POLITIEGEWELD Jaap Timmer Hoofddocent Politie- en Veiligheidstudies VU

Presentatie over: "POLITIEGEWELD Jaap Timmer Hoofddocent Politie- en Veiligheidstudies VU"— Transcript van de presentatie:

1 POLITIEGEWELD Jaap Timmer Hoofddocent Politie- en Veiligheidstudies VU
Centrum voor Politie- en Veiligheidswetenschappen VU

2 Politie in Nederland 42.000 km2 16 miljoen inwoners
57,000 executieve politieambtenaren 27 politiekorpsen 25 politie regio’s (eigen korpsbeheerder) Korps landelijke politiediensten (min. BZK) Koninklijke marechaussee (min. Defensie) Gezag in Sr optreden: OM (min. Justitie) NL 356 agenten per inwoners Duitsland: 320 per (oud) Frankrijk: 394 per (oud) Moordratio NL 1,4 per Moordratio D 1,0 per

3 Vragen Hoe hanteert de politie het geweldmonopolie?
Wat zijn de gevolgen van het geweldgebruik van en tegen de politie? Wat is er veranderd in het geweldgebruik van en tegen de politie en de gevolgen daarvan?

4 Bronnen Geweldmelding agenten alle korpsen
Beoordeling Korpschef + Hoofdofficier Klachten Rijksrecherche Nederlands Forensisch Instituut Rechtenbanken en Gerechtshoven Kranten + tijdschriften Correspondentie en interviews Literatuur

5 Definitie (politie)geweld
Artikel 1 lid 3 sub b Ambtsinstructie 1994: “elke dwangmatige kracht van meer dan geringe betekenis uitgeoefend op personen of zaken”; Praktisch/sociologisch: gerichte aantasting fysieke integriteit van personen of groepen met doel gedragsalternatieven te beperken; Inbreuk grondrechten.

6 Grondrechten Artikel 6 Internationaal Verdrag betreffende Burgerrechten en Politieke Rechten (IVBPR): recht op leven, niemand mag willekeurig van leven worden beroofd; Artikel 2 EVRM: recht van ieder op leven en verbod van opzettelijke levensberoving; Artikel 15, 2 EVRM: recht op bescherming van leven; Artikel 11 NL Grondwet beschermt recht op lichamelijke integriteit; Inbreuk niet toegestaan; Tenzij: bij wet geregeld!

7 (Internationale) verankering geweldbevoegdheid
Code of Conduct for Law Enforcement Officials 1979 (VN); Basic Principles on the Use of Force and Firearms by Law Enforcement Officials 1990 (VN); 8 Politiewet 1993 Ambtsinstructie 1994 Voorwaarden politiegeweld: dient legitiem doel, in balans met doel (proportioneel) en niet indringender dan nodig (subsidiair) Geoefendheid, melden aan meerdere

8 Uitgewerkte bevoegdheid
● Pepperspray 12 Ambstinstructie 1994: aanhouding bij verzet en/of wapen, zelfverdediging Traangas en waterwerper (Ambtsinstructie 1994) Dienstvuurwapen (WP5, MP5) 7 Ambstinstructie 1994: aanhouding vuurwapengevaarlijke personen+ verdachten/veroordeelden misdrijf vier jaar cel of meer, tevens aantasting persoonlijke leefsfeer of lichamelijke integriteit, of bedreigend voor samenleving Precisievuurwapen (HK PSG1 HK G3, Mauser SR93) voorkoming of bestrijding van (potentieel) zeer ernstige misdrijven onder direct levensbedreigende omstandigheden

9 POLITIE EN GEWELD = 100

10 Politieel vuurwapengebruik 1978-2005 81 gedood, 382 gewond

11 Ongewilde schoten Ongewilde letselschoten: Klungelschoten
Reflexschoten worstelschoten Helft ongewilde letselschoten: uit nog slechts ter hand genomen dienstpistolen

12 Schieten op auto’s Helft alle gericht schoten afgevuurd op auto’s
Doorgaans achter auto’s aan Meestal mis, soms met letsel Meerderheid niet rechtmatig Relatief veel vervolgingen en straffen

13 Politiegeweld 2000 Totaal Letsel Fysiek geweld: 1.079 476
Wapenstok: Diensthond: Vuurwapen (588): Overig: Pepperspray: PM PM Totaal:

14 Doel politiegeweld 2000 Totaal % Aanhouden 266 12
vuurwapengevaarlijke VE Aanhouden overig: Noodweer politie: Noodweer overig: Overig: Totaal:

15 Sr-feit politiegeweld 2000
Totaal % Geweld: Bedreiging: WWM: (64%) Vermogen: Verkeer: Overig: Totaal:

16 Typen gevaarsituaties
100 548 Totaal 10 58 Overig 8 5 28 Belediging 7 35 Twist 6 9 50 Spontaan geweld 12 63 Wederspannige omststanders 4 14 77 Verbaal optreden 3 15 89 Agressieve verstoorde 2 148 Wederspannige verdachte 1 % Aantal

17 Letsel politiezijde Letsel p/j aantal % sterkte Jaren 1970 271 1
2005* ,0 * schattingen Schade: €11,5 miljoen p/j Vermoorde agenten Totaal 34 jaar 13

18 Verantwoording Meldingsplicht, voorgeschreven formulier
Beoordeling korpsleiding via adviseur Twijfel, aangifte, klacht > onderzoek BIO Letsel en/of schieten > melden Hoofdofficier Raak schieten > onderzoek Rijksrecherche Onderzoek Rijksrecherche: getuige tenzij Beoordeling Hoofdofficier, gehoord OM-commissie vuurwapengebruik Beslissing: sepot of vervolgen Substantiële kritiek Hof: hoor-termijnen, objectiviteit, publieke uitspraken leidinggevenden Substantiële kritiek EU Hof: objectiviteit door termijn inzet RR en inzet personeel RP ASD onderzoek Nieuwe Politiewet: Rijksrecherche zelfstandig

19 Toetsing politiegeweld 96-00
Vuurwapen Ander geweld Geïmproviseerd Gemiddeld KC accoord 92% 97% 63% 93% KC niet acc 9% 3% 73% 7% OM accoord 84% 95% - 87% OM niet acc 16% 5% 13%

20 Toetsing vuurwapengebruik
980 gevallen gericht schieten Op auto’s HO 31% akkoord, op personen 75% 346 rake zaken 31 vervolgingen agent 11 schuldig bevonden 10 strafoplegging : 5 x 12 Sv Hof tegen sepot HOvJ : zeker 10 x 12 Sv Juridisering Mondigheid Marktbewuste advocaten

21 Gedempt politiegeweld?
Professionalisering: Verbeterde wet- en regelgeving Verbeterde opleiding en training Specialisering: Invoering en ontwikkeling ME Invoering en ontwikkeling AT Vermaatschappelijking Maatschappelijk betrokken, ingebedde en aangestuurde politie

22 Kerncijfers Arrestatieteams 1992 tot en met 2005 1992 = 100

23 Verklaring meer gevaar politiewerk
Meer geweld in samenleving Verruwing omgangsvormen Instant individuele behoeftebevrediging Onvoldoende informatie Onvoldoende voorbereiding Goedmoedige agent Agent laat zich verrassen Geen voorbeschreven veilige werkwijzen Onvoldoende coördinatie, leiding, aansturing en organisatie

24 Veiliger politiewerk? Maak het schijnbaar onvoorspelbare voorspelbaar
Informatiegestuurd politieoptreden Registratie en analyse geweld van en tegen politie Toepassing kennis in organisatie, aansturing, opleiding en training Meer en vooral beter IBT VAG toevoegen aan opleiding + IBT Meer specialisten?

25 Stellingen Voorkomen is beter dan vervolgen
Melding, registratie, analyse voor info basispolitie maakt politiewerk veiliger 3 Slimme procedures voor basispolitie toevoegen aan IBT-doel/aanpak-analyse maakt politiewerk veiliger Het schijnbaar onvoorspelbare is voorspelbaarder te maken! Workshop 1 ● Communicatieve vaardigheden verbeteren ● Leiding geven verbeteren ● Beoordeling + verantwoording verbeteren

26 BEDANKT!