Lidwoorden in vertaling

Presentatie over: "Lidwoorden in vertaling"— Transcript van de presentatie:

1 Lidwoorden in vertaling
Maandag: - Inleiding: Determinatoren - Het definiete lidwoord en zijn vertaling - Het indefiniete lidwoord en zijn vertaling Vandaag: - Stvan - Baldwin et al.

2 Inleiding

3 Het weak referentiality project
Joost en ik werken samen met Henriëtte de Swart aan een analyse van kale nomina in PPs. Vandaag vertel ik over onze zoektocht en probeer ik jullie te overtuigen dat we net iets verder geraakt zijn dan Stvan en Baldwin et al. Dit werk maakt deel uit van het grotere Weak Referentiality project. (

4 Het weak referentiality project
Naast Joost, Henriëtte en ikzelf hebben er ook heel wat studenten aan dit onderzoek bijgedragen: - Ingmar van de Beld (internship taalkunde) - Marlies Paenen (bachelorscriptie CKI) - Tilly van Paassen (bachelorscriptie Frans) - Marten Postma (bachelorscriptie Frans) - Martijn van der Klis (masterscriptie CKI) - Emiel van Miltenburg (bachelorscriptie CKI)

5 Onze fascinatie

6 Wo kanjian xiong le. ik zie beer ASP Ik heb een beer gezien. Ik heb de beer gezien. Ik heb beren gezien. Ik heb de beren gezien.

7 V komnate byli malcik i devocka.
in kamer waren jongen en meisje Ja obratilsja k malciky. ik wendde tot jongen ‘In de kamer waren een jongen en een meisje. Ik wendde me tot de jongen.’

8 Dan ra/a namer. Dan zag tijger ‘Dan zag een tijger.’

9 tecwp-min-lhkan ti pukw-a lhkunsa
kopen.APPL.1enk.SUB DET boek DET vandaag Ik heb vandaag een boek gekocht. Ik heb vandaag het boek gekocht.

10 *Ik heb boek gekocht. Ik heb boeken gekocht.

11 *J’ai acheté livre. *J’ai acheté livres.

12 Van macro- naar micro-variatie
Ondanks het feit dat West-Europese talen als het Frans en het Nederlands in principe geen kale enkelvouden toelaten, krijgen we deze toch in PPs: op kantoor, per trein, een schip zonder kapitein, ... Hoe komt het dat we hier wel kale enkelvouden krijgen en wat is hun interpretatie?

13 Stvan

14 Stvan ‘convenience corpus’
- elke keer zij een kale PP tegenkwam heeft zij die opgeschreven - op deze manier heeft zij om en bij de 900 kale PPs verzameld

15 Stvan Social/geographical Spaces Recording Expressions
Framing Expressions Temporal Interruptions Metaphors

16 Paenen Is op basis van Stvan aan de analyse van een Nederlands corpus begonnen. Meer bepaald het Eindhoven-corpus. Heeft net zoals Stvan geprobeerd om de nomina die kaal in PPs kunnen voorkomen onder te verdelen in lexicale klassen.

17 Plaatsaanduidingen boven, naar, op aarde in bad in, naar, op, uit bed
aan, van boord aan, op dek aan, bij, in, naar, uit, van huis naar, op kantoor aan land naar, op school op stal op, over straat aan, op, van tafel in vergadering aan wal op weg aan, in, naar, op, over, uit zee op zolder mix van Social/Geographical spaces en Metaphors

18 Plaatsaanduidingen Wat valt hier op?
Geen of weinig gemeenschappen ‘municipalities’ (campus, district, site, theater, ...) Geen religieuze gebouwen (church, chapel, synagogue, ...) Slechts 1 onderwijseenheid (school wel maar niet college, kindergarten, universiteit, class, ...)

19 Plaatsaanduidingen Wat valt hier op?
‘Op kantoor’ bestaat in het Engels niet met de betekenis ‘aan het werk’. ‘Aan land’ wordt in het Engels vertaald met ‘on shore’ en niet ‘on land’ ‘Op straat’, ‘Aan tafel’ en ‘ Op weg’ hebben in het Engels geen overeenkomstige kale variant.

20 Media in beeld uit fokus met, op, van radio op, van, voor tv
Wat valt hier op? Geen informatiedragers (cassette, CD, ...) Blijkbaar een speciaal soort gebruik van ‘radio’ dat kaal kan voorkomen. Een heel klein aantal framing expressions (on camera, in frame, on screen, in shot)

21 Media Het feit dat er geen informatiedragers tussen zitten ligt n.a.w. aan het corpus (en de ouderdom ervan). op cassette, op CD, op plaat, op USB-stick, ... Het feit dat ‘radio’ wel kaal in PPs voorkomt heeft te maken met het feit dat alle voorbeelden hiervan verwijzen naar eigennamen van radiostations (Radio Veronica, Radio 1, ...)

22 Media Het kleine aantal framing expressions ligt mogelijk ook aan het corpus. Het is echter ook mogelijk dat we in het Nederlands voor alle mogelijke varianten in het Engels enkel ‘in beeld’ en ‘uit beeld’ gebruiken.

23 Tijdsaanduidingen in oorlogstijd in overgangstijd op reis
buiten, na schooltijd bij terugkeer bij terugkomst met, tijdens, van vakantie in vredestijd

24 Tijdsaanduidingen Wat valt hier op?
Geen maaltijden (at breakfast, lunch, dinner, ...)

25 Kleding in bikini in pyjama in rok in smoking in uniform in zwempak
in mantelpak Deze categorie komt niet voor in Stvan maar is wel productief in het Engels.

26 Balans Ondanks overeenkomsten in lexicale klassen is er wel heel veel variatie tussen het Engels en het Nederlands. Het lijkt wel alsof er niet veel generalisaties in de data zitten.

27 Baldwin et al.

28 De analyse Baldwin et al. onderscheiden vier soorten kale PPs.
1. Versteende uitdrukkingen Hier kan je weinig over zeggen en die moet je dus ook gewoon opslaan in je lexicon. Denk hierbij aan at large, on track, ex cathedra.

29 De analyse 3. PPs met een idiosyncratische NP
Er zijn naamwoorden die kaal in PPs kunnen voorkomen maar die bovendien een beperkte set modifiers toelaten. op vreemde, Nederlandse bodem Voor dit soort voorbeelden slaan we niet alle mogelijke combinaties van P+A+N op maar wel P+N met een aparte lijst van adjectieven die hiermee kunnen voorkomen.

30 De analyse 2. PPs met een defectief nomen
Er zijn naamwoorden die ook zonder lidwoord kunnen voorkomen in normale argumentpositie. I hate school (He’s at school). Prison is not the best solution for this person (He’s in prison). Wat de analyse van deze naamwoorden in normale argumentpositie ook moge zijn, deze kunnen we overnemen voor PPs.

31 De analyse 4. Preposities die kale nomina selecteren
Er zijn preposities die in minstens 1 van hun betekenissen productief combineren met kale nomina. by train/plane/bike/hat Deze preposities kunnen we als dusdanig opslaan in het lexicon.

32 De analyse 1. Versteende uitdrukkingen 2. PPs met een defectief nomen
3. PPs met een idiosyncratische NP 4. Preposities die kale nomina selecteren Categorieën 1 en 3 betreffen gevallen die we als dusdanig in het lexicon opslaan. Categorieën 2 en 4 zijn interessanter. Ze suggereren dat wat Stvan op 1 stapel gooide (nl. de rol van de prepositie en de rol van het naamwoord) opgesplitst moet worden.

33 Op zoek naar de rol van preposities

34 Observatie Er zijn in elke taal preposities die productief kale nomina toelaten. De specifieke semantiek van (op z’n minst) sommige van deze preposities is dezelfde in verschillende talen.

35 Noors (Oslo Multilingual Corpus)

36 Noors UNIT TRANSPORT (E) "One per family," said Jack.
(N) “En per familie" sa Jack. (D) "Eén per gezin," zei Jack. (G) “Einer pro Familie", sagte Jack (E) all of this has been arranged by phone and mail (N) alt er blitt ordnet per brev og telefon (D) alles is telefonisch en per brief geregeld (G) alles am Telefon und per Post geregelt worden ist UNIT TRANSPORT

37 Noors (N) — Ja, til neste gang hun kommer ridende som en stallkar, overskrevs og uten sal gjennom hele bygda og tar seg til rette som om hun eier hele lensmannsgarden! (G) "Ja, bis sie das nächste Mal wieder durch die ganze Gemeinde angeritten kommt, wie ein Stallknecht rittlings und ohne Sattel, und so eigenmächtig handelt, als ob der Lehnsmannshof ihr gehörte! (F) "Oui jusqu'à la prochaine fois où elle s'amènera à cheval comme un palefrenier, à califourchon et sans selle, à travers tout le pays, et s'installera comme si elle était la propriétaire! (E) Yes, until the next time she rides through the parish like a stableboy, astride her horse without a saddle, and acts as if she owns Fagerness!

38 Nederlands (Eindhovencorpus)

39 Nederlands per TRANSPORT: per brief, per ballon, per auto
per UNIT: per produktief manuur, per regio zonder hoed, zonder resultaat, zonder raam, zonder directe aansluiting, zonder grote tegenslag

40 Frans (Frantext)

41 Frans sans rêve (‘droom’), sans témoin (‘getuige’), sans nom (‘naam’), sans gant (‘handschoen’), sans lien légal (‘wettelijke link’), sans autorisation (‘autorisatie’), sans fenêtre (‘raam’) en TRANSPORT : en voiture (‘per auto’), en transsibérien (‘per transsiberische trein’) par UNIT: par heure (‘per uur’), par enfant (‘per kind’)

42 Spaans (Corpus del Español)

43 Spaans sin tregua (wapenstilstand), sin rival (rivaal), sin seguro (verzekering)

44 Spaans por MIDDEL: teléfono (telefoon), correo (post), televisión (televisie), carretera (weg), ley (weg) por UNIT: kilo (kilo), metro (meter), persona (persoon), año (jaar), invitación (uitnodiging)

45 Engels (Brown Corpus)

46 Engels (Brown Corpus) per UNIT: per cent, per day, per pound, per mile, per acre, per head, per person, per patient, per student without: without analysis, without captain, without argument, without song by TRANSPORT: by car, by bus, by taxi, ...

47 Observatie Er zijn in elke taal preposities die productief kale nomina toelaten. De specifieke semantiek van (op z’n minst) sommige van deze preposities is dezelfde in verschillende talen.

48 Op zoek naar de rol van naamwoorden

49 De intuïtie van Baldwin et al.
Als we per taal deze ‘defectieve nomina’ bepalen, kunnen we ook alle PPs waarin deze voorkomen analyseren. Één manier om hier naar op zoek te gaan is te zoeken naar naamwoorden die met meerdere voorzetsels kaal kunnen voorkomen.

50 Engels (Brown Corpus) TIJDSAANDUIDINGEN Noun # # d.p.
preposition (# of occurrences with noun) Summer 21 11 about (1), before (1), by (1), during (1), for (1), from (1), in (8), into (1), of (4), until (1), with (1) Midnight 17 8 after (1), at (7), before (3), between (1), by (1), from (1), past (2), to (1) Dinner 29 7 about (1), after (2), at (9), before (2), for (6), to (7), with (2) Night 59 6 after (2), at (46), before (1), by (2), for (3), of (5) Day 41 after (3), by (4), from (4), of (5), per (21), to (4) Noon 16 after (2), around (1), at (8), before (1), by (2), to (2) Spring 13 between (1), by (1), for (1), in (3), of (6), on (1) Age 27 5 across (1), at (1), in (3), of (19), with (3) Breakfast at (2), before (4), for (5), of (1), to (1) Week 9 after (1), by (1), from (2), per (3), to (2) Sunrise after (3), around (1), before (1), from (1), of (1) Sunset after (2), around (1), before (2), near (1), to (1) Darkness in (2), into (2), of (1), on (1), with (1)

51 Engels (Brown Corpus) PLAATSAANDUIDINGEN noun # # d.p.
preposition (# of occurrences with noun) school 76 13 about (1), after (4), against (1), at (4), between (1), during (1), for (3), from (5), in (22), of (16), through (1), to (16), with (1) town 62 10 after (1), around (1), for (3), in (23), into (5), of (13), through (1), thru (1), to (13), towards (1) college 37 9 after (1), among (1), at (3), for (2), in (13), of (5), through (3), to (8), with (1) stage 22 Across (1), among (1), at (1), by (2), for (2), from (2), of (6), on (6), to (1) earth 41 8 between (1), from (3), into (1), of (9), on (17), over (1), to (5), with (4) court 20 at (4), from (1), in (8), into (1), of (3), to (1), under (1), without (1) home 52 7 at (31), during (1), for (2), from (11), in (3), of (3), with (1) prison 19 between (1), by (1), from (2), in (11), of (1), on (1), to (2) place 58 6 by (1), from (1), in (40), into (8), of (7), to (1) church 32 at (3), for (6), from (2), in (6), of (5), to (10) space 29 by (1), in (16), into (3), of (7), than (1), through (1) world 26 between (1), for (1), in (11), of (11), to (1), with (1) bed 47 5 for (1), in (18), into (5), of (8), to (15)

52 Engels (Brown Corpus) LEVENSSTADIA
life (12), death (14), marriage (8), birth (8), childhood (8), youth (5), adult (5), child (4), virginity (3) LICHAAMSDELEN hand (8), heart (7), head (6), eye (4), foot (3), mouth (3), body (2), arm (2) SCHOLARLY SUBJECTS history (9), literature (9), art (8), religion (9), law (10) MEDIA paper (5), film (7), radio (9), page (3), television (7)

53 Nederlands (Eindhovencorpus)
noun translation # d.p. huis house 8 aarde earth 6 bed zee sea tafel table 4 Merk op dat – ondanks het feit dat deze naamwoorden kaal kunnen voorkomen met meerdere voorzetsels, geen van hen kaal kan voorkomen op dezelfde manier als prison of school.

54 Spaans (Ancora Corpus)
noun translation # d.p. casa house 5 tierra earth

55 Frans (Frantext) noun translation # d.p. terre earth 5

56 Observatie Mogelijk is de ‘defectieve nomen’ analyse interessant voor het Engels maar ze voegt weinig toe voor andere talen.

57 Algemene balans Het uitsplitsen van de rol van voorzetsels à la Baldwin et al. is een stap in de goede richting. Het uitsplitsen van de rol van naamwoorden à la Baldwin is niet echt productief.

58 Hulp uit (on)verwachte hoek

59 Ana Aguilar-Guevara Werkt ook op het Weak Referentiality project.
Werkt met Joost aan een analyse van Weak Definites.

60 Weak definites Jan gaat naar het restaurant. Piet ook. Het restaurant verwijst hier naar een concreet restaurant. Jan gaat naar het hospitaal. Piet ook. Het hospitaal verwijst hier niet naar een concreet hospitaal maar wel naar een institutie.

61 Weak definites Jan neemt de trein. Piet ook. De trein verwijst hiet niet naar een concrete trein maar wel naar een transportmiddel. Jan doet de vaat. Piet ook. Jan schilt de aardappelen. Piet ook.

62 Weak definites Weak definites zijn definieten die niet naar iets concreets verwijzen maar naar iets abstracts. In De trein nemen verwijst de trein bijvoorbeeld naar treinen als een transportmiddel dat verschilt van bijvoorbeeld bussen, taxi’s, auto’s, ...

63 Weak definites en PPs de trein nemen per trein met de trein
de bus nemen per bus met de bus de auto nemen per auto met de auto de fiets nemen per fiets met de fiets Afhankelijk van het voorzetsel dat je kiest in het Nederlands, gebruik je een definiet of een kaal nomen. Zowel het kaal nomen als de definiet lijken qua betekenis sterk op een weak definite.

64 Weak definites en PPs Kunnen we dit breder trekken? Hypothese
Er zijn naamwoorden die tot typische lexicale klassen behoren (à la Stvan) en, afhankelijk van het naamwoord, het voorzetsel en de taal, een weak definite lidwoord nemen of kaal blijven.

65 Weak definites en PPs Hypothese
Er zijn naamwoorden die tot typische lexicale klassen behoren (à la Stvan) en, afhankelijk van het naamwoord, het voorzetsel en de taal, nemen ze een weak definite lidwoord of blijven ze kaal. Als dit werkt is er nog heel wat variatie maar beperkt deze zich wel tot vrij goed omlijnde lexicale klassen en gaat het om kleine verschillen in realisatie (met of zonder definiet lidwoord).

66 Weak definites en PPs Hypothese
Er zijn naamwoorden die tot typische lexicale klassen behoren (à la Stvan) en, afhankelijk van het naamwoord, het voorzetsel en de taal, nemen ze een weak definite lidwoord of blijven ze kaal. Voorspelling Alle naamwoorden die bij Stvan kaal kunnen voorkomen, kunnen dit in het Nederlands ook of nemen een definiet lidwoord en krijgen een weak definite interpretatie. Komt deze voorspelling uit?

67 Leesopdracht Het overgrote deel van de vertalingen die jullie gegeven hebben zijn ofwel kaal ofwel definiet. De voorspelling lijkt dus uit te komen. Er is echter één reeks naamwoorden waar jullie niet voor 99% voor een kale of definiete vertaling hebben gekozen.

68 Leesopdracht 2 vragen: Aanvaardt iedereen de kale versies?
op cassette op CD op diskette op bandje op een cassette op een CD op een diskette op een bandje 2 vragen: Aanvaardt iedereen de kale versies? Is er een betekenisverschil tussen beide versies?

69 The increased use of personal computers means that files of secret information may be left lying around on a cassette or floppy disc in unlocked offices or at the homes of executives. Theft is easy. His patter (gebabbel) is now issued on a cassette in which he tells the story of how he was baptised as Christian.

70 Sometimes such problems are tackled by putting the students to work in twos and threes, so that good readers can help the slower ones; in the case of fairly lengthy work-cards, where more explanation is given, it is also helpful to record the text on a cassette, which the slower reader can listen to with the words before him, increasing his familiarity with the written word at the same time as giving him the information that he needs.

71 Incidentally, if you're stuck without a copy of this song, it's available on a CD released in 1988, a compilation of some twenty or so of Gene's recorded tracks in the " Rock And Roll Masters " series from EMI Records, catalogue number CDP

72 Incidentally, if you're stuck without a copy of this song, it's available on a CD released in 1988, a compilation of some twenty or so of Gene's recorded tracks in the " Rock And Roll Masters " series from EMI Records, catalogue number CDP He is unable to read a script and has all his lines put on a tape by my 14-year-old niece, Melissa, and learns them from that.

73 Algemene conclusie

74 Algemene conclusie Ondanks het feit dat West-Europese talen als het Frans en het Nederlands in principe geen kale enkelvouden toelaten, krijgen we deze toch in PPs: op kantoor, per trein, een schip zonder kapitein, ... Hoe komt het dat we hier wel kale enkelvouden krijgen en wat is hun interpretatie?

75 Algemene conclusie Ofwel hebben we te maken met een voorzetsel dat kale nomina selecteert. De interpretatie is dan afhankelijk van het voorzetsel (cf. B et al.) extreme voorbeelden: per TRANSPORT: - Alice reisde per hoed. in KLEDING: - Marie kwam in grasmat naar het diner.

76 Algemene conclusie extreem voorbeeld van variatie:
Ofwel hebben we te maken met een naamwoord van een speciale lexicale klasse (cf. Stvan) en een voorzetsel dat deze klasse selecteert. De interpretatie is dan die van een weak definite. extreem voorbeeld van variatie: Brits Engels: He went to hospital. Amerikaans Engels: He went to the hospital.

77 Namens Joost en mezelf:
Dank voor jullie aandacht, interesse en medewerking! Veel succes op het tentamen!