Èchte burgerparticipatie in onze democratie?

Presentatie over: "Èchte burgerparticipatie in onze democratie?"— Transcript van de presentatie:

1 Èchte burgerparticipatie in onze democratie?
n.a.v. David v. Reybrouck, Tegen verkiezingen (2013) Wijkraad Lent - 2 okt. 2014 Frank Jansen

2 Aristoteles: vormen van staatsbestuur
Aantal regeerders Goed Corrupt één monarchie tirannie enkelen aristocratie oligarchie velen constitutionele democratie volksdemocratie Goed = algemeen belang staat voorop Corrupt = eigenbelang staat voorop Zie Aristoteles, Politica, boek 2, hfdst. 6-7

3 Soorten besluitvorming
snel-heid kwali-teit (Q) accep-tatie (A) Loten ++ - Eenmansbesluit +/- Delegatie + Meerderheidsbesluit Consensus Uniformiteit -- Er geldt: effectiviteit E = Q x A Eenmansbesluit: (autoriteit) Delegatie: aan deskundigen Consensus = niemand tegen (vetorecht) Uniformiteit = iedereen vóór Acceptatie = draagvlak = legitimatie Kwaliteit = daadkracht (?) = efficiëntie (?) Effectiviteit = het besluit wordt uitgevoerd

4 Tegenstelling m.b.t. democratie
Enthousiasme over het idee: 1945: 12 staten 2013: 117 (eigenlijk 90) van de 195 staten Toenemende onvrede over de praktijk: te weinig draagvlak te weinig daadkracht ad 1: In 2013 kenden 90 van de 117 staten inderdaad een zekere vrijheid. ad 2: terugval enthousiasme vooral bij nieuwe democratieën (oost-Europa, midden-Oosten), maar ook in de EU: in 2012 had nog maar 33% van de inwoners vertrouwen in de EU en nog maar 27-28% vertrouwen in de nationale parlementen. Ook wantrouwen t.o.v. openbare voorzieningen (post, spoorwegen) De top van het wantrouwen: politieke partijen: 3,9 (op de 10); (2) regeringen: 4; (3) parlementen (4,2); (4) de pers (4,3) Het wantrouwen van politieke partijen is wederzijds: zien zichzelf als vernieuwend, vrijheidslievend, internationaal geöriënteerd zien de burgers als traditioneel, conservatief en nationalistisch. Daadkracht (Efficiëntie): hoe snel kan een overheid succesvolle oplossingen vinden voor problemen die zich voordoen? Draagvlak (Legitimiteit): kunnen de inwoners zich vinden in die oplossingen? Democratie is de minst slechte oplossing: probeert aan beide criteria tegemoet te komen. Momenteel is er twijfel op het vlak van beide criteria. Dat is nieuw!

5 Te weinig draagvlak Er gaan steeds minder mensen stemmen.
Er is steeds meer kiezersverloop → zeer wisselende uitslagen Steeds minder mensen zijn lid van een politieke partij Populisme Directe democratie als alternatief? ad 1: minder stemmers Europa: ‘60-er jaren: >85%; ‘90-er jaren < 79%; : < 77%. VS: presidentsverkiezingen: 60% ad 2: meer kiezersverloop sinds ‘90-er jaren. bv plotselinge groei van extreem rechts (Oostenrijk, Zweden, België, Nederland) of de terugval daarvan ad 3: minder lidmaatschap van politieke partij Europa nu nog 4,65% verlies per jaar per partij = 5-10% Nederland 1980: 4,3% → nu: 2,5% Aard en betekenis van het partijlidmaatschap zijn blijkbaar veranderd ad 4: populisme geeft aan dat draagvlak ontbreekt nadeel: eigen volk eerst → gevaarlijk voor minderheden draagvlak garandeert geen daadkracht ad 5: directe democratie Occupy – Tahrirplein Caïiro – Wutbürger: roep om echte participatie geen leiders – overleg - doel = consensus gevaarlijk voor de vrijheid (kans op totalitarisme) antiparlementair – poging tot verfrissing van de representatieve democratie ook neoparlementair: Piratenpartij (Zweden) – G500 (Nederland) – Vijfsterren-beweging (Italië, Beppe Grillo) vaak van korte duur (te amateuristisch)

6 Te weinig daadkracht Het formatieberaad duurt steeds langer
Regeringspartijen worden steeds zwaarder aangepakt Besturen gaat steeds moeizamer: Globalisering → bestuurlijke onmacht Invloed commerciële media (krant, radio, TV) Invloed sociale media (Twitter, Facebook) Technocratie als alternatief? ad 1: langere duur formatie Record België: : anderhalf jaar - Ook Italië, Griekenland - Ook Nederland: na 1994: 5x > 80 dagen Raar: de tijd nodigt uit tot flexibiliteit, maar het beleid moet tot in de puntjes dichtgespijkerd worden. ad 2: de regeringspartijen worden gepakt ‘50-er en ‘60-er jaren: verlies tussen 1 en 1,5% - ‘80-er jaren: 3,5% - ‘90-er jaren: 6% - sinds 2000: 8% en hoger. ad 3a: besturen gaat steeds moeizamer - globalisering A’dam: noord-zuidlijn; Arnhem: stationsplein, station Frankfurt; Nantes:luchthaven). Vroeger wèl: TGV, Deltawerken, Kanaaltunnel, Afsluitdijk. Europese regels, nationale schuld, Amerikaanse ratingbureau’s, multinationals en multinationale verdragen → waar blijft de soevereiniteit? klimaatverandering, millieuproblemen, economische crisis, bankencrisis, eurocrisis, migratie, overbevolking, schendingen van mensenrechten → machteloosheid. ad 3b en 3c: invloed media: als er niks groots gedaan kan worden, wordt het triviale overbelicht → opkloppen van futiele conflicten (incidenten) → de waan van de dag regeert (samenwerking van politiek, media en bedrijfsleven) → Incidentalisme: toename schriftelijke en mondelinge vragen door kamerleden (gestimuleerd door de media) het gaat meer om profileren dan om besturen (vermindert de geloofwaardigheid van de parlementariërs) compromissen heten verraad; partijpolitiek oogt minachting (Obama: nadenken over IS-strategie mocht niet) alleen conflicten vangen aandacht. Daar loeren de media op. je kunt geen nieuwe gedreven bestuurders meer vinden: politicus = hondenbaan (vgl. leraarschap) de democratie wordt tandeloos, maar tegelijk steeds luidruchtiger (doorzichtige hysterie) (zie ook bij sheet 8 (5b-c)) ad 4: technocratie Democratie heeft te weinig daadkracht → overdracht van het bestuur aan experts: gebeurt nu al veel (IMF, ECB, Europese Commissie). Ook nationaal. Geen last van verkiezingen → gevaarlijk voor de meerderheid → ondermijnt draagvlak Nieuwe staten beginnen vaak met technocratie

7 Diagnose van v.Reybrouck (1)
Het ligt aan de verkiezingen Vanaf 1800 (Amerikaanse en Franse revolutie) kennen wij verkiezingen (geen loting). Feitelijk gingen we van erfelijke aristocratie naar gekozen aristocratie onder de naam “democratie”: government for the people, en niet: government by the people We gingen vanaf 1800 van beperkt naar algemeen stemrecht. Dat noemden wij toename van democratie. ad 1: de dictatuur van de verkiezingen Het gewicht van de volgende verkiezing is nu groter dan dat van de vorige. Wij minachten de gekozenen, maar aanbidden de verkiezingen (westerse democratie = verkiezingen (Ikea-bouwpakket voor niet-westerse landen)) ad 2-3-4: 3000 jaar experimenteren met democratie, pas 200 jaar met verkiezingen. Die 200 jaar werkten ze wel goed bij de moeizame zoektocht naar een geloofwaardig evenwicht tussen draagvlak en daadkracht, maar er was dan ook een totaal andere context dan vandaag. Tot 1975 was er draagvlak voor de partijen (de zuilen). Daarna niet meer ad 3: In strijd met Abraham Lincolns Gettysburg Adress: “het is onze taak ervoor te zorgen“that government of the people, by the people, for the people, shall not perish from the earth”. ad 4: Tocqueville, La démocratie en Amérique (1830). ) Citaat op p.91/92 uit 1830!

8 Diagnose van v.Reybrouck (2)
De context is nu anders: Globalisering leidt tot onmacht van bestuur De commerciële media maken van verkiezingen een strijd om de zwevende kiezer De sociale media vervormen politiek tot een permanente campagne. Wat momenteel telt is: het partijbelang (niet het algemeen belang) de korte termijn (niet de lange termijn) ad 5b: : publiek domein wordt ingevuld door private spelers; dus de partijtrouw neemt af. Verkiezingen = felle gemediatiseerde strijd om de kunst van de (zwevende) kiezer. Een schoonheidswedstrijd voor lelijke mensen. De individuele burger (consument) is passief. Er gaapt een gat tussen burger en staat. (geen middenveld meer). Het volk is weer massa geworden, net als voor 1870. ad 5c: : Sociale media zorgen voor meer druk: nieuwe mondigheid (direct actief reageren) of nieuwe horigheid (ze willen je zo lang mogelijk op de site houden voor de adverteerders)? Dit leidt tot: permanente campagne commerciële en sociale media versterken elkaar: hetze-sfeer (vgl. mails van bewoners: emo-cultuur!) het algemeen belang moet wijken voor het partijbelang en de lange termijn voor de korte. het gewicht van de volgende verkiezing is groter dan de volgende (dictatuur van verkiezingen) → dit is ook merkbaar in de wijkraad!

9 De remedie van v.Reybrouck
Ruimte maken voor echte burgerparticipatie: Loting invoeren → gelijke verdeling van politieke kansen → burgers regeren (actief) en worden geregeerd. Begrenzen van de regeringstijd Nadenken stimuleren (deliberatieve democratie) ad 3: Deliberatieve democratie is verbonden met James Fishkin, Jane Mansbride, Benjamin Barber, John Rawls, Jürgen Habermas: Fiskin bracht uit heel Amerika 1500 (naderhand 600) burgers bijeen voor twee weken met alle presidentskandidaten om die uit te horen over hun plannen. Uitzending via TV. Sponsoring door American Airlines, SouthWestern Bell, de stad Austin en PBS (Public Broadcasting Service)

10 Athene, 2500 jaar geleden Democratie: alleen voor burgers
(geen vrouwen, vreemdelingen, minderjarigen, slaven) Participatie van burgers door directe democratie Belangrijke besluiten worden genomen door grote massa’s: volksvergadering (ekklesia): alle burgers de raad van 500 : de regering (loting) de volksrechtbank (6000 leden, loting) Bijna alle functies worden toegewezen door loting (functies mogen maar één jaar uitgeoefend worden) ad 1 en 2: geen specialisten dus. Bij ons alleen nog bij jury-rechtspraak. Geen oligarchisering dus. ad 2: volksvergadering: maandelijks, zelfaanmelding raad van 500: loting onder burgers ontwerpt wetten voor bereidt volksvergadering voor controleert de magistraten voert diplomatie volksrechtbank: elke dag loting uit de aanwezigen. ad 3: functies: ter neutralisering van persoonlijke invloed: één jaar + verplichte rotatie → 50-70% van de burgers boven de 30 jaar is ooit raadslid geweest. Er is nauwelijks dan ook onderscheid tussen burgers en politici. sporadische uitzondering (100 van de 700 functies): de hoogste militaire en financiële functies werden toegekend via verkiezing door de volksvergadering. Rotatie is verplicht. (doel: behouden van kwaliteit, bv. Pericles). De machten: Wetgevend: raad van 500 Uitvoerend: magistratuur Rechtsprekend: volksrechtbank. Aristoteles: functies toekennen door loting is democratisch functies toekennen door verkiezingen is oligarchisch (is heden ten dage een plaag). Een grondbeginsel van democratie is vrijheid en één van de kenmerken van vrijheid is dat men om de beurt wordt geregeerd en zelf regeert (evenwicht tussen autonomie en loyaliteit) Vraag: Geldt dit alleen voor kleine stadsstaten?

11 Kenmerken van systemen met loting
Sinds de oudheid volwaardig politiek instrument (Athene, Venetië/Florence, Spanje) Het gaat om kleine stadsstaten met beperkte entree tot de macht Valt samen met lange tijd van stabiliteit, ondanks grote verschillen tussen rivaliserende groepen Valt steeds samen met bloeiperiode Minder conflicten en meer betrokkenheid van de burgers Loting altijd gecombineerd met verkiezing ad 1: Venetië: overgenomen door Parma, Brescia, Bologna, Ivrea oligarchie (paar aristocratische families): 1% van de bevolking functie van doge: levenslang, maar niet erfelijk combinatie van loting (ter voorkoming van ruzie) en verkiezing (vanwege de kwaliteit) 10 rondes; duurde 5 dagen Consiglio Grande (500 personen): iedereen stopt een houten balletje (balotta, p.71-72) met zijn naam erop in een urn. De balottino (een kind van 8-10 jaar) deed de trekkingen. Procedure p Omslachtig, maar een stabiel systeem gedurende 5 eeuwen: populaire kandidaten winnen eerder - kansen voor minderheden - correctie van corrupt stemgedrag - bevoordeling van compromiskandidaten Firenze: overgenomen door Orvieto, Siena, Pistoia, Perugia, Lucca. Ook Frankfurt a/Main, Aragón en Castilië. geregereerd door de hogere burgerij alle bestuurlijke functies via loting: de Signoria (de regering): voor één jaar: voordracht door familie: nominati (75% van de burgers werd ooit voorgedragen) stemming door commissie (resultaat blijft geheim) loting (als je er nu uit ligt, weet je de bron niet: stemming of loting?) . schrappen wie al een functie had of wie veroordeeld was ad 4: Geldt niet voor het Romeinse rijk: nauwelijks loting, wel stabiel. Renaissance is vreemd: wel loting, maar tegelijk grote bewondering voor de klassieken. ad 5: Aristoteles, Montesquieu (De l’esprit des lois, 1748) en Rousseau (Le contrat social, 1762). loten hoort bij democratie kiezen hoort bij aristocratie een mengvorm levert meer draagvlak en daadkracht.

12 Na 1800 geen loting. Waarom? Frankrijk en de VS zijn grote staten
Kennis van de Atheense democratie ontbrak Men wilde geen democratie, maar aristocratie: verkiezingen scheiden de elite (competent om te regeren) van het volk (incompetent: velen waren weinig geschoold) De zittende elite wilde zijn macht niet kwijt Invloed Belgische grondwet (1830) Universele verklaring v/d de rechten v/d mens (1948): democratie = algemeen kiesrecht voor volwassenen ad 1: geen nationale bevolkingsregisters of demografische statistiek → hoe zorg je voor een representatieve steekproef? ad 2: Athene had ook geen perfecte bevolkingsadministratie De Florentijnen wisten ook niet precies hoe de Atheense democratie werkte. ad 3: Montesquieu onderscheidt: monarchie: één heerser volgens vastgelegde wetten despotie: één heerser zonder vastgelegde wetten republiek: democratie: het volk als geheel regeert → gevaarlijk. Democratie is een vies woord. aristocratie: een deel van het volk regeert → wel spreken van “volkssoevereiniteit”. Elite = de mensen met eigendom in VS geen stemrecht voor: vrouwen, indianen, zwarten, armen en slaven. staat mijlenver af van het Atheense ideaal van gelijke verdeling van politieke kansen Fr. (1789) en Am. (1776) revolutie is vervanging van een erfelijke aristocratie door een gekozen aristocratie (géén democratie) ad 4: in VS rijke grootgrondbezitters (met slaven); in Frankrijk: relaties met de vroegere adel. ad 5: grondwetscommissie (1831):1% v/d bevolking had stemrecht: census + universitairen/geestelijken. Korte overzichtelijke tekst met internationaal veel invloed: Nederland, Luxemburg, Griekenland, Roemenië, Bulgarije, Saksen, Zwitserland, Spanje, Duitsland, Pruisen, Iran, Turkije, Polen, Hongarije, Tsjecho-Slowakije. monarchie (koning ondergeschikt aan de grondwet) censuskiesrecht (minder streng: 1 op de 95 inwoners mag stemmen) – directe verkiezingen Senaat (1e kamer): eigen orgaan voor de aristocratie: zeer hoge censusdrempel (→ slechts 400 man) persvrijheid + vrijheid van vereniging jury-rechtspraak checks and balances tussen de machten van staatshoofd, parlement en regering ad 6: “Een land is democratisch als het zijn bevolking het recht gunt om haar eigen regering te kiezen via periodieke, geheime, meerpartijenverkiezingen op basis van universeel en gelijkwaardig stemrecht voor volwassenen” (p.99)

13 Voorbeelden van deliberatieve democratie
British Columbia (Can): hervorming kiesstelsel Nederland: hervorming kiesstelsel (oivv D66) Ontario (Can): hervorming kiesstelsel IJsland: nieuwe grondwet Ierland: 8 grondwetsartikelen. Diverse experimenten met één van beide kamers in twee-kamer-systemen (VS, UK, FR, EU) zie ook participedia.net zie p110/111 ad 1: 2004: burgers; 1 jaar; referendum; ad 2: 2006: burgers; 9 maanden; geseponeerd; ad 3: : 103 burgers; 9 maanden; referendum; ad 4: : 25 burgers; 2 jaar; referendum; ad 5: 2013: burgers; 1 jaar; naar parlement; ad 6: voorstellen voor loting voor één kamer in een twee-kamer-systeem: p.124/125 VS: House of Representatives → Representative House UK: House of Lords → House of Peers UK: House of Commons FR: Troisiéme Assemblee EU: House of Lots Fishkin heeft veel deliberatieve peilingen georganiseerd: Texas (schone energie → daar staan nu de meeste windmolens) Japan (pensioenen) Bulgarije (discriminatie van de Roma) Brazilië (de loopbaan van ambtenaren) China (stedelijk beleid) Noord-Ierland (prot + kath. over inrichting van het onderwijs) Frankrijk (milieu en infrastructuur) vooral nuttig op stedelijk niveau maar ook de EU. zie participedia.net

14 Blauwdruk voor een democratie op basis van loting
Agenda-raad Belangengroepen Wetsontwerpgroepen Politieke jury Procedure-groep Nazorg-groep door Terrill Bouricius (2013)

15 1. Agenda-raad Kiest topics voor wetgeving
personen, evt. in subgroepen Geloot onder vrijwilligers Fulltime baan 3 jaar lang (elk jaar 1/3 weg); niet verlengbaar Salaris Daarnaast kunnen ook burgers topics indienen (mits met voldoende handtekeningen)

16 2. Belangengroepen Groepen die een wetsvoorstel kunnen opleveren
12 personen per groep; aantal groepen is onbeperkt Bestaan uit vrijwilligers die zich aanmelden Komen zo vaak bijeen als ze zelf wensen De groep eindigt als het wetvoorstel opgeleverd is Geen vergoeding Lobby’s zijn toegestaan. De bedoeling is deskundigheid bijeen te brengen.

17 3. Wetsontwerpgroepen Bereiden wetten voor op basis van de output van de belangengroepen (vgl. parlementaire commissies) 150 personen, verdeeld in subgroepen die elk over één domein gaan. De personen kiezen hun domein niet, maar het wordt toegewezen (loting) Loting uit vrijwilligers Fulltime baan 3 jaar lang (elk jaar 1/3 weg); niet verlengbaar salaris + ondersteuning

18 4. Politieke jury Stemmen over wetten; geheime stemming na (neutrale) publieke presentaties 400 personen, geen vaste leden, enkel plenair Geloot uit alle volwassen burgers; deelname verplicht Frequentie: als er over een wet moet worden gestemd Duur: één tot enkele dagen Dagvergoeding + onkostenvergoeding (bv. reis) vergelijk burgerjury bij rechtspraak. Het gaat hier om de legitimiteit.

19 5. Procedure-raad Het opstellen van procedures voor lotingen, hooszittingen en stemmingen Ca. 50 personen Geloot uit vrijwilligers (evt. ex-deelnemers) Fulltime baan (zeker in het begin) 3 jaar lang (elk jaar 1/3 weg); niet verlengbaar Salaris Verbod: de procedure-raad mag zichzelf niet meer macht geven. Nieuwe spelregels worden pas van kracht als de volledige procedureraad vervangen is (na 3 jaar dus)

20 6. Nazorg-raad Ziet toe op correcte afhandeling van de procedures door overheidsambtenaren en handelt klachten af 20 personen geloot uit vrijwilligers Fulltime baan 3 jaar lang (elk jaar 1/3 weg); niet verlengbaar Salaris

21 Problemen met deliberatieve democratie
De commerciële media zijn tegen (machtsverlies + het is te saai, geen grote conflicten, weinig theater). Burgerfora zijn niet gericht op PR, terwijl het vonnis in de media wordt geveld. Politici en partijen zijn tegen (angst voor machtsverlies en wantrouwen in de kiezer) De recrutering is problematisch (sh.22) Loting is te onwennig; daarom vaak referendum. Geen goed middel (sh.23), zeker bij complexe hervormingsvoorstellen (bevoordeelt het nee-kamp) Burgerfora zijn tijdelijk en met beperkt mandaat → minder gewichtig dan de gevestigde organen

22 Recrutering voor deliberatieve democratie
1. via zelf-aanmelding 2. via loting draagvlak: riskant positief daadkracht ad (1): recrutering via zelfaanmelding verhoogt de efficiëntie: grote motivatie vermindert de legitimiteit (alleen professionele burgers: man, blank, hoogopgeleid, boven de 30) ad (2): recrutering via loting: meer legitimiteit minder efficiëntie: meer kosten, minder motivatie, minder voorkennis Veel gebruikte lotingsprocedure: loting van grote random steekproef → uitnodiging per post zelfselectie → wie wil er doorgaan loting van uiteindelijke groep (criteria van leeftijd, geslacht, etc.)

23 Deliberatieve democratie
Referendum Deliberatieve democratie iedereen die wil komen, kan stemmen het gaat om een representatieve steekproef weinigen zijn goed op de hoogte allen zijn goed geïnformeerd het gaat vooral om onderbuikgevoel het gaat om verlichte publieke opinie rechtstreekse vraag naar de mening van de gewone burger

24 Oplossingen voor de problemen
Sluit de werkgroep niet op, zorg voor communicatie met de buitenwereld (via commerciële en sociale media). Werkt ook goed voor het draagvlak. Betrek politici bij het proces (bv. als adviseur) Kies voor recrutering een handige combinatie van loten en kiezen. Pas op met referenda. Die doen de winst van het delibereren teniet.

25 Verdere aanbevelingen
Bescherm het deliberatieve karakter: werken in kleine subgroepen professionele gespreksleiders uitgetekende scenario’s beschikbaarheid van experts Kies belangrijke en complexe onderwerpen Geef ruime vergoeding voor deelname Zorg voor een systeem dat telkens bijgesteld kan worden Zorg bij deelexperimenten voor een afgesproken verbinding met het oude systeem ad 5: pas bv. op met referenda.

26 Het effect van ook zelf regeren
Grondbeginsel van democratie is vrijheid, verbonden met het nemen van verantwoordelijkheid. Dat leer je door afwisseling van regeren/geregeerd worden (Aristoteles). Juryrechtspraak werkt als gratis scholing (Tocqueville) Fishkin: onderzoek voor/na deliberatieve democratie: toename competentie verfijnde politieke oordelen meer oog voor complexiteit ad 2: Citaat Tocqueville p.93/94. Ook Aristoteles: vrijheid is verbonden met het nemen van verantwoordelijkheid. Vrijheid moet je leren. ad 3: Versterking democratie: niet meer door peilingen gestuurde massademocratie, maar een waarachtige publieke stem.

27 Kritiek 1: is er wel crisis in de democratie?
v. Reybrouck trekt te vergaande conclusies uit de dip van de laatste tijd (econ.crisis sinds 2009) → misschien verdwijnt het probleem bij aantrekken v/d economie. Europa mag niet over één kam geschoren worden (er zijn verschillen tussen landen (tgv. de econ.crisis?)). Er is verschil tussen vertrouwen in de democratie (toename vertrouwen) en vertrouwen in de regering (daalt en wisselt sterk)(→).

28 Tevredenheid met democratie/regering in Nederland

29 Kritiek 2: loting heeft ook nadelen
Draagvlak op basis van loting betekent juist minder burgerinspraak (uitgeloot = toekijken). Kleine steekproeven wijken snel af van de populatie. De keuze om passief te blijven is ook een democratisch recht. ad 1: Loting betekent wèl meer daadkracht (lost de verlamming van de politici op). Loting wijst iedereen meer op zijn verantwoordelijkheid voor de politiek (gaat tegen bezwaar 2 in) ad 2: bij opinie-onderzoek hanteert men voor Nederland een groepsgrootte van respondenten om te kunnen generaliseren voor het geheel. representativiteit is er nu ook niet bepaalde representativiteit (leeftijd, geslacht, inkomensklasse, opleiding) is altijd te garanderen. ad 3: de meeste burgers zijn wel een sociaal, maar geen politiek dier. Zelfaanmelding vergroot de eerste twee problemen. Veel desinteresse is ook wanhoop tgv. de gespeelde vieze spellettjes Veel desinteresse vanwege wantrouwen in het huidige systeem

30 Passiviteit/activiteit t.o.v politiek (Nederland)
ad 1: Loting betekent wèl meer daadkracht (lost de verlamming van de politici op. ad 2: bij opinie-onderzoek hanteert men voor Nederland een groepsgrootte van respondenten om te kunnen generaliseren voor het geheel. ad 3: de meeste burgers zijn wel een sociaal, maar geen politiek dier.

31 Toepassing van de blauwdruk
Voor een enkele wet Voor alle wetten binnen een bepaald (controversieel) beleidsdomein Om de deliberatieve kwaliteit van een burgerinitiatief of referendum te verbeteren Om een gekozen kamer van een twee-kamer-stelsel te vervangen Om het hele wetgevende proces van kiezen naar loten over te laten schakelen ad 1: Canada ad 2: Ierland (Nederland, bv. hoe moet het nieuwe belastingstelsel eruit zien?) ad 3: bestaat het langst ad 4: de tijd is hiervoor zo langzamerhand rijp. ad 5: misschien nog te vroeg.

32 En nu Lent? De busbaan door het sportterrein Werkgroep JOP-Visveld
veel burgers betrokken (zelfaanmelding) er was overleg + peiling bestuurders waren aanwezig procedure in neutrale handen (wijkraad) Werkgroep JOP-Visveld een belangrijk en vervelend probleem ingesteld samen met de gemeente procedure in neutrale handen experts aanwezig of geconsulteerd wethouders even op afstand (wisseling v/d wacht) Vraag: in hoeverre was hier sprake van echte democratie (burgerparticipatie) ad 1: de peiling onder ogen van de bestuurders werkte overtuigend op de bestuurders. Dit was niet van te voren afgesproken, maar wel het effect. ad 2: op de een of andere manier kreeg de werkgroep beslissingsrecht: door zeer actief optreden van de gemeente (Inge v/d/ Hoogen) door neutrale leiding (gekozen door neutrale wijkraad, onvoorwaardelijk betaald door de gemeente) door verantwoordelijk (deliberatief) gedrag van de burgers (en indirect zelfs van de jongeren) doordat het een ernstig probleem was