handhavingstekort Wetenschappelijke onzekerheid Voldoende aanwijzingen, minstens in vergelijking met andere EU-beleidsterreinen Minimaal uitgangspunt: verbetering is mogelijk / wenselijk  EU tracht in te grijpen: handhavingsverplichtingen (toezicht & sanctionering)

5 / 5 Roel Meeus Invloed van het Europees milieurecht Algemene / jurisprudentiële handhavingsverplichtingen  Princiepsarrest: HvJ, Griekse maïs, 68/88, par. 23-25 (ettelijke malen bevestigd): ‘23 Dienaangaande zij opgemerkt, dat wanneer een gemeenschapsregeling geen specifieke strafbepaling met betrekking tot een overtreding bevat of daarvoor verwijst naar de nationale wettelijke en bestuursrechtelijke bepalingen, de Lid-Staten krachtens artikel 5 EEG-Verdrag verplicht zijn, alle passende maatregelen te nemen om de doeltreffende toepassing van het gemeenschapsrecht te verzekeren. 24 Daartoe dienen de Lid-Staten er met name op toe te zien, dat overtredingen van het gemeenschapsrecht onder gelijke materiële en formele voorwaarden worden bestraft als vergelijkbare en even ernstige overtredingen van het nationale recht. Zij zijn daarbij vrij in hun keuze van de op te leggen straffen, maar deze moeten wel doeltreffend, evenredig en afschrikkend zijn. 25 Verder dienen de nationale autoriteiten even energiek op te treden tegen overtredingen van het gemeenschapsrecht als wanneer het gaat om de handhaving van een overeenkomstige nationale wettelijke regeling.’

6 / 6 Roel Meeus Invloed van het Europees milieurecht Algemene / jurisprudentiële handhavingsverplichtingen  Rechtsgrond: beginsel van loyale samenwerking (art. 4.3 VEU)  Verplichting tot vaststellen van sanctievoorschriften (HvJ, Aurubis Bulgaria AD, C-546/09)  Lidstaten hebben keuzevrijheid inzake (type) sancties, maar gekozen sancties moeten gelijkwaardig, evenredig, afschrikkend en doeltreffend zijn Lidstaten mogen rekening houden met lidstaatgebonden economische en sociale factoren (HvJ, Commissie/Griekenland, C-156/04)  Aanwijzing sanctie-adressaten Doorgaans adressaat te handhaven milieuvoorschrift Geen discriminatie (HvJ, Texdata, C-418/11) Rechtspersonen?  Aanwijzing bevoegde handhavers  Toepassing sanctievoorschriften: onbekend maakt onbemind?  Codificatie in milieurichtlijnen en –verordeningen

7 / 7 Roel Meeus Invloed van het Europees milieurecht Algemene / jurisprudentiële handhavingsverplichtingen  Gelijkwaardige handhaving Afstemming op nationale milieuhandhavingsstelsels (onder voorbehoud van naleving van andere sanctieverplichtingen) Vooral: niet minder streng! Te handhaven bepalingen moeten vergelijkbaar zijn (appelen ≠ peren) Ook in verhouding tussen Europeesrechtelijke inbreuken onderling (HvJ, Paquay, C- 460/06) Niet in een grensoverschrijdende context (HvJ, Hansen & Søn, C-326/88) Doorwerking naar alle fasen en facetten van sanctionering (beschikbaar sanctie- instrumentarium, beslissingsvrijheid, sanctie-adressaten,…) Gelijkwaardig toezicht

8 / 8 Roel Meeus Invloed van het Europees milieurecht Algemene / jurisprudentiële handhavingsverplichtingen  Evenredige sanctionering Sanctievoorschrift moet geschikt, noodzakelijk en evenwichtig zijn Niet louter instrumenteel, maar rechtswaarborg tegen excessieve sanctionering Bestuurlijk vs. penaal: ‘ultimum remedium’, maar relativeren Probleemverhelpend vs. bestraffend: verfijning rechtspraak HvJ Forfaitaire boetebedragen zonder onderscheid naargelang aard en ernst inbreuken zijn onevenredig (HvJ, Urbàn, C-210/10) Forfaitaire geldboeten zonder rekening te kunnen houden met de concrete omstandigheden van het geval en, in voorkomend geval, de geldboete te kunnen verlagen, zijn onevenredig (HvJ, Urbàn, C-210/10) Financiële draagkracht van de overtreder (HvJ, Bialymstoku, C-188/09 & HvJ, Urbàn, C-210/10)

9 / 9 Roel Meeus Invloed van het Europees milieurecht Algemene / jurisprudentiële handhavingsverplichtingen  Afschrikkende sanctionering Algemeen en bijzonder ontradend/preventief effect Bestuurlijk vs. penaal: afgezien van evidente gevallen (penale sanctionering ecomaffia), ruime beslissingsvrijheid lidstaten Probleemverhelpend vs. bestraffend: aanwijzingen in rechtspraak HvJ dat in sommige gevallen probleemverhelpende sancties op zichzelf onvoldoende afschrikkend zijn (HvJ, Louloudakis, C-262/99 en HvJ, Ierse proefdierenzaak, C-354/99) Financiële draagkracht van de overtreder Gemaakte winst (HvJ, Spector Photo, C-45/08) Recidive (HvJ, Accept, C-81/12) Sanctioneringspraktijk: redelijke kans op sanctionering (HvJ, Franse visserijzaak, C- 304/02) Lagere pakkans rechtvaardigt hogere boete (HvJ, Commissie/Griekenland, C-156/04)

10 / 10 Roel Meeus Invloed van het Europees milieurecht Algemene / jurisprudentiële handhavingsverplichtingen  Doeltreffende sanctionering Doelbereiking: geen louter symbolische sancties (HvJ, Accept, C-81/12) Daadwerkelijke toepassing sanctievoorschriften (sanctioneringspraktijk) Bestuurlijk vs. penaal: lans voor (onder meer) bestuurlijke sancties? Probleemverhelpend vs. bestraffend: noodzaak beschikbaarheid probleemverhelpende sancties met het oog op doelbereiking (HvJ, Wells, C-201/02)

11 / 11 Roel Meeus Invloed van het Europees milieurecht Algemene / jurisprudentiële handhavingsverplichtingen  Besluiten Grote puzzel waaraan telkens een stukje wordt toegevoegd Geval-per-geval benadering HvJ Grote lijnen, fundamentele bouwprincipes, waarbinnen de keuzevrijheid van de lidstaten grotendeels overeind blijft Puzzel wordt steeds vollediger Contouren / randvoorwaarden van doelmatige nationale milieusanctiestelsels worden steeds zichtbaarder Gedifferentieerd milieusanctiestelsel met o.m. bestraffende en probleemverhelpende sancties, een voldoende kans op sanctionering, afstemming op nationale milieusanctiestelsels, evenredigheidstoets straffen (o.m. geen forfaitaire straffen en individualisering van de straf), …

12 / 12 Roel Meeus Invloed van het Europees milieurecht Specifieke / legislatieve handhavingsverplichtingen  Handhavingsvoorschriften in richtlijnen en verordeningen Toezichtsvoorschriften Bv. art. 23 IED-richtlijn 2010/75/EU en art. 20 Seveso-III-richtlijn 2012/18/EU: systeem van milieu-inspecties, verplichting exploitanten tot assistentie toezichthouders, milieu-inspectieplannen, routinematige en niet-routinematige inspecties,… Sanctievoorschriften Bv. art. 12, lid 2 Grondwaterrichtlijn 80/68/EEG: ‘indien nodig trekt zij de vergunning in’ Bv. art. 16, lid 3 Richtlijn Emissiehandel 2003/87/EG: geldboete wegens overmatige emissie

13 / 13 Roel Meeus Invloed van het Europees milieurecht Specifieke / legislatieve handhavingsverplichtingen  Bevoegdheid Europese wetgever Penaal: art. 83 VWEU Niet-penaal: geen uitdrukkelijke bevoegdheidsgrond, corollarium van materiële bevoegdheidsgrond (HvJ, Duitsland/Commissie, C-240/90)  Implementatie in nationale regelgeving Richtlijnen: omzetting verplicht Verordeningen: rechtstreekse toepassing van voldoende precieze en uitgewerkte bepalingen met verbod tot overschrijving (HvJ, Schonewille-Prins, C-45/05), anders verplichting tot uitvoering (HvJ, SGS Belgium, C-367/09) Strengere implementatie handhavingsverplichtingen? Aanwijzing sanctie-adressaten Aanwijzing bevoegde handhavers Toepassing sanctievoorschriften

14 / 14 Roel Meeus Invloed van het Europees milieurecht Specifieke / legislatieve handhavingsverplichtingen  Verhouding algemene en specifieke handhavingsverplichtingen  Commissie zet officieel in op gedifferentieerd publiekrechtelijk (milieu)sanctiestelsel, m.i.v. bestuurlijke sancties Mededeling EU-strafrechtbeleid (2011) Ultima ratio  Beleidsmatige omkadering echter sterk gericht op strafrecht Basispremisse van de nationale identiteit en diversiteit Subsidiariteitsbeginsel Evenredigheidsbeginsel EU-strafrechtsbeginselen  Pover beleidsmatig Europees perspectief op bestuurlijke milieusanctionering

15 / 15 Roel Meeus Invloed van het Europees milieurecht Specifieke / legislatieve handhavingsverplichtingen  Sectorale specifieke sanctieverplichtingen M EEUS 2014 (diss.): inventarisatie en beschrijving specifieke sanctieverplichtingen in sectorale EU-milieuwetgeving Typologie sectorale sancties: B ILLIET 2008 (diss.) 118 sectorale basismilieurichtlijnen en –verordeningen gescreend

16 / 16 Roel Meeus Invloed van het Europees milieurecht Specifieke / legislatieve handhavingsverplichtingen  Sectorale specifieke sanctieverplichtingen Typologie Situationele specifieke sanctieverplichtingen Regularisatiebevelen Bv. art. 8, lid 2, (b) IED-richtlijn 2010/75/EU: de exploitant is verplicht onmiddellijk de nodige maatregelen te nemen om op een zo kort mogelijke termijn weer aan de voorwaarden te voldoen Feitelijk handelen Bv. art. 18 Detergentiaverordening (EG) nr. 648/2004: de bevoegde autoriteiten kunnen partijen detergentia vasthouden die niet aan de verordening voldoen Rechtsontnemende specifieke sanctieverplichtingen Bv. art. 12, lid 2 Grondwaterrichtlijn 80/68/EEG: ‘indien nodig trekt zij de vergunning in’

17 / 17 Roel Meeus Invloed van het Europees milieurecht Specifieke / legislatieve handhavingsverplichtingen  Sectorale specifieke sanctieverplichtingen Typologie Specifieke sanctieverplichtingen die de lidstaten de keuze laten tussen situationele en rechtsontnemende sancties Bv. art. 5, lid 4 Richtlijn Verontreiniging Aquatisch Milieu 2006/11/EG: ‘en, zo nodig, de lozing wordt verboden’ Monetaire specifieke sanctieverplichtingen Bv. art. 16, lid 3 Richtlijn Emissiehandel 2003/87/EG: geldboete wegens overmatige emissie ‘Naming and shaming’-verplichting Art. 16, lid 2 Richtlijn Emissiehandel 2003/87/EG: bekendmaking van de namen van de exploitanten die niet voldoende emissierechten inleveren

18 / 18 Roel Meeus Invloed van het Europees milieurecht Specifieke / legislatieve handhavingsverplichtingen  Sectorale specifieke sanctieverplichtingen Frequentie: in iets minder dan 1/3 van de onderzochte sectorale milieurichtlijnen en – verordeningen (beperkt, maar niet onbeduidend) In alle onderzochte milieusectoren Relatie met omvang milieusector en aard ‘normstelling’ Meest voorkomend: situationele specifieke sanctieverplichtingen Huidig arsenaal onvoldoende voor doelmatige sanctionering Rechtshandhavend bereik: van 1 tot alle milieuvoorschriften Probleemverhelpend vs. bestraffend: variatie langsheen types sectorale specifieke sanctieverplichtingen Bestuurlijk vs. penaal: regelmatig impliciet bestuurlijk, nooit impliciet/expliciet penaal Tussen gebonden en discretionaire pool (iets vaker discretionair) Bevestiging van onvolkomen Europees beleid: tijd voor een horizontale benadering?

19 / 19 Roel Meeus Invloed van het Europees milieurecht Specifieke / legislatieve handhavingsverplichtingen  Penale specifieke sanctieverplichtingen Milieustrafrechtrichtlijn 2008/99/EG De lidstaten dienen ervoor te zorgen dat 9 omschreven gedragingen strafbaar worden gesteld als zij wederrechtelijk en opzettelijk of ten minste uit grove nalatigheid worden begaan (art. 3) Lozen, uitstoten of anderszins brengen van een hoeveelheid materie of ioniserende straling in de lucht, de grond of het water (art. 3(a)) Afvalstoffen (art. 3(b)-(c)) Gevaarlijke activiteiten/stoffen (art. 3(d)) Kernmateriaal of andere gevaarlijke radioactieve stoffen (art. 3(e)) Dier- of plantensoorten (art. 3(f)-(g)) Beschermde habitats (art. 3(h)) Ozonafbrekende stoffen (art. 3(i)) Ook uitlokking van en medeplichtigheid aan de opzettelijke gedragingen (art. 4)

20 / 20 Roel Meeus Invloed van het Europees milieurecht Specifieke / legislatieve handhavingsverplichtingen  Penale specifieke sanctieverplichtingen Milieustrafrechtrichtlijn 2008/99/EG Severity tresholds ‘dood van of ernstig letsel aan personen dan wel aanzienlijke [milieu]schade’ / ‘niet verwaarloosbare hoeveelheden’ / … Behalve voor het produceren, invoeren, afzetten op de markt of gebruiken van ozonafbrekende stoffen (art. 3(i)) Zowel mens als milieu Wederrechtelijkheidsvereiste: in strijd met EU-milieuwetgeving opgesomd in bijlage A, met Euratom-wetgeving opgesomd in bijlage B, of met een wettelijke bepaling, een bestuursrechtelijk voorschrift van een lidstaat of een besluit van een ter zake bevoegd orgaan van een lidstaat (art. 2(a))

21 / 21 Roel Meeus Invloed van het Europees milieurecht Specifieke / legislatieve handhavingsverplichtingen  Penale specifieke sanctieverplichtingen Milieustrafrechtrichtlijn 2008/99/EG Schuldvereiste: opzet of grove nalatigheid HvJ, Intertanko, C-308/06, par. 77: ernstige nalatigheid impliceert ‘een onopzettelijk handelen of nalaten […] waardoor de aansprakelijke persoon een gekwalificeerde schending begaat van zijn zorgvuldigheidsplicht die hij in acht had moeten en had kunnen nemen rekening gehouden met zijn hoedanigheid, zijn kennis, zijn vaardigheden en met zijn individuele situatie’ Sancties: ‘doeltreffende, evenredige en afschrikkende strafrechtelijke sancties’ (art. 5) Ook rechtspersonen kunnen aansprakelijk worden gesteld, maar sancties voor rechtspersonen hoeven niet strafrechtelijk van aard te zijn (art. 6-7)

22 / 22 Roel Meeus Invloed van het Europees milieurecht Specifieke / legislatieve handhavingsverplichtingen  Penale specifieke sanctieverplichtingen Milieustrafrechtrichtlijn 2008/99/EG Duw in de rug van de lidstaten naar strafrechtelijke milieurechtshandhaving Verplichting om strafrechtelijke sancties te voorzien Doorwerking naar sanctioneringspraktijk Al bij al echter beperkte impact Materieel element: beperkt tot 9 ernstige milieudelicten (severity tresholds) Moreel element: opzet of grove nalatigheid Wederrechtelijkheidsvereiste Aard en hoogte van de strafrechtelijke sancties bepaald door de lidstaten Geen verplichte strafrechtelijke aansprakelijkheid voor rechtspersonen Geen verplichting tot toepassing in individuele gevallen en onverminderd andere aansprakelijkheidsstelsels

23 / 23 Roel Meeus Invloed van het Europees milieurecht Specifieke / legislatieve handhavingsverplichtingen  Penale specifieke sanctieverplichtingen Scheepsverontreinigingsrichtlijn 2005/35/EG De lidstaten dienen ervoor te zorgen dat het lozen van verontreinigende stoffen vanaf schepen, met inbegrip van minder ernstige gevallen van lozing, in de in art. 3.1 aangeduide wateren als een inbreuk wordt aangemerkt, indien het met opzet, uit roekeloosheid of door ernstige nalatigheid gebeurt (art. 4.1) Deze inbreuken moeten worden aangemerkt als misdrijven (art. 5bis.1) Niet van toepassing op minder ernstige gevallen indien de gedraging de kwaliteit van het water niet aantast (art. 5bis.2) Wel van toepassing op herhaalde minder ernstige gevallen die afzonderlijk niet maar gezamenlijk wel de kwaliteit van het water aantasten (art. 5bis.3) Ook uitlokking van, hulp bij en medeplichtigheid aan een misdrijf als bedoeld in art. 5bis.1 en 5bis.3 moet strafbaar worden gesteld (art. 5ter)

24 / 24 Roel Meeus Invloed van het Europees milieurecht Specifieke / legislatieve handhavingsverplichtingen  Penale specifieke sanctieverplichtingen Scheepsverontreinigingsrichtlijn 2005/35/EG Severity treshold: geen misdrijf indien minder ernstige gevallen die de kwaliteit van het water niet aantasten, tenzij herhaalde minder ernstige gevallen die afzonderlijk niet maar samen wel de kwaliteit van het water aantasten Geen wederrechtelijkheidsvereiste, maar wel Marpol-uitzonderingen (art. 5) Schuldvereiste: opzet, roekeloosheid of ernstige nalatigheid HvJ, Intertanko, C-308/06, par. 77 Sancties (misdrijven): ‘doeltreffende, evenredige en afschrikkende strafrechtelijke sancties’ (art. 8bis) Ook rechtspersonen kunnen aansprakelijk worden gesteld, maar sancties voor rechtspersonen hoeven niet strafrechtelijk van aard te zijn (art. 8ter-8quater)

25 / 25 Roel Meeus Invloed van het Europees milieurecht Specifieke / legislatieve handhavingsverplichtingen  Penale specifieke sanctieverplichtingen Scheepsverontreinigingsrichtlijn 2005/35/EG Duw in de rug van de lidstaten naar strafrechtelijke handhaving lozingsovertredingen vanaf schepen Verplichting om strafrechtelijke sancties te voorzien Doorwerking naar sanctioneringspraktijk Al bij al echter beperkte impact Materieel element: beperkt tot ernstige lozingsdelicten (severity treshold) Moreel element: opzet, roekeloosheid of ernstige nalatigheid Marpol-uitzonderingen Aard en hoogte van de strafrechtelijke sancties bepaald door de lidstaten Geen verplichte strafrechtelijke aansprakelijkheid voor rechtspersonen Geen verplichting tot toepassing in individuele gevallen en onverminderd andere aansprakelijkheidsstelsels

26 / 26 Roel Meeus Invloed van het Europees milieurecht Beginselplicht tot sanctionering?  Nadruk op resultaatsbereiking  Precies omschreven milieuvoorschriften die een duidelijk resultaat opleggen laten minder vrijheid bij de uitoefening van de sanctiebevoegdheid HvJ, Franse afvalverbrandingszaak, C-60/01: ‘om ervoor te zorgen dat alle afval- verbrandingsinstallaties in Frankrijk worden geëxploiteerd overeenkomstig de verbrandingscriteria van de richtlijnen 89/369 en 89/429, dan wel dat de exploitatie ervan tijdig werd stopgezet’ HvJ, Ierse afvalzaak, C-494/01: ‘moeten de lidstaten er dus op toezien dat het opgezette vergunningstelsel daadwerkelijk wordt toegepast en nageleefd, onder meer door daartoe passende controles uit te voeren en door te zorgen voor daadwerkelijke beëindiging en bestraffing van zonder vergunning verrichte handelingen’

27 / 27 Roel Meeus Invloed van het Europees milieurecht Beginselplicht tot sanctionering?  Vaag omschreven milieuvoorschriften die niet kwantificeerbaar zijn laten meer vrijheid bij de uitoefening van de sanctiebevoegdheid, maar situaties van niet-naleving mogen hoedanook niet over een langere termijn worden gedoogd HvJ, Alto Sil, C-404/09: ‘Door een situatie die significante verstoringen in de SBZ „Alto Sil” veroorzaakte, minstens vier jaar lang te gedogen, heeft het Koninkrijk Spanje dus nagelaten tijdig de noodzakelijke maatregelen te treffen om deze verstoringen te doen ophouden.’  Besluit: EU-handhavingsplicht noopt ‘tot het voeren van een relatief strak sanctioneringstraject waarin het omslagpunt van zachte sanctionering naar sanctie vrij onmiddellijk valt indien de zachte aanpak geen of onvoldoende resultaten blijkt te geven’ (B ILLIET 2008 (diss.))

28 / 28 Roel Meeus Invloed van het Europees milieurecht Te handhaven bepalingen in milieurichtlijnen en –verordeningen  Verankering Europese sanctieverplichtingen: wat moet worden gehandhaafd?  M EEUS 2014 (diss.): inventarisatie en beschrijving te handhaven bepalingen in de IED-richtlijn 2010/75/EU en EU-wetgeving in de sectoren geluid en afval 25 basismilieurichtlijnen en –verordeningen gescreend Typologie: B ILLIET 2007 & B ILLIET 2008 (diss.) Afbakening: zie resultaten SBO-onderzoek milieurechtshandhaving (IWT, 2007-2011)

29 / 29 Roel Meeus Invloed van het Europees milieurecht Te handhaven bepalingen in milieurichtlijnen en –verordeningen  Te handhaven bepalingen: besluiten Groot aantal en grote variatie aan te handhaven bepalingen Meest voorkomend: kennisgevingsplichten, documentatieplichten, vergunnings- plichten, emissievoorschriften, verwijderings- en saneringsplichten Vervuilingsverboden, zorgplichten, aanvaardings- en terugnameplichten, erkenningsplichten, ontwerp- en constructievoorschriften, waarborgplichten, keurings- en nazichtsplichten, productgoedkeuringsplichten, studieplichten,… Bijzonder handhavenswaardig: IED-richtlijn 2010/75/EU Afvalsector: Richtlijn Afval Winningsindustrieën 2006/21/EG, Kaderrichtlijn Afvalstoffen 2008/98/EG, Richtlijn Storten Afvalstoffen 1999/31/EG,… Te handhaven bepalingen met een veeleer gesloten textuur zijn frequent (kennis- gevingsplichten, (obligatoire) vergunningsplichten en emissievoorschriften): beperkte beslissingsvrijheid voor de lidstaten

30 / 30 Roel Meeus Invloed van het Europees milieurecht Aanbeveling 2001/331/EEG betreffende minimumcriteria voor milieu-inspecties  Niet-verbindende criteria voor de planning, uitvoering, follow-up en rapportage van milieu- inspecties Milieu-inspectieplannen Bezoeken ter plaatse (routinematig + incidenteel) Milieu-inspectierapporten Toekomst: (verbindende) richtlijn indien nodig  Toetsing Commissie in 2007 (COM(2007) 707 def.) Te beperkt toepassingsgebied (uitsluiting afvaltransporten, Natura 2000, REACH,…) Onduidelijke definities Criteria te algemeen en beschrijvend om te worden vertaald in verbindende voorschriften Slechts door enkele lidstaten volledig uitgevoerd Nog steeds grote verschillen tussen de lidstaten Voorkeur voor juridisch verbindende sectorale inspectievoorschriften

31 / 31 Roel Meeus Invloed van het Europees milieurecht Aanbeveling 2001/331/EEG betreffende minimumcriteria voor milieu-inspecties  Resolutie Europees Parlement in 2008: Verzet zich tegen de intentie van de Commissie om het probleem aan te pakken met een niet-verbindende aanbeveling en de invoeging van specifieke verbindende inspectie- voorschriften in sectorale wetgeving Dringt aan op een verbindende richtlijn inzake milieu-inspecties  7 e Europees Milieuactieprogramma (tot 2020): ‘het uitbreiden van de bindende criteria voor doeltreffende inspecties en toezicht door de lidstaten tot het bredere corpus van het milieurecht van de Unie’  Wordt vervolgd…

32 / 32 Roel Meeus Invloed van het Europees milieurecht Europese organisaties inzake milieuhandhaving  EMA (Europees Milieuagentschap) Werkzaam sinds 1993 Zetel in Kopenhagen Agentschap van de Europese Unie Vooral ondersteunende taak naar instellingen en lidstaten: aanleveren van wetenschappelijk onderbouwde informatie over het milieu Coördinatie van Eionet (Europees netwerk voor milieu-informatie en –observatie) Geen inspectiebevoegdheden!  IMPEL (European Union Network for the Implementation and Enforcement of Environmental Law) Werkzaam sinds 1992 Vzw naar Belgisch recht Informeel netwerk van milieuadministraties en –handhavers: uitwisseling van informatie en ervaring, samenwerking tussen milieuhandhavers, grensoverschrijdende projecten,…

33 / 33 Roel Meeus Invloed van het Europees milieurecht Europese organisaties inzake milieuhandhaving  EUFJE (European Union Forum of Judges for the Environment) Werkzaam sinds 2004 Vzw naar Belgisch recht Informeel netwerk van milieurechters: uitwisseling van ervaring inzake gerechtelijke opleiding inzake milieurecht, bevorderen van de kennis van milieurecht onder rechters, uitwisseling van kennis inzake milieurechtspraak, bijdragen tot de verbetering van de milieurechtshandhaving,…

34 / 34 Roel Meeus Invloed van het internationaal milieurecht Internationale organisaties inzake milieuhandhaving  UNEP (United Nations Environment Programme) Opgericht in 1972 Zetel in Nairobi (+ diverse regionale kantoren) Coördinatie milieuprogramma van de VN: bepalen milieuagenda, opvolgen staat van het leefmilieu, bevorderen internationale samenwerking tussen staten, verdere ontwikkeling van het internationaal milieurecht,…  INECE (International Network for Environmental Compliance and Enforcement) Opgericht in 1989 Secretariaat in Washington Partnerschap tussen gouvernementele en niet-gouvernementele actoren betrokken bij milieuhandhaving uit meer dan 150 landen Informeel netwerk: bewustmaking belang milieuhandhaving, ontwikkelen netwerken voor internationale samenwerking, uitwisseling kennis en ervaring,…

35 / 35 Roel Meeus Invloed van het internationaal milieurecht Guidelines on Compliance and Enforcement of Multilateral Environmental Agreements (UNEP, 2002)  Niet-verbindende richtlijnen  Breed toepassingsgebied (gevaarlijke en chemische stoffen, GPBV, biodiversiteit, beschermde soorten,…)  Principe: staten bepalen zelf hoe milieuverdrag gehandhaafd wordt jegens normadressaten  Aanwijzing bevoegde handhavingsinstanties  Toezicht op in- en uitvoer van stoffen en beschermde soorten, inclusief toezicht op scheepstransporten, grensoverschrijdingen, havens en andere plaatsen bekend voor illegale in- en uitvoer  Toezichtsbevoegdheden (informatievergaring, recht op toegang tot installaties,…)

36 / 36 Roel Meeus Invloed van het internationaal milieurecht Guidelines on Compliance and Enforcement of Multilateral Environmental Agreements (UNEP, 2002)  Sancties Geschikte en evenredige sancties waarvan de kost hoger ligt dan bij naleving Sancties gebaseerd op vastgestelde criteria en strafuitvoeringsrichtlijnen (ernst van de inbreuk, recidive, herstelkost, vermogensvoordeel,…) Bijkomende afschrikkende werking d.m.v. bestraffende sancties zoals gevangenisstraffen en geldboeten Probleemverhelpende sancties zoals verplicht herstel en kostendekking  Coördinatie tussen verschillende nationale handhavingsactoren  Internationale coördinatie en samenwerking (informatie-uitwisseling, grenscontroles,…)

37 / 37 Roel Meeus Gulledelle 96 bus 3 1200 Brussel T 02 234 66 00 F 02 234 66 01 rmeeus@publius.be www.publius.be Roel Meeus