Adriaan van Utrecht en de hervorming van Kerk en theologie.

Presentatie over: "Adriaan van Utrecht en de hervorming van Kerk en theologie."— Transcript van de presentatie:

1 Adriaan van Utrecht en de hervorming van Kerk en theologie

2 Inleiding: de Leuvense deken, de kanunnik, diens concubine en de geneesheer

3 Latomus, Opera, f. 159 v° C-D: “Ioannes cognomento Spirinck num tibi videtur contemnendus medicus, aut praeceptor eius Iacobus a Partibus? Si olim eos Aegiptus habuisset, forsan in deos retulisset, non minus quam Esculapium aut eius nepotem Mercurium Trismegistum …”

4

5

6

7 I. Adriaan als professor in Leuven II. Adriaan als kerkelijk leider in de Nederlanden III. Adriaan als bisschop, kardinaal en paus Conclusies Adriaan als hervormer van Kerk en theologie Evaluatie van Adriaans hervormingsstreven

8 I. Adriaan als professor in Leuven 1. 'Meester Adriaan in het Varken': de rijzende ster van de Leuvense universiteit 2. Hervorming van de theologiestudies 3. Adriaans invloedrijke professoraat in de theologische faculteit

9 I. Adriaan als professor in Leuven 1. 'Meester Adriaan in het Varken': de rijzende ster van de Leuvense universiteit

10

11

12

13

14

15

16

17 Adriaan wordt licentiaat in de theologie in 1490 en doctor in 1491. De stad schenkt telkens Rijnwijn aan ‘Meester Adriaan in het Varken’.

18

19 In het Varken sluit Adriaan vriendschap met o.a. Frans van der Hulst en Floris Oem van Wijngaarden.

20

21 I. Adriaan als professor in Leuven 2. Hervorming van de theologiestudies

22

23

24

25 BELGISCH STAATSBLAD — 23.12.2008 — MONITEUR BELGE 67851 VLAAMSE OVERHEID Cultuur, Jeugd, Sport en Media [2008/204564] Voorlopige opname van roerende goederen Bij besluit van de Vlaamse minister van Cultuur, Jeugd, Sport en Brussel van 9 december 2008 tot voorlopige opname van roerende goederen en een verzameling in de lijst van het roerend cultureel erfgoed van de Vlaamse Gemeenschap wordt bepaald : Artikel 1. De volgende roerende goederen worden als voorlopige maatregel opgenomen in de lijst van het roerend cultureel erfgoed van de Vlaamse Gemeenschap in hoofdafdeling 1, individuele voorwerpen, afdeling 3, cultuurhistorisch erfgoed : Dit handschrift is een universitair ″werkschrift″, dat dateert van het einde van de 15e eeuw tot ca. 1515. Het bevat niet alleen afschriften van bestaande tekstcorpora, maar ook tekstfragmenten die voorheen onbekend waren. De waarde van dit handschrift kan moeilijk overschat worden. Het bevat vooreerst de vroegste getuigenissen van de veroordeling van de stellingen van de theoloog Petrus de Rivo (Asse, ca. 1420-Leuven, 1499) en zijn antwoorden daarop. Die Leuvense professor retorica aan de Artesfaculteit raakte vanaf 1465 verzeild in een groot conflict omtrent de ″futura contingentia″ met Hendrik van Zomeren (ca. 1418- 1472), hoogleraar in de theologie. Dat conflict ontaardde al snel in een internationale strijd, waarin ook Keulse en Parijse theologen, het Bourgondische hof en de H. Stoel betrokken raakten. Hendrik van Zomeren deed een beroep op paus Paulus II, die een inquisitieonderzoek gelastte. Op het hoogtepunt van de strijd in 1472 overleed van Zomeren. De Rivo ondertekende in 1473 twee herroepingen van zijn stelling. Daarnaast bevat het handschrift autografen van een aantal personen die aan de Leuvense universiteit verbonden waren. Tot nog toe heeft men twee ″handen″ kunnen identificeren, namelijk die van de theoloog Petrus de Rivo en die van de latere paus Adrianus VI (1459 - 1523), wiens handtekening te zien is op f. 9vo; privébezit; b) motivatie : d) eigendomssituatie; Petrus de Rivo, Adrianus VI, e.a., Leuvense”notities over de controverse‘”De futuris contingentibus en het inquisitieproces tegen Petrus de Rivo; Leuvense juridische consulten; Systematische juridische uitvoeringen; Handboek ketters en inquisitie; einde 15e eeuw tot ca. 1515. Handschrift op papier, geen band; 2’ a) korte beschrijving

26 Paquot: negatief oordeel over 15 de -eeuwse theologie in Leuven Morink: hervorming door Adriaan Erasmus: positief oordeel over vroeg-16 de -eeuwse theologie in Leuven Adriaans hervorming is geïnspireerd op Jean Gerson

27

28

29

30

31 I. Adriaan als professor in Leuven 3. Adriaans invloedrijke professoraat in de theologische faculteit

32

33

34

35

36

37 II. Adriaan als kerkelijk leider in de Nederlanden 1. Adriaan en zijn beneficies 2. Adriaan en de Leuvense colleges 3. Adriaans rol in de kerkelijke en politieke aangelegenheden in de Nederlanden

38

39 II. Adriaan als kerkelijk leider in de Nederlanden 1. Adriaan en zijn beneficies

40

41

42

43

44 Ca. 1492: pastoraat van Goeree (tot 1514) Ca. 1492: een kapelanie in de Sint-Pieter te Utrecht (tot 1512) 1504: een kanunniksprebende in het domkapittel te Utrecht 1511: een kanunniksprebende in de St.-Marie te Utrecht 25 februari 1512: dispensatie voor 4 beneficies met of zonder zielzorg 1513: proosdij van de Salvatorkerk te Utrecht 1513: gekozen tot deken van het O.-L.-Vrouwkapittel van Antwerpen verkozen, maar niet benoemd 1515: een kanunniksprebende in Anderlecht => één beneficie te veel

45

46

47

48

49 II. Adriaan als kerkelijk leider in de Nederlanden 2. Adriaan en de Leuvense colleges

50

51

52

53

54

55

56 Latomus, Opera, f. 210 r° C-D: “Egregiam laudem meretur venerabilis artium facultas Lovaniensis, quae bonae indolis pauperes gratis docet et promovet, ad omnes gradus honores, et emolumenta admittit, et nunc suis gravibus impensis eisdem ad ecclesiastica beneficia facilem viam parat. In eodem genere pietatis excellunt et excelluerunt privati multi, sed praecipue nostra tempestate piae recordationis Magister meus D. Standonk. … Gerson dicit: ‘Si ecclesia reformanda sit, a pueris inchoandum esse’.”

57 II. Adriaan als kerkelijk leider in de Nederlanden 3. Adriaans rol in de kerkelijke en politieke aangelegenheden in de Nederlanden

58

59

60 III. Adriaan als bisschop, kardinaal en paus 1. Adriaan, de Leuvense theologen en de Lutherkwestie 2. Adriaan en de inquisitie in de Nederlanden 3. Adriaans schuldbekentenis op de Rijksdag van Nürnberg

61 III. Adriaan als bisschop, kardinaal en paus 1. Adriaan, de Leuvense theologen en de Lutherkwestie

62

63

64 III. Adriaan als bisschop, kardinaal en paus 2. Adriaan en inquisitie in de Nederlanden

65

66

67

68 III. Adriaan als bisschop, kardinaal en paus 3. Adriaans schuldbekentenis op de Rijksdag van Nürnberg

69

70

71

72 Conclusie I

73

74 Adriaan als promotor van een katholieke hervorming vóór het begin van de protestantse Reformatie

75 Conclusie II

76 Evaluatie van Adriaans streven in het licht van Congars studie over kerkhervorming

77

78

79 Congar over kerkhervorming en T/traditie(s) -Vraie et fausse Réforme -La Tradition et les traditions Vgl. CEC, nr. 83: “Tradition apostolique et traditions ecclésiales “ -Hervorming van de structuur (= Traditie): ‘valse’ hervorming! Beweging van buiten naar binnen (kath.) van binnen naar buiten (prot.) -Hervorming van de structuren (= tradities): moeilijk, maar noodzakelijk -Morele hervorming

80 Latomus, Opera, f. 117 v° C- D reageert tegen voorstellen van Erasmus en Zwingli over de celibaatswet en verwijst naar wat “in sacro Niceno concilio per os Paphnutii confessoris dixit Spiritus Sanctus”: - “iuxta antiquam Ecclesiae Traditionem” is het priesterhuwelijk onmogelijk, maar kan wel een gehuwde man priester gewijd worden. -“Quid differant Graeci sacerdotes a Latinis” (tekst in de marge). Driedo schrijft een fundamenteel boek over traditie!

81 De Standaard - zaterdag 07 februari 2009 Vaticaan heeft een Obama nodig BENEDICTUS XVI IS DE EVENKNIE VAN GEORGE W. BUSH Door HANS KÜNG. Voor de verzoening met enkele reactionairen, vervreemdt de paus zich van miljoenen anderen. ap © ANDREW MEDICHINI Ter wille van de 'verzoening' met een handjevol aartsreactionaire traditionalisten zet deze paus het vertrouwen op het spel van miljoenen katholieken die loyaal zijn aan het Tweede Vaticaanse Concilie. (…) En dat terwijl een paus makkelijker dan een president van de Verenigde Staten een nieuwe koers kan inslaan. Hij heeft geen Congres als wetgevende macht naast zich, en geen hooggerechtshof als rechterlijke macht boven zich. Hij is in de kerk onbelemmerd regeringsleider, wetgever en hoogste rechter. Hij zou, als hij zou willen, van de ene dag op de andere voorbehoedmiddelen en het priesterhuwelijk kunnen toestaan, de priesterwijding van vrouwen mogelijk kunnen maken en de avondmaalsgemeenschap met de evangelische kerken kunnen invoeren. N.B. Küng antiqua Traditio!

82 Einde