Psychologische noden van zorgvragende ouderen en hun zorgverleners Provinciehuis Antwerpen 14 maart 2005.

Presentatie over: "Psychologische noden van zorgvragende ouderen en hun zorgverleners Provinciehuis Antwerpen 14 maart 2005."— Transcript van de presentatie:

1 Psychologische noden van zorgvragende ouderen en hun zorgverleners Provinciehuis Antwerpen 14 maart 2005

2 Inhoud Probleemstelling Onderzoeksmethode Resultaten
Beleidsvoorstellen Tot besluit KHK

3 1 Probleemstelling Oud worden in de 21ste eeuw Vragen
Welke visie op ouderdom? In welke omstandigheden? Met welke ondersteuning ? Vragen Welke zijn behoeften van oudere zorgvragers en zorgverleners? In welke mate wordt aan behoeften tegemoet gekomen? Wie en met welke profiel is het best geplaatst om de zorg te verlenen? Welk is de rol van de overheid? KHK

4 2 Onderzoeksmethode 2.1 Focusgroepmethode 2.2 Survey 2.3 Expertgroepen
Dieptegesprekken in homogene groepen Groepen: Zorgvragende ouderen en zorgverleners Nauwkeurige beschrijving van noden en van de beleving van de eigen situatie 2.2 Survey Vragenlijst ( voor zorgvragende ouderen en voor zorgverleners) Onderdelen (Problemen, Gewenste hulp bij die problemen, Hulpverlener, Profiel van de hulpverlener Factoren ( Leeftijd – woonsituatie – burgerlijke staat –frequentie hulp- statuut – ervaring) 2.3 Expertgroepen Werkvelddeskundigen, academici, …. Bespreking over de resultaten Formulering van aanbevelingen KHK

5 3 Resultaten KHK

6 3.1 Problemen Aantallen zorgvragende ouderen Zorgbehoeftig 77.3
% Zorgbehoeftig Afhankelijkheid 73.8 Verlies partner 71.5 Ziekte Verlies vrienden 48.8 Alleen zijn Eenzaamheid Dood Angst Bijleren Onveiligheid Gebrek aan respect 15.2 KHK

7 Beleving van de problemen
3 vormen van beleving Positief : verwondering, hoop, genieten Neutraal: loutere aanvaarding Negatief: alleen maar verlies Factoren Zingeving – toekomst Persoonlijkheid Micro situatie ( kinderen, partner, familie..) Aard van zorg KHK

8 Factoren Woonsituatie Vergelijking met inschatting door zorgverleners
Alleen of met partner Thuis of in woon- en zorgcentrum Vergelijking met inschatting door zorgverleners Zelfde top 3: zorgbehoeftig – afhankelijkheid – verlies - zelfde minste vermelde problemen KHK

9 Problemen van Zorgverleners
Aantallen Werkgebonden Stress op werk 55,7 Problemen werk 47,8 Conflict met ouderen 41,2 Conflict met familie van ouderen 40,8 Conflict met collega's 35,1 KHK

10 Confrontatie Ouderen die afhankelijk zijn 83,3
Ouderen die alleen zijn 82,5 Eenzame ouderen 79,8 Angstige ouderen 72,8 Onveiligheidsgevoel van ouderen 64,0 Ouderen die gebrek aan respect ervaren 45,6 Ouderen die willen bijleren 34,6 KHK

11 3.2 Gewenste hulp- zorgvragende ouderen
In feitelijkheid: copinggedrag Nieuwe kansen aangrijpen; eigen mogelijkheden Zich neerleggen, passief ondergaan,… Verzet, rebellie, agressiviteit Wensen Praten Verlichting eenzaamheid – ontlading Zelf oplossen Onderschat door zorgverleners Leren betekenis geven aan eigen situatie: weg voor ondersteuning Informatie en praktische tips KHK

12 Minst gevraagd Woonsituatie Vorming – hulplijn
Onbekend onbemind? Woonsituatie Thuiswonenden meer behoefte: om te praten ( over angst, alleen zijn en onveiligheid) aan praktische tips en informatie KHK

13 Zorgverleners Feitelijk copinggedrag Gewenste hulp
Voor werkgerelateerde problemen: Praten - zelf oplossen – tips krijgen Soms groepsgesprek (vb. conflict met collega’s en stress) Voor confrontatie met problemen van de ouderen Praten – tips – informatie Professionelen : praten en vorming Mantelzorgers: praten over conflicten in familie Oudere zorgverleners minder praten dan jongere KHK

14 3.3 Steun en toeverlaat Zorgvragende ouderen
Niemand ( 15/30% bij psychosociale problemen) Familie: voor alle problemen ( behalve fysieke) Medici en paramedici: voor alles Geestelijke hulp: enkel bij dood ( 25%) Psychologen en mtsch. assistent: nauwelijks Enkel in wzc, als ze beschikbaar zijn KHK

15 Zorgverleners Werkgerelateerde problemen
Collega’s en leidinggevenden - familie Stress: 13 % niemand Confrontatie met problemen zorgvragende ouderen Ook collega’s en leidinggevenden Geen steun bij psychosociale hulpverleners Gemis aan professionele ondersteuning Jongeren doen meer beroep op ondersteuning dan oudere zorgverleners KHK

16 3.4 Profiel hulpverlener Algemeen menselijke competenties
In staat zijn praktische oplossingen aan te reiken Ruimte geven waarin mensen hart kunnen luchten Begrip tonen voor gevoelens en problemen Een vertrouwelijke relatie kunnen aangaan Beroepsspecifieke competenties Motiveren Uitleg Doorverwijzen Geen hooggespecialiseerde competenties verwacht Sterke overeenstemming met inschatting door zorgverleners Zorgverleners hebben zelfde profiel voor ogen KHK

17 4 Aanbevelingen KHK

18 1 Informatie Belangrijkste behoefte – paradox! Kanalen Bereikbaarheid
Manier : vb internet Moment: als het nog niet relevant is Info plus kans erover te praten (tijdsgebrek) Cfr individuele begeleiding bij zorgvragen (CAW De Terp) Bereikbaarheid Vaak moeilijk te vinden voor de doelgroep Centraal punt bvb één-loket-functie Laagdrempelig Cf informatieverstrekking voor mantelzorgers van personen met dementie (St Baptist ) Zorgbemiddelaar: alle aspecten aan bod brengen KHK

19 Omvattendheid Inzicht in eigen probleem – meestal niet
Veel problemen als vanzelfsprekend aanvaard ‘hoort erbij’ Herkenning van problemen door zorgverleners is noodzakelijk Praten: moet zinvolle communicatie zijn is meer dan ontlading! constructief : bijdragen aan herkenning en positieve hantering van problemen Cfr omgaan met gevoelens bij dementerenden (Huis Perrekes) KHK

20 2 Constructieve visie Noodzaak van een ruime visie op ouderenzorg
Gesteund op een integraal mensbeeld Fysiek – psychosociaal – spiritueel Positieve visie op ontwikkeling Naast fysieke neergang ook innerlijke psychische en spirituele opgang-beweging Oudere mensen moeten zelf ook constructief leren omgaan met verlies en eindigheid Moet ook in management en coaching van medewerkers een plaats krijgen Ook verantwoordelijkheid van overheid: sensibilisering cfr psychologische opvang PGN KHK

21 3 Praktische tips Vraag naar tips heeft te maken met communicatie
Vaak geen ruimte daarvoor wegens tijdsgebrek Erkenning in nomenclatuur van RIZIV Plaats voor vrijwilligers KHK

22 4 Zelfredzaamheid “Ouderen willen problemen zelf oplossen”
Zelfredzaamheid geeft gevoel van identiteit en zingeving! Houding van zorgverleners: teveel verzorgend en nadruk op hulpeloosheid Nog te eenzijdig gericht op fysieke verzorging Rol van de opleidingen? Instelling meer beloond als bewoners meer zorgbehoevend zijn KHK

23 5 Preventie Moeten verankerd worden in het zorgsysteem – nu te vrijblijvend Senioren zelf in schakelen in preventie Behoedt hen zelf voor vereenzaming KHK

24 6 Autonomie Erkenning van autonomie van zorgvrager moet centraal staan in zorgverlening Breed gamma van woonvoorzieningen is nodig om hen autonoom te laten blijven Belang van realistische verwachtingen Zelfbeschikkingrecht Maatschappelijke haalbaarheid: inzicht in gevolgen Leren autonoom blijven Expliciet aandachtspunt in opleiding van verzorgenden KHK

25 7 Vorming Bij zorgverleners: sterke behoefte aan opleiding in:
communicatie psychogerontologie zelfreflectie In opleiding: teveel kennis te weinig kunnen te weinig aandacht voor zelfreflectie Ondersteuning tijdens beroep ruimte om te praten Cfr intervisie (PNAT) KHK

26 8 Medicalisering van de zorg
Ouderen hebben meeste contact met medici en paramedici Focus op fysieke verzorging Te weinig aandacht voor psychische en spirituele dimensies ( wegens tijdsgebrek) Naast focus op het curatieve is er ook aandacht nodig voor preventieve en salutogenetische dimensies. KHK

27 9 Vrijwilligerswerking
Nood aan vrijwilligersbeleid Blauwdruk - lokaal in te vullen Basisvoorwaarden voor werken met vrijwilligers Aanwerving en begeleiding van vrijwilligers Ondersteuning van bestaande initiatieven Cfr begeleiding vrijwilligers (Tele-Onthaal, Aandacht voor Senioren Antwerpen) KHK

28 10 Mantelzorgers Steeds meer vraag naar mantelzorg
Anderzijds ontbreekt voldoende ondersteuning en coaching Mantelzorgorganisaties hebben onvoldoende mogelijkheden om aan noden te voldoen Nood aan voldoende erkende diensten Cf Omgaan met personen met dementie (St Baptist ) KHK

29 11 Gespecialiseerde deskundigen
Normale zaken van het verouderingsproces moeten aandacht krijgen van elke zorgverleners vb vereenzaming Wel complexe zorgfuncties vb psycholoog Begeleiding van teams Psychotherapie Vorming van professionelen Training van teams Onbekend is onbemind Rol van de huisarts: voldoende geschoold om psychogerontologische problemen te herkennen? Opleiding van referentiepersonen KHK

30 12 Overheid Ondersteuning van werking van diensten en organisaties
Financieel Beschikbaarheid van diensten (bv transmuraal, ….) Ondersteuning van vrijwilligersprojecten (zonder uren van de professionele zorg in te krimpen) Vrijwilligersbeleid Garantie van structurele inbedding Stimuli voor bevordering van autonomie Opvolging van kwaliteit van begeleiding en zorg in WZC Sensibilisering in acties en in de opleiding Fenomeen van de eenzaamheid KHK

31 Tot besluit “ Het is immers niet aan te nemen dat,
in tegenstelling met de overige delen van het leven, die zo goed geordend zijn, het laatste daarentegen, gelijk het slot van een slecht dichtwerk zou verwaarloosd worden” Cicero KHK