Verloren Jaren Gezondheid

Presentatie over: "Verloren Jaren Gezondheid"— Transcript van de presentatie:

1 Verloren Jaren Gezondheid
Gezondheidsprobleem Infectieziekten, parasieten Traumata Geestesstoornissen Cardiovasculaire aandoen. Respiratoire infecties Perinatale problemen Kwaadaardige tumoren % “Daly” lost (‘90) 22.9 11 10.5 9.7 8.5 6.7 5.1 WHO 1999

2 Geestesziekte Aantal gevallen (miljoen)
Majeure depressie “Alcohol” problemen Mentale handicap Epilepsie Dementie Schizofrenie Suicidepoging Geslaagde suicide NB: Majeure depressie, schizofrenie, man.depr.psychose, alcoholproblemen OCD: 5 van de 10 belangrijkste ziekten

3 Recente “Belgische” cijfers
werknermers meer dan 1 jr WO (invalide) van werknemers psychiatrische stoornis orthopedische aandoening hart & bloedvaten ongevallen, intoxicaties neurologische stoornis Verdubbeling aantal patiënten psych.consultaties (‘90-’98)

4 Reden (relatieve) toename van psych.stoornissen
Verbeteren van somatische gezondheid Chronisch verloop van geestesstoornissen Verouderen van bevolking - Toename oorlog, geweld, armoede, vluchtelingen, discriminatie, - Verhoogde soc.prof. belasting, verminderd fam/soc opvang Objectieve toename van depressie, jonge volwassenen Impact van symptomen, chronisch op verloop indiv. , fam., maatsch.

5 Depressie: Morbiditeit - Mortaliteit
3 x meer consultaties huisarts 4 x meer afwezig op werk 15 % depressieve patiënten: suicide 18 maanden na infarct: 17 % depressieve pt overleden % niet depressieve pt overleden chronisch recidiverend verloop: tot 80 % recidief na 3-5 jr % therapieresistent

6 Depressie - Frequente pathologie
U.S.A. Life time prevalentie: 5-12 % man, % vrouw Punt prevalentie: 2-3 % man, 5-9 % vrouw Europa: “depress” groep ( indiv.,B,Nl,Fr,D,Sp) mnd prevalentie: 7 % majeure depressie 1,8 % mineure depressie 8,3 % depressieve symptomen Toename depressie jong man. bevolking (20-39 jr) ?

7 Stigma van de psychiatrie
Schaamte, oneer, schuld, falen bij diagnose van geestesstoornissen Vermijden, afwijzen van psych. patiënt (“not in my back yard”) Negatief effect op - verloop, herstel, zelfbeeld zoeken, vinden adekwate hulp allocatie van middelen (wet. ond., behandeling) soc. rehabilitatieprogramma’s Moeilijk, onmogelijk deel te nemen aan soc. netwerk, tewerkstelling Stigma effect op familie, hulpverlener

8 Verminderen van stigma (WHO)
Openlijk bespreken van geestesstoornissen in de maatschappij. Geven van adequate informatie - oorzaken, verloop, symptomen, prevalentie Tegengaan van negatieve stereotypen misvattingen Voorzien van steun, behandelingsmodaliteiten - maximale deelname aan gemeenschappelijk leven - wetgeving m.b.t. - discriminatie tewerkstelling toegang tot voorzieningen

9 Schizofrene psychose Bekend, - misvattingen (oorzaak, sympt., behandeling) - negatief stigma (gevaar, vreemd) - positief: artistiek, nonconvent. Frequente stoornis, jonge patiënten, Chronisch verloop Nieuwe mogelijkheden wetenschappelijk onderzoek Nieuwe inzichten m.b.t. behandeling Belang van vernieuwende behandelstrategieën

10 Schizofrenie Prevalentie (aantal in de bevolking) 0,2 - 1 % (België: 0,25 - 0,35 %) Ziekterisico doorsnee bevolking 1 % Eerste psychotische episode: adolesc., jonge volw.(18-30j) - onderbreking: - opleiding, prof. inschakeling - relaties, soc. netwerk - voorbereiding zelfst. funct. - symptomen ernstig, meestal hospitalisatie Na eerste episode /hosp.: moeilijke reïntegratie - resterende psych. symptomen (drugs !) - deficits: sociaal, affectief, cognitief - ontgoocheling, depressie, suicide % herval, rehospitalisatie

11 DIAGNOSTISCHE CRITERIA : SCHIZOFRENIE (D.S.M.-IV)
KARAKT. SYMPTOMEN : - HALLUCINATIES - WANEN - GEDESORGANIS. SPRAAK, GEDRAG - NEGATIEVE SYMPTOMEN - GEDURENDE 1 MAAND SOCIAAL, PROFESSIONEEL DYSFUNCTIONEREN DYSFUNCTIONEREN EN SYMPTOMEN MEER DAN 6 MAAND UITSLUITEN VAN ORGAN. OF AFFECT. PATH., DRUGGEBRUIK

12 Symptomen Symptoom Hallucinaties Wanen Desorganisatie
Positieve symptomen Symptoom Hallucinaties Wanen Desorganisatie Spraakstoornissen Gewijzigde functie Perceptie Denkvermogen Controle over activiteiten Denken en taal

13 Symptomen Symptoom Spraakarmoede Afgevlakt affect Avolitie Anhedonie
Negatieve symptomen Symptoom Spraakarmoede Afgevlakt affect Avolitie Anhedonie Sociale teruggetrokkenheid Gewijzigde functie Vloeiend denken en spreken Emotionele expressie Gedrevenheid en motivatie Emotionele respons Sociaal gedrag

14 Symptomen Belang van negatieve symptomen
Oorzaak van psychosociaal disfunctioneren en beperkingen zijn Problemen met : Educationele prestaties Professioneel functioneren Contact met anderen Intimiteit Aangaan van relaties Geringe respons op behandeling

15 Symptomen Chronische negatieve symptomen
Beste predictor van ongunstige outcome Gerelateerd aan cognitieve disfunctie Beperkt sociaal functioneren Beperkt sociaal netwerk Meest belastend voor familie en verzorgers Beperkte subjectieve ervaring en lage kwaliteit van leven

16 Co-morbiditeit Depressie bij schizofrenie Tot 75% van de patiënten
Prodromale fase Tijdens acute fase Na de episode Onthulde depressie (Knight ‘81) Akinetische depressie (Van Putten ‘78) Postpsychotische depressie (McGlashan ‘ 76)

17 Co-morbiditeit Misbruik van middelen in de loop van het leven (Mueser, 1990) Alcohol % Cannabis % Stimulantia 11 % Hallucinogenen 20 % Sedativa % Opiaten %

18 Symptomen Cognitieve disfunctie en deficits
Subtiele disfunctie tijdens kinderjaren Progressieve disfunctie 2 tot 3 jaar vóór eerste psychotische episode (in alle gevallen?) Verloren bij psychotische episode Stabilisatie / non-progressie in de tijd of erger bij elke episode ?

19 Symptomen Sociale / Professionele disfunctie Positieve symptomen wanen
hallucinaties desorganisatie Negatieve symptomen afgevlakt affect alogie avolitie anhedonie Sociale / Professionele disfunctie interpersoonlijke vaardigheden werk zelfzorg Cognitieve symptomen aandacht geheugen executieve functie Affectieve symptomen depressie angst en spanning dysforie

20 Verloop en resultaat Schizofrenie : een fasische aandoening
Prodromale tekens Eerste psychotische episode Remissie / relapse Stabiel Chronisch

21 SCHIZOPHRENIA: STAGES OF DEVELOPMENT
The development of functional psychotic disorder ADMISSION High risk of serious psychotic breakdown, aggressive behaviour or suicide DYSFUNCTION Premorbid Phase Prodromal Phase Psychotic Phase Relapse Chronic Phase Schizophrenia; A process, with the psychotic breakdown being a stage In the development of the illness PSYCHOSIS 15 17 30 Onset of illness Onset of episode Remission Relapse AGE I II III IV

22 Cerebrale ontwikkelingsstoornis Schizofrenie
Structurele afwijkingen - functionele weerslag - statische afwijking Genetische factoren Omgevingsfactoren: - zwangersch.ziekten: infectie, (pre)eclampsie, placenta, voedsel, stress pre-, perinatale complicaties Kwetsbaarheid voor schizofrenie

23 Verloop van schizofrene psychose (1)
Voor de adolescentie: psychomot., soc. tekorten, beperkte lich., neurologische tekens. Eerste problemen, waarschuwingssignalen - slechter functioneren (school, werk) - sociale isolatie (familie, vrienden, ….) - ongewoon gedrag, kleding, interesses - “eigen” opvattingen, interpretaties - beïnvloeding, krachten, opdrachten - zelfverwaarlozing (eten, slaappatroon),Druggebruik! Psychotische episode

24 Preventie eerste psychotische episode ?
Kwetsbaarheid opsporen : geen specifieke markers (neurofysiol. ?) Aandacht voor prodromen : - affect, cogn., perceptie (triest, bizar, veranderd, moe,…) socialisatie, verminderen functioneren Risicofactoren : - adolescentie, persoonlijkh., familiale belasting voorgeschiedenis : gestoorde ontwikkeling (cerebraal, druggebruik, stressoren Gespecialiseerd, nauwkeurig opvolgen Farmacologische preventie ?

25 Verloop en resultaat Eerste psychotische episode
De meeste eerste acute episoden worden voorafgegaan door prodromale symptomen. Occasioneel heeft de eerste psychotische episode een acuut begin zonder merkbare prodromen. Eerste psychotische episoden kunnen voor langere tijd onopgemerkt blijven. De symptomen nemen met de tijd dramatisch toe, zowel in frequentie als in intensiteit De duur van een onbehandelde psychose is gebonden aan het klinische en globale outcome op lange termijn.

26 Verloop van schizofrene psychose (2)
Eerste psychotische episode - Progressief erger, incident Psychose: stoornis waarnemen, denken, affect, gericht handelen, taal … - Wanen: foute opvattingen, niet weerlegbaar (missie, achtervolging, afkomst, mogelijkheden, relaties, vreemde krachten, beïnvloeding) - Hallucinaties: waarneming zonder prikkel, (stemmen horen, visioenen, smaak/geur, lichaam) - Controle impulsen, activiteit, affecten, gestoord - Desorganisatie gedrag, spraak, agressie

27 Verloop en resultaat Post-psychotische periode
Patiënten na een eerste episode: 90% remissie met adequate behandeling na 1 jaar Tijd voor herstel gem. 1 maand (28 d.) 1 op 3 patiënten ontwikkelt post-psychotische depressieve symptomen. Goede follow-up van zowel de patiënt als zijn familie zijn noodzakelijk.

28 Verloop van schziofrene psychose (3)
Beperkte groep patiënten (+) klachtenvrij, recidiefvrij (20-30 %) Residuele symptomen:- wanen, hallucinaties, gedragsprobl beperkingen zelfstandig funct werken,soc.rolgedrag(30-40 %) Therapieresistent: wanen, hallucinaties prominent (10-15 %)

29 Clinical course of schizophrenia during 5-year follow-up
First episode (n=48) 23% 35% 8% 34% All schizophrenia (n=107) 16% 32% 9% 43% 1 2 3 4 Watt et al, 1983

30 PSYCHOTISCH RECIDIEF “CEREBROTXICITEIT” v. PSYCHOSE
PSYCHOT. SYNDROOM : MEER AGRESSIE, DISRUPTIE (LANGERE) REHOSPITALISATIE VERLIES EFFECT MEDICATIE: HOGERE DOSIS, LANGERE DUUR MEER NEVENEFF., MEER TD INDIVIDUEEL BELEVEN : MEER TRAUMAT. , CONFRONTEREND DEPRESSIE, SUÏCIDE VERLIES SOCIO-PROFESSIONELE INTEGRATIE GROTERE BELASTING VOOR FAMILIE

31 Prognose Sociaal : 1/3 goede sociale aanpassing
Professioneel : % majeure deficits -15% (40%) full-time werk Ziekenhuisverblijf : - 80% minstens 1 opname % heropname Symptomen : 10-25% asymptomatisch in follow-up Verloop : - eerste 5-10 jaar flucturerend - dan stabiel of lichte verbetering Suïcide : 10% 10 jaar na eerste episode Psychiatrische patiënten : schizofrenen slechtste prognose

32 Cerebrale ontwikkelingsstoornis Schizofrenie
Structurele afwijkingen - functionele weerslag - statische afwijking Genetische factoren Omgevingsfactoren: - zwangersch.ziekten: infectie, (pre)eclampsie, placenta, voedsel, stress pre-, perinatale complicaties Kwetsbaarheid voor schizofrenie

33 Neurodevelopmental model van psychose Etiologie van schizofrenie
ontwikkelingsdefect in de mediale temporale kwab schizofrenie defect in gen of genetische expressie voeding, infectie, placentale insufficiëntie organische aandoening, misbruik van middelen anoxie, hemorragie 3 6 geboorte 2 15 45 foetus (maanden) perinataal volwassenheid (jaren)

34 kwetsbaarheidsmodel Genetisch-Somatisch Psychosociaal Premorbied
premorbiede kwetsbaarheid Stress Acute episode Acute psychotische decompensatie Psychosociale invloeden Relapse Evolutie op lange termijn Deficits Remissie

35 Gevolgen voor behandeling
Vroegtijdig opsporen: preventie - specifieke, sensitieve tekens/afwijkingen wijzend op cerebrale ontwikkelingsstoornis Biologische achtergrond - psychose - belang van antipsychotica - kwetsbaarheid (hersenletsel) stabiel profylaxis nodig Verdere behandeling: langdurig bijsturen, betrekken familie, sociale context - manipuleren (omgevings)stress - voorzien in aangepaste opvang, steun

36 Biopsychosociale interventies
Biologische behandeling Antipsychotica: acuut en onderhoud Andere middelen Psychologische behandeling Individuele psychotherapie: steunend, analytisch, CBT, psycho-educatie… Coping en sociale vaardigheden Sociale begeleiding Familie interventie Rehabilitatie

37 Schizophrenia outcome in Belgium
Point prevalence 2.5 per 1,000 (1994) Global outcome 10 % Remission 25 % Partial remission 25 % Chronic course 40 % Chronic course with severe disability

38 Schizophrenia outcome in Belgium
Treatment Life-time 5 admissions 75 % more than 2 years in hospital 8 mg haloperidol equivalents per day 44 % on depot Social 80 % Unemployed 80 % Single

39 Costs of schizophrenia in Belgium
Important indirect costs Total direct costs All patients 9,1 Billion BEF (225 milj.USD) Per patient per year BEF (9000 USD) 10 times more than for an average citizin

40 Schizophrenia Belgium
Costs 1994 split Hospitalisation 89.7 % Ambulatory care 2.2 % Medication 5.4 % Sheltered housing 2.7 %

41 Costs of schizophrenia in Belgium
1,9% total health care costs 38% expenses psych.beds 10% expenses psych.consultations 0,5% expenses medication CV disorders: 16% of health budget Same expenses per patient per year for MS Chronic kindney insuff.: 9,45 billion BEF/year (7 times lower prevalence )

42 Geestesstoornissen Chronische pathologie
Mentale retardatie, handicap Persoonlijkheidsstoornissen Misbruik - Afhankelijkheid van middelen Affectieve stoornissen Chronische psychosen

43 Chroniciteit Ernstige psychiatrische aandoening - langdurige ziektegeschiedenis (laag funct.niveau, episoden van acute path.) - impact op activiteiten van dagelijks leven (invaliderend op zelfredzaamheid, autonomie) - ondanks adequate behandeling moeilijk zich bevredigend in maatschappij te integreren

44 Psychosociale rehabilitatie
Haalbare aanpak ? Relatie met psychiatrische hulpverlening - wie beste zorg, beste resultaten ? - concurrentie i.k.v. beperkte financiële middelen voor chron. zorg - ideologisch: “care” - “cure”

45 Psychosociale rehabilitatie
Psychiatrie - Overbehandelen - Institutionalisering - Maakt pten afhankelijk - Totale instelling, asiel - Stigma, ps.hosp.macht - Beperkte (ther) activ. - Budget Rehabilitatie - = antizorg, antimed. - alleen rehab. nodig - uitschakeling gespec. zorg voor chron.pt - antiziekte begrip: te laat verwijzen onrealist. verwachting overstim., milit.allure weigeren zwaksten (cave werkfilosofie)

46 De-institutionaliseren
Homeless: - groter aantal meer jongeren, vrouwen % psychotisch, majeure pathol. - ex-residenten, jongeren nooit behandeld (Bachrach ‘92, Scott’93) Transinstitutionalisatie: toename psych. patiënten - in hostels - gevangenis (Pepper’92, Weller’92) Reductie aantal bedden (London) % bezetting van acute (0,42 per duizend) acuut - geen opvang voor psych. patiënten

47 Desinstitutionalisering Realiteit, daklozen
3 subpopulaties psychiatrisch zieken Residentiële zorg in het verleden, dakloos na ontslag Jonge patiënten met inadequate zorg, gebrekkige toegang tot zorg Niet-psychotische groep, stoornis eerder gevolg van het dakloos zijn

48 Problemen psychiatrische handicap
Beperkingen psych. # fys. stoornis psych.: soc. rol primair probleem fys.: soc. rol secundair probleem Psychisch: niet zichtbaar, meetbaar niet kunnen - niet willen? beperking - motivatie Niet voorspelbaar - stabiel, progressief, deficit - wisselende sociale aanpassing

49 Rehabilitatie VS: verwerven van vaardigheden, leerproces UK: hoe diensten en organisatie gebruiken om sociale rol effectief te verwerven, behouden Meer dan terugdringen van symptomen Verzameling van technieken krijgt politieke dimensie: organisatie, rechten, desinstit. Sociale dimensie even belangrijk als biologische

50 Rehabilitatie Een stabiel leven van goede kwaliteit in een omgeving die een gevoel van zinvolheid geeft Verschuiving van symptomen naar mate van functioneren en kwaliteit van het leven Evolutie van aan episoden gebonden zorg naar continue zorg, aangepast aan de specifieke noden van de patiënt, zo lang hij/zij dit nodig heeft Strategieën op lange termijn

51 Psycho-sociale rehabilitatie
Effectief in behandeling chronische patiënten Effect langdurig intramuraal programma minstens gelijk aan extramuraal: sociaal, professioneel Grotere tevredenheid patiënt, familie Minder rehospitalisatie extramurale groep Kosten extramuraal kleiner/gelijk intramuraal (Stein e.a., Hoult e.a., Leff ….)

52 Rehabilitatie van patiënten
Jonge patiënten met schizofrenie Normale verwachtingen van het leven: werk, geld, relaties, intimiteit, ... Mislukken als gevolg van ziekte, geringe ego-sterkte en gevoeligheid voor stress Streven naar doelstellingen en falen Initiële hoop verdwijnt

53 Rehabilitatie van patiënten
Evolutie naar meer chronische aandoening Verder uitblijven van succes Frustratie Depressie en wanhoop Onmogelijkheid te slagen Geen doelen meer na 30 Opgeven en rationaliseren

54 Rehabilitatie van chronische patiënten
Voortdurende symptomen Geringe zelfwaardering Weinig sociale vaardigheden Geringe professionele vaardigheden Gevoeligheid voor stress Stress als gevolg van de status van psychiatrische patiënt Disfuncties variëren met de tijd Vervreemding van de maatschappij

55 Rehabilitatie D. Bennett
“Het proces van het helpen van een fysiek of psychiatrisch geïnvalideerd persoon om het beste van zijn/haar residuele mogelijkheden te maken en optimaal te functioneren in een zo normaal mogelijke context”

56 Rehabilitatie Anthony, psychiatrische resocialisatiemissie:
“Het verbeteren van het functioneren van psychiatrisch geïnvalideerde personen, zodat zij met goed succes en tevredenheid kunnen functioneren in de omgeving van hun keuze, met de minste professionele interventie”

57 Psychosociale rehabilitatie (Bachrach, 1992)
Maximum aan mogelijkheden ontwikkelen Individueel aangepaste interventies Belang van omgevingsfactoren Beklemtonen van mogelijkheden van patiënt Herstellen van hoop Nastreven van professionele inschakeling, dagactiviteit Omvattende zorg Patiënten worden betrokken (niet voor maar met) Continu, aanhoudend proces in tijd, over settings heen

58 Individueel aangepast
Geen stereotype, uniforme benadering “op maat gesneden” aangepast aan: - mogelijkheden, noden van pt - specifieke context Belang van “assessment” - mogelijkheden, noden van pt familie omgeving - wensen van patiënt, familie, ….

59 Belang van omgeving Patiënt aanpassen aan omgeving
Omgeving aanpassen aan patiënt (wonen, werken, vrije tijd, soc. netwerk, …..) Evenwicht tussen over- en onderstimulatie - instelling familie soc. prof. context

60 Gericht op sterke kanten, hoop
Bekwaamheden, capaciteiten verbeteren Interesses uitbouwen Gericht op het “gezonde stuk van Ego” Herstellen van hoop - na functioneel verlies na zelfwaardegevoel geschaad i.t.t.klachten, deficit gericht

61 Betrokkenheid van patiënt
Actieve deelname, cfr. wensen Bevragen, bespreken van wensen Bij elke fase opnieuw vragen, evalueren, bepalen Niet “voor” patiënt, maar “met” patiënt

62 Goals for patients Reconciliation with families
Maintaining secure housing Obtaining employment - pursuing occupational objectives Establishing social networks

63 Case Management Travel guide, travel companion
Functional and needs assessments Implementation, coordination - linkage of care network Family involvement Skills training and counselling

64 Vocational rehabilitation
Work - provides income and permits autonomy - provides unique time and space structuring - broadens social contacts - recognisable place and role in society - forces activity and involvement

65 Importance of social skill training
Social skills - never learned - lost - disuse - pathology No relations No professional integration No recreational activity Poor social network - family - patients

66 Results of social skills training
Skills can be learned in training situations Moderate generalisation can be expected Generalisation enhanced if skills used in natural setting - reinforced by peers, relatives Poor skills learning when floridly psychotic Durability of skills depends on duration of training Reduces - relapse - social anxiety Improves social funcitoning

67 Rehabilitatie, gemeenschapsgerichte zorg
Focus op : - aanpassen van individu en omgeving - coping, vaardigheden, probleem oplossen Netwerk van: continue omvattende gecoördineerde individuele aangepaste programma’s vermijden van : - overstimulatie (recidief risico) - onderstimulatie (regressie, deficit)

68 Rehabilitatie : Principes en Strategieën
L. Stein : Behandeling in de context van de patiënt Start met prioriteiten van de patiënt Betrek patiënt in de planning van de zorg Betrek omgeving / familie in het zorgenplan Informeer alle belangrijke derden (behandelingsdoelstellingen en strategieën)

69 Rehabilitatie : Principes en Strategieën
De 4 N’s van R .Vermote Niet-behandeling Noodspecificiteit Normalisatie Netwerk

70 Rehabilitatie : Principes en Strategieën
Niet-behandeling Care verus Cure Verschuiving van symptomen naar graad van functioneren Kwaliteit van het leven Zorg in de gemeenschap Assertief outreach Continuïteit van de zorg

71 Rehabilitatie : Principes en Strategieën
Noodspecificiteit Beoordeling van noden en sterkten Benadering aangepast aan noden Geïndividualiseerde interventies Probleem oplossen en vaardigheidstraining Case-management in ‘mini-teams’

72 Interventie van de familie
Gevoelens binnen de familie na de diagnose: Ontkenning Rouw / verdriet Schuld Vrees voor stigmatisatie Verwardheid

73 Rehabilitatie : Principes en Strategieën
Normalisatie Zorg in de gemeenschap Vermijd vervreemding Vaardigheidstraining in vivo Professionele rehabilitatie in vivo Dagelijkse activiteiten Recreatieve tijd

74 Rehabilitatie : Principes en Strategieën
Netwerk Psychiatrische diensten Projecten voor beschermd wonen Gemeenschapsdiensten voor geestelijke gezondheidszorg Vrijwilligerswerk Sociaal netwerk en diensten

75

76 Interventie van de familie
Gevoelens binnen de familie na de diagnose: Ontkenning Rouw / verdriet Schuld Vrees voor stigmatisatie Verwardheid

77 Expressed Emotion Attitude van familieleden t.o.v. patiënt
Uitspraken, houding - kritisch overbetrokken Maat voor belasting in de omgeving Hoge EE, geïnact. buitenshuis, geen medicatie > GROOT HERVAL RISICO Lage EE, +, act. Buitenshuis, medicatie > LAAG HERVAL RISICO

78 Original EE study Subgroups 1. On Drugs 12% Low EE 13% 2. Not On Drugs
15% 3. On Drugs 15% Total Group < 35 H 28% 4. Not On Drugs 42% High EE 51% 5. On Drugs 53% > 35 H 69% Nine-month relapse rate of total group of 128 schizophrenic patients. Low EE = 71 patients; high EE = 57 patients 6. Not On Drugs 92%

79 Kenmerken van “low” EE milieu
Respecteert patiënt, accepteert zich terugtrekken Aanvaardt bestaan van pathologie Meer empathie voor lijden Meer tolerantie voor afwijkend gedrag Stelt geen te hoge verwachtingen Kan grenzen stellen Kan omgaan met acute symptomen Eerder bezorgd dan bevreesd

80 Interventie van de familie
Problemen met concept van EE Langdurig interview / training EE als stigma Alleen aandacht voor families met hoge EE Geldigheid van het concept Predictieve waarde

81 Interventie van de familie : Educatie
Familiegroepen Gedeelde ervaringen Verlichting van gevoelens van isolatie: ‘niet alleen’ zijn Verlichting van gevoelens van schuld en stigma Delen van wijzen van omgaan met praktische problemen Uitwisselen van methoden Een forum om gevoelens uit te drukken en te verwerken Vrije en krachtige gedachtenwisseling zonder aanvallen Een uitgebreid sociaal netwerk Newcomers discouraged by oldtimers

82 Aspecten van effectieve familie-interventie
Geven van informatie, regelmatig bijsturen (belang van stress, medicatie, kwetsbaarheid) Scheppen grenzen tussen de generaties Verbeteren van communicatie Vergroten van probleemoplossend vermogen (oplossen van concrete problemen, op concrete manier) Verlagen van verwachtingen, stellen van haalbare doelen Reduceren van contact, meer fys. en psych. ruimte voor familie en patiënt Vergroten van sociaal netwerk van familie en patiënt

83 Interventie van de familie : Educatie
“Een analyse van de evaluatie van de behoeften, op basis van een normatieve benadering, wees uit dat bij twee derde van de naastbestaanden met hoge EE een grote behoefte bestond op ten minste één of meer van de volgende vijf terreinen: Kennis over schizofrenie Subjectieve belasting Persoonlijke stress Gedragsstoornissen Coping Geen van de naastbestaanden met lage EE hadden hoge behoeften op alle vijf de criteria” (Smith et al 1993)

84 Interventie van de familie : Educatie
“Families zijn een natuurlijk ondersteuningssysteem en zijn een belangstellende, betrokken en beschikbare bron die niet gemakkelijk kan worden vervangen. Familieleden kunnen veranderingen in de klinische toestand van de patiënt nauwkeuriger en sneller opmerken dan de patiënten zelf. Bovendien vormt de familie een natuurlijke omgeving voor contextgebonden leren, wat belangrijk kan zijn voor een functioneel herstel.” (Schooler et al, 1995)

85 Interventie van de familie : Effecten
Vermindering van recidiefpercentage (symptomen, nieuwe opnamen) Vermindering van stress en belasting van de familie / ‘high expressed emotion’ (HEE) Beter inzicht in de aandoening Betere therapietrouw Betere sociale aangepastheid / kwaliteit van het leven Beter balans kosten/baten

86 Implicaties voor de behandeling Psychosociale stressoren
Objectieve stressoren / Levensgebeurtenissen Huwelijk Verliefdheid Dood van naaste Verlies van baan … Belang van “perceived” (ervaren) stress Omgaan met stresserende omstandigheden

87 Vroege tekens van herval
Frequente vroegtijdige tekens Dysforie Depressie Angst Slaapstoornissen Sociale terugtrekking Cognitieve symptomen Verminderd ziekte-inzicht Beperkte psychotische symptomen 30

88 Filosofie van psycho-educatie
Fundamenteel recht van patiënten Bied perspectief Geïnformeerde consumenten Integraal deel van therapeutisch proces Biopsychosociale stoornis Positieve maar realistische verwachtingen voor de toekomst Gericht op kwaliteit van het leven

89 Filosofie van psycho-educatie
Mensen hebben recht op toegang tot de kennis die hen kan helpen hun ervaring van hunzelf en van hun wereld te begrijpen en te integreren. Inzicht geeft kracht. PE geeft het individu de kans een actieve rol te spelen in het beleid van zijn of haar ziekte. PE is een integrale, zo niet een centrale component van het psychotherapeutische proces. Een psychose is een biopsychosociaal fenomeen.

90 Filosofie van psycho-educatie
De ervaring van een psychose is voor elk individu uniek. Alle patiënten hebben het recht volledig geïnformeerd te zijn over hun ziekte, de behandeling en het uiteindelijke resultaat. Een psychose kan een diepgaande invloed hebben op families en vrienden van de betrokkene. Positieve verwachtingen voor de toekomst vergroten de kwaliteit van het leven. Herstel is een gezamenlijke inspanning.

91 Liberman-modules Vaardigheidstraining gericht op onafhankelijk leven
Modulaire structuur Gedragstherapie en psycho-educatie Training van trainers Video Werkboek voor deelnemers

92 Liberman-modules Modules: Omgaan met medicatie Omgaan met symptomen
Conversatievaardigheden Recreatie voor ontspanning ...

93 Liberman-modules Educatieve activiteiten: Inleiding tot de vaardigheid
Videodemonstratie en V&A Rollenspel Keuze van instrumenten Probleemsituaties Praktijkoefeningen Huiswerk