Algemene beschouwingen bij de Zesde Staatshervorming Willem Verrijdt Referendaris bij het Grondwettelijk Hof Vrijwillig wetenschappelijk medewerker KU.

Presentatie over: "Algemene beschouwingen bij de Zesde Staatshervorming Willem Verrijdt Referendaris bij het Grondwettelijk Hof Vrijwillig wetenschappelijk medewerker KU."— Transcript van de presentatie:

1 Algemene beschouwingen bij de Zesde Staatshervorming Willem Verrijdt Referendaris bij het Grondwettelijk Hof Vrijwillig wetenschappelijk medewerker KU Leuven

2 Indeling I. Aanleiding en ambities II. Omvang en draagwijdte III. Enkele opvallende technieken IV. Sterktes en zwaktes V. Inwerkingtreding

3 I. Aanleiding en ambities Aanleiding: o Resoluties Vlaams Parlement 3 maart 1999  verzoek om meer autonomie (bevoegdheden en financieel) o BHV-rechtspraak GwH o Opkomst N-VA Ambities: 1. Pacificatie na 4 jaar communautaire strubbelingen 2. Vlinderakkoord: “Een efficiëntere federale Staat… 3. … en een grotere autonomie voor de deelstaten”

4 II. Omvang en draagwijdte (1) “De grootste staatshervorming ooit” ? Basisconcepten blijven ongewijzigd: o Vier taalgebieden, drie gemeenschappen en gewesten Nuance: Brussel-Hoofdstad als de facto vierde gemeenschap? o Geen “federalisme met vier” o Geen keuze voor of tegen confederalisme o Geen keuze inzake artikel 35 Gw.: uitvoeren of opheffen

5 II. Omvang en draagwijdte (2) Wel een zeer omvangrijke staatshervorming: o Omvat 3 jaren: “staatshervorming van 2012-2014” o Een staatshervorming in drie fasen: 19 juli 2012 (BS 22 augustus 2012): eerste fase 6 januari 2014 (BS 31 januari 2014): tweede en derde fase o Veel thema’s, instellingen en bevoegdheden o 43 herziene en 6 ingevoegde grondwetsbepalingen o 15 bijzondere meerderheidswetten en 18 wetten o 271 bladzijden in het Belgisch Staatsblad

6 II. Omvang en draagwijdte (3) Financiële aspect: o Voor 20,2 miljard euro bevoegdheidsoverdrachten o Voor 12 miljard euro fiscale autonomie Maar niet “de grootste staatshervorming”: o Conceptueel minder vernieuwend dan de Eerste Shv. o Minder fundamenteel dan de Vierde Shv. Een logische volgende stap (centrifugaal federalisme), maar wellicht niet de laatste

7 III. Enkele opvallende technieken Veel juridisch kunst- en vliegwerk: o De “truc” met artikel 195 Gw. o Vergrendeling of immunisering? o (Coöperatief federalisme) o Nieuwe rol voor sommige instellingen Wellicht noodzakelijk Wellicht juridisch in orde

8 III.1. Afwijking van herzieningsprocedure Art. 195 Gw.: Preconstituante, verkiezingen, Constituante De nodige bepalingen waren niet voor herziening vatbaar Art. 195 Gw. zelf wel voor herziening vatbaar “Overgangsbepaling”: in feite een “afwijking”: o Temporeel beperkt: alleen tijdens deze legislatuur o Materieel beperkt: opsomming van bepalingen Rechtsgeldig volgens Commissie van Venetië Maar: kiezer kan zich niet uitspreken

9 III.2. Vergrendeling of immunisering? (1) Vergrendeling (= betonnering): o wet  niveau bijzondere wet: Voortaan slechts wijzigbaar bij bijzondere meerderheid Maar kan nog steeds aan de Grondwet worden getoetst o Begrijpelijk in een bipolair federalisme Immunisering: o wet  niveau Grondwet o Problematischer: Uitholling grondwetsidee Onttrekken van wetgeving aan elke rechterlijke controle Impliciete grondwetsherziening

10 III.2. Vergrendeling of immunisering? (2) Gehanteerd tijdens de Zesde Staatshervorming: o kieskring BHV (art. 64, § 4 en art. 168bis) o gerechtelijk arrondissement Brussel (art. 157bis) o contentieux randgemeenten (art. 160) Is dit vergrendeling of immunisering? o Letterlijke tekst van die bepalingen: vergrendeling o Parlementaire voorbereiding: immunisering o Raad van State: tussenpositie: moet vergrendelde regelingen aan Grondwet toetsen maar de facto toetsing door grondwetgever niet in vraag gesteld

11 III.3. Instellingen met oneigenlijke rol Grondwettelijk Hof: niet langer alleen formele wetten: o Beroepen tegen Controlecommissie o Toelaatbaarheid gewestelijke volksraadpleging Rekenhof: artikel 180, vijfde lid, Gw. o “Bijkomende taken”, desgevallend tegen vergoeding o Art. 5, § 1, I, tweede lid, BWHI: Verplicht advies over impact decreten Indien negatief: overleg met federale overheid (vetorecht) a priori bevoegdheidsarbiter

12 IV. Sterktes en zwaktes (1) Toonde aan dat het toch nog mogelijk is om tot een compromis à la belge te komen Grootste zwakte: overdreven complexiteit: o Brussel, financiering, bevoegdheidsverdeling, … o Vaak gebrek aan eenduidige regels: Vage begrippen Veel nuances en uitzonderingen o Verdere versplintering van bevoegdheidspakketten

13 IV. Sterktes en zwaktes (2) Gevolgen van de complexiteit: o Invulling van begrippen doorgeschoven naar GwH o Grenzen van bevoegdheden onduidelijk o Bevoegdheidsconflicten onvermijdelijk o Ambities van Zesde Staatshervorming in het gedrang: 1.Pacificatie ondergraven door bevoegdheidsconflicten 2.Efficiëntie in gevaar indien beleid onmogelijk wordt 3.Autonomie beperkt door uitzonderingen, voorwaarden, nuances

14 V. Inwerkingtreding Nieuwe bevoegdheden: 1 juli 2014 Continuïteit gewaarborgd: o Federale regeling blijft van kracht o Wel samenlezen met nieuwe bevoegdheidsverdeling Proactieve regeling van nieuwe bevoegdheden? o Nu regelen, maar met inwerkingtreding op 1 juli 2014? o Nee: kantelmoment is aanneming (rs. GwH) o Voorbereiding wel mogelijk: bvb. advies RvS vragen o Opvangen door retroactieve inwerkingtreding?