Predikant en docent Harry Kamphuis

Presentatie over: "Predikant en docent Harry Kamphuis"— Transcript van de presentatie:

1 Predikant en docent Harry Kamphuis www.bijbelleerhuis.nl
Welkom Predikant en docent Harry Kamphuis Het boek 1 Koningen

2 1Koningen: Vormen samen met Samuël één geschiedwerk.
Soms missen er geschiedenissen, de schrijver verwijst dan naar de Kronieken van de koningen van Juda en Israël. Dit werd waarschijnlijk in de archieven van Beide koninkrijken bewaard.

3 Tijdvak: Schrijver Begin is het einde van de regering van David
Eind is de ineenstorting van israël en Juda. De boeken koningen beslaan 400 jaar. Schrijver Joodse bronnen noemen Jeremia als auteur. Dit is niet waarschijnlijk hij bevond zich toen in Egypte. (tijd vd Ballingschap) Wel als bron gebruikt.

4 Echtheid: Mathh. 12:42 De koningin van het zuiden zal opstaan in het oordeel met dit geslacht, en hetzelve veroordelen; want zij is gekomen van het einde der aarde, om te horen de wijsheid van Sálomo; en ziet, meer dan Sálomo is hier! (vergelijk 1 Kon 10:1. 2 Kron 9:1. Luk 11:31.) Zie ook Luc 4:25-27 Rom 11:2 Jack 5:17

5 Boodschap: Koningen is het boek zoals God het volk ziet.
Kronieken is het boek zoals God graag zijn volk wil zien. (of aan terug wil denken) Iedere Koningen wordt persoonlijk beoordeeld op zijn houding tegenover God Hij deed wat kwaad was in de ogen des Heeren Hij deed wat recht was in de ogen des Heeren

6 Grof ingedeeld: 1 Samuël = Samuël tot David 2 Samuël = David
1 Koningen = Salomo tot Achab 2 Koningen = Achab tot Sedekia Boek wordt in het Hebreeuws genoemd de koninkrijken van Israël.

7 Het koninkrijk Israël:
1. Het verenigd koninkrijk Saul = 40 jaar / David = 40 jaar/ Salomo is 40 jaar 2. Het verdeelde koninkrijk 10 stammen in het noorden – Israël/tien stammen in het zuiden - Juda. Oorlog 80 jaar Elia/Vrede 80 jaar Elisa/ Oorlog Israël tot Assyrië 721 v Chr. 3. Het ene koninkrijk 140 jaar Juda tot Babylon 587 v Chr.

8 Verdeelde rijk: 2 stammen Het zuidrijk = Hoofdstad Jeruzalem 19 koningen 1 koningin Inneming 586 door Nebucadnezar. Weg voering naar Babel. Na 70 jaar terugkeer. (ballingschap door zonde van het volk bijv geen jubbeljaar houden) 10 stammen Het noordelijk rijk = Hoofdstad Samaria 19 (slechte) koningen. Inneming Sargon 722 v Chr. Wegvoering naar Assyrië. Nog steeds geen terugkeer. Opdracht maak een schema van de koningen van Juda en Israël zet er ook de beginhoofdstukken bij.

9 Typologie: Salomo’s rijk = beeld van het vrederijk van Christus. David had gevochten voor de vrede De Zoon van David geniet op de troon van de vrede in zijn rijk. Koningin van Seba = beeld van de mens ( maar ook de gemeente ) die veraf was, maar dichtbij de Troon van Christus mag komen en die mag genieten van zijn majesteit en wijsheid.

10 Troonsbestijging Salomo 1:1-2:46
Het leven van David neemt een einde 1:1-4 Adonia doet staatsgreep 1:5-8 Offermaaltijd Adonia 1:9,10 Bij de steen Zochelet. Zachal = kruipen,glijden van slangen zie Deut 32:24 “Uitgeteerd zullen zij zijn van honger, opgegeten van den karbonkel en bitter verderf; en Ik zal de tanden der beesten onder hen schikken, met vurig venijn van slangen des stofs.” Micha 7:17 Nathan neemt tegenmaatregelen samen met Batseba Deze gaat naar David. David laat Salomo zalven. Adonia grijpt de hoornen van het Altaar. Krijgt gratie. (voorwaarde Loyaal zijn) In Hoofdstuk 2 vinden wij zijn einde.

11 Salomo’s regering 3:1-11:43 Gods verschijning aan Salomo 3:1-15
Salomo’s oordeel 3:16-28 Zijn bestuursapparaat 4:1-19 Zijn bestuur en wijsheid 4:20 tot 5 Tempel bouw en de bouw van zijn paleis 5:1 tot 11

12 De neergang van Salomo’s rijk
Afgoderij leidt tot scheuring 11:1-13 Salomo liet tempels bouwen voor de goden van zijn vrouwen. Buitenlandse tegenstanders Hadad en Rezon 11:14-25 Binnenlandse oppositie 11:26-49 Afsluiting Salomo’s regeerperiode 11

13 Geen ongelijk juk aangaan.
Bijbel waarschuwt tegen gemengde huwelijken. 2 kor 6:14 Trekt niet een ander juk aan met de ongelovigen; want wat mededeel heeft de gerechtigheid met de ongerechtigheid, en wat gemeenschap heeft het licht met de duisternis? Gemengde huwelijken wel bekend in de bijbel 1kor 7:14 Want de ongelovige man is geheiligd door de vrouw, en de ongelovige vrouw is geheiligd door den man; want anders waren uw kinderen onrein, maar nu zijn zij heilig.

14 Eigenwillige Godsdienst
2 tim 4:3 Want er zal een tijd zijn, wanneer zij de gezonde leer niet zullen verdragen; maar kittelachtig zijnde van gehoor, zullen zij zichzelven leraars opgaderen, naar hun eigen begeerlijkheden; Een dienst zo inrichten zoals jij het goed vindt en iet zoals God het wil hebben. Teken van de eindtijd.

15 Scheuring van het rijk 12:1-32
Rechabeam krijgt het verwijt van een harde dienst (Hoge belasting voor het volk) Harde dienst doet denken aan de Farao van Egypte. De koning wordt geadviseerd door een groep oude wijze mannen en een groep jonge heethoofden. Hij luistert naar de laatste groep. De tien stammen scheiden zich af onder Jerobeam. In vs 25 Lezen wij over de bouw activiteiten en in vs regeling tot eredienst

16 Godsman 12:33-13:32 Man Gods komt 76 x voor in OT vaak in verband met Elia en Elisa. Hier is deze man anoniem en hij wordt 6x genoemd is typologisch het getal van de mens. Richt zich in de eerste plaats tot het altaar. Hand verstijfde Profeet staat onder bescherming van God Profeet moest onmiddellijk niet langs dezelfde weg terug keren. Hij wordt verleid door een oude profeet en ontvangt zijn straf.

17 Het einde van Jerobeam Geen begrafenis betekent een schande en geen rust in het dodenrijk 15:29 Abiam koning van Juda 15:1-8 Hij wodrt niet voor zijn goddeloosheid gestraft omdat God zijn verbond met David Trouw blijft. 11:36 En zijn zoon zal Ik een stam geven; opdat Mijn knecht David altijd een lamp voor Mijn aangezicht hebbe in Jeruzalem, de stad, die Ik Mij verkoren heb, om Mijn Naam daar te stellen.

18 Asa 15:9-24 Heeft hetzelfde getuigenis over Hiskia 2Kon 18:3
Hij neemt zelfs maatregelen tegen de zin van zijn familie. Moeder Maäka. Nadab koning van Israël 15:25-32 Basa koning van Israël 15:33-16:7 Ela koning van Israël 16;8-14 Wordt gedood door samenzwering van zijn officieren. Omri koning van Israël 16:21-28 Achab 16:29-34

19 Elia 1 (H17) Elia moet vluchten omdat hij droogte moet aankondigen
Hij wordt bij de beek Kerit gevoed dor de raven. Als de beek opdroogd, Komt dan bij de weduwe in Sarefta deze stad ligt 13 km ten zuiden van Sidon in Phoenicië (Libanon) Als voorbeeld aangehaald in Lucas 4:26

20 Elia 2 (H18,) Ontmoeting met Obadja Na een eed doet Obadja wat Elia van hem vraagt. Obadja = dienaar/ vereerder Achab geeft Elia de schuld Beroerder van Israël. De ontmoeting met de Baäl priesters op de Karmel. Berg 500 m hoog naam betekent boomgaard of vruchttuin. De priesters worden gedood en er komt een eind aan de droogte. Maar dan is er droogte in de ziel van Elia Hij wil sterven.

21 Elia 3 (H19,20) Elisa komt in dienst bij Elia.
Slachten van de runderen = einde van zijn boerenbestaan. H 20 Achabs strijdt tegen de Syriërs. H 21 Nabots wijngaard. Nabot wil zijn erfdeel niet afstaan en wordt door een list van Izebel gedood.

22 Slot Hoofdstuk 22 Strijd tegen Ramot in Gilead.
Josafat vertrouwt het niet vers 7-9 Heis en onheils profeten zie vers Hoorns hebben hier een magische betekenis. Josafat koning van Juda. Ondanks zijn verbond met de goddeloze koning Achab Een koning die God diende met heel zijn hart. Achazja koning van Israël 22:52-54

23 Predikant en docent Harry Kamphuis www.bijbelleerhuis.nl
Welkom Predikant en docent Harry Kamphuis Het boek 2 Koningen

24 Hoofdstuk 1 en 2 Achazja = slechte koning Gestraft met ziekte.
(Elia wordt gehaald door soldaten) Vuur komt van de hemel. Opneming van Elia In de buurt van de Jordaan. Opvolging van Elisa ( wonderen slechte water bij Jericho veroorzaakte misgeboorten) Spottende knapen – kaalkop ( misschien gelofte zie ook Paulus

25 Hoofdstuk 3 Joram = De Here is verheven. Wordt gunstiger beoordeeld dan zijn ouders. Maar hij hield de kalverendienst in stand. Expeditie tegen Mesa van Moab . Mesa was een hoge ambtenaar in Ugarit. Elisa redt het leger. Door citerspel raakt Elisa in vervoering en beveelt om greppels te graven in het dal. Het water komt. De strijd met Moab

26 Hoofdstuk 4-6 Olie voor een weduwe. Olie beeld van de Heilige Geest
De zoon van de sunamitische. Hij gaat op hem liggen De dood in de pot Kollok winde genoemd sodomsappels De genezing van Naäman Beeld van doop. De drijvende Bijl (bijl komt naast het hout boven drijven)

27 Hoofdstuk 8 De sunamitische vrouw verblijft zeven jaar in het land van de Filistijnen. Ze krijgt van de koning haar land terug + de opbrengst. Benhadad sterft en Hazaël wordt koning in zijn plaats. Elisa voorspelt zijn barbaarse gedrag. Vrouwen opensnijden. Jehoram koning van Juda 32 jaar oud Ahazia koning van Juda Wandelde in de weg van Achab

28 Hoofdstuk 9 en 10 dood Elisa moet Jehu tot koning zalven.
Jehu zal het huis van Achab slaan. Vers 14 tm 37 beschrijving van de dood van Joram door de boog van Jehu vs 24 Ahazia Ezebel. Zij wordt door haar eigen kamerlingen op bevel van Jehu naar beneden gegooit. Jehu roeit het geslacht van Achabs 70 zonen uit en ook de baäldienst. H 10

29 Hoofdstuk 11 en 12 Atalia laat het koninklijk geslacht uitroeien om zelf te regeren. Joseba zuster van Ahazia redt Joas. Hij wordt verborgen gehouden met zijn voedster in het Huis van de Heer. De priester Jojada leidt de opstand en laat Atalia buiten de tempel ombrengen. Joas regeert Hij doet wat recht is in de ogen van de Here.

30 Hoofdstuk 13 Joahaz wordt koning over Israël en hij deed wat kwaad was in de ogen des Heeren. Daarom werd hij overgegeven aan de koning van Sirië Joahaz vraagt om hulp en God verhoort vs 4 Joas Koning van Israël = Goddeloos vs 11 Elisa sterft Joas moet een pijl schieten = pijl van de verlossing vd Syriërs. Daarna moet de koning met de pijlen op de grond slaan doet dat 3x Elisa wordt boos en zegt dat, dat niet voldoende is om de Syriërs totaal te verslaan..

31 Hoofdstuk 14 Amasia koning over Juda.
Doet wat recht is in de ogen des Heeren. Maar haalt de hoogten niet weg. Jerobeam 2 koning van Israël was goddeloos Azaria koning van Juda Hij was 16 jaar. Hij deed wat recht was in de ogen des Heeren vs 3 Hij werd melaats. Jotham volgt hem op. Zacharia koning van Israël goddeloos. Salum de zoon van Jabes koning van Israël. Let op regeert slechts een maand.

32 Vervolg H 15 tm 17 Menahem koning van Israël = goddeloos
Pekahia koning van Israël = goddeloos Jotham koning van Juda Hij deed wat recht was in de ogen des Heeren Achaz koning van Juda = goddeloos Een vals afgoden altaar wordt gebouwd H 16 vs 11 Het koperen brandoffer alttar wordt naar de noordkant verplaatst. Hosea koning van Israël was goddeloos en wordt gevangengezet in Assyrië volk wordt ook wegevoerd. Oorsprong van de Samaritanen. Straf van de leeuwen en de priester.

33 Hoofdstuk 18 tm 20 Hizkia deed wat recht was in de ogen des Heeren. Zie getuigenis vs 5 Bedreiging van Sanhirib. Hizkia betaald schatting met goud en zilver van het huis van God. Jeruzalem wordt verlost H19 zie vers 35 God slaat het leger. Hizkias leven verlengt met 15 jaar. Zijn zonde en hoogmoed om de schatten te tonen aan de gezanten uit Babel.

34 Hoofdstuk 21 tm 23 Manasse goddeloze koning Bouwt de hoogten
Bouwt altaren voor de sterren. Lees vers 3 tm 7 Amon regeert twee jaar in Jeruzalem goddeloos vers 20 tm 22 Josia godvrezend wet boek wordt weer terug gevonden Hoofdstuk 23 gaat over zijn reformatie Joahaz goddeloos regeert drie maanden Wordt gevangen genomen door Farao Nebo. Jojakim volgt hem op = ook goddeloos. Regeert 11 jaar

35 Hoofdstuk 24 en 25 Jojakim wordt met gevangenen weggevoerd. Let op ook het koninklijk zaad. Onder hen is ook Daniël Jeruzalem wordt door Nebucadnezar verwoest

36 Welkom Predikant en docent Harry Kamphuis www.bijbelleerhuis.nl
Handelingen van uit de exegese en geestelijkleven

37 De geboorte van de Kerk 1:1-5:5:42
Het afscheid 1:1-26 De opdracht is om het evangelie verder te brengen. Lees in dit verband Marcus 16 :15 En Hij zeide tot hen: Gaat heen in de gehele wereld, predikt het Evangelie aan alle kreaturen. 16 Die geloofd zal hebben, en gedoopt zal zijn, zal zalig worden; maar die niet zal geloofd hebben, zal verdoemd worden. 17 En degenen, die geloofd zullen hebben, zullen deze tekenen volgen: in Mijn Naam zullen zij duivelen uitwerpen; met nieuwe tongen zullen zij spreken, 18 Slangen zullen zij opnemen; en al is het, dat zij iets dodelijks zullen drinken, dat zal hun niet schaden; op kranken zullen zij de handen leggen, en zij zullen gezond worden. 19 De Heere dan, nadat Hij tot hen gesproken had, is opgenomen in den hemel, en is gezeten aan de rechterhand Gods. 20 En zij, uitgegaan zijnde, predikten overal, en de Heere wrocht mede, en bevestigde het Woord door tekenen, die daarop volgden. Amen.

38 Grof ingedeeld Naar plaats Eerst Jeruzalem Dan Samaria De Hele wereld
Naar Persoon Petrus Jacobus Paulus

39 Op de juiste tijd God heeft op de juiste tijd, zijn Zoon heeft geopenbaard. Het evangelie kon zich juist in die tijd snel verspreiden: Er was eenheid van taal. Het Latijn dat overal in het grote Romeinse rijk gesproken werd. Er was een Romeinse vrede. PAX Romana. Je kon veilig reizen. Er was een goede infrastructuur. Romeinse wegen om legers snel te verplaatsen.

40 De pinksterdag 2:1-47 De eerste confrontatie met de wereld is de pinkstertoespraak van Petrus. Alle volken verstaan het evangelie. Eu-angelion = blijde boodschap. Hand 2:6 En als deze stem geschied was, kwam de menigte samen, en werd beroerd, want een iegelijk hoorde hen in zijn eigen taal spreken. 7 En zij ontzetten zich allen, en verwonderden zich, zeggende tot elkander: Ziet, zijn niet alle dezen, die daar spreken, Galiléërs? 8 En hoe horen wij hen een iegelijk in onze eigen taal, in welke wij geboren zijn? 9 Parthers, en Méders, en Elamieten, en die inwoners zijn van Mesopotámië, en Judéa, en Cappadócië, Pontus en Azië; 10 En Frygië, en Pamfylië, Egypte, en de delen van Libyë, hetwelk bij Cyréne ligt, en uitlandse Romeinen, beiden Joden en Jodengenoten;

41 Heilige Geest Derde persoon in de drie eenheid
Persoon geen dunamis geeft wel kracht. To pneuma hagios = persoon Pneuma Hagios = kracht ruach Wind of adem. Bijvoorbeeld Ef 5:18 En wordt niet dronken in wijn, waarin overdaad is, maar wordt vervuld met den Geest;

42 Petrus toespraak : 11 Kretenzen en Arabieren, wij horen hen in onze talen de grote werken Gods spreken. 12 En zij ontzetten zich allen, en werden twijfelmoedig, zeggende, de een tegen den ander: Wat wil toch dit zijn? 13 En anderen, spottende, zeiden: Zij zijn vol zoeten wijns Petrus richt zich eerst tot de Joden. Dat was ook in overeenstemming met de verkondiging van Jezus Christus. Vergelijk Matth. 10:6) Let ook op dat hij eerst het vooroordeel wegneemt van het dronken zijn. De opstanding wordt bewezen: Theologisch – Psalm 16. Historisch – ooggetuigen. ( zie ook 1 Kor 15:6 Daarna is Hij gezien van meer dan vijfhonderd broeders op eenmaal, van welken het merendeel nog over is, en sommigen ook zijn ontslapen. Let op de twee woorden aan het eind van deze pargraaf. Kurios = Hebr. Melek = Heer of koning. Christos = Hebr. Messias = gezalfde

43 het voorbeeld van een dokter? (1.1.2.)
Instructies zijn bekering (metanoia = omdraaien) en doop (baptismus = onderdompelen) Resultaat drie duizend mensen komen tot geloof. ( Geloven = Hebr. He-emin, amen zeggen op wat God zegt. Gr. Pisteuo ) Mensen die tot geloof zijn gekomen doen gelijk mee aan de vier activiteiten v.d. gemeeente: Onderwijs = leer van de apostelen Gemeenschap = leven delen met broeders en zusters. Avondmaal = breken van het brood. Gebed = bidstond. Het sociale gedrag roept bewondering op. Twee woorden die de bijbel in dit verband noemt zijn respect en vrees.

44 Een genezingswonder en de gevolgen 3:1-4:31
Lamme man is typologisch voorbeeld van de zondaar. Wij kunnen als zondaar niet in eigen kracht gaan. Een mens kan door de kracht van de Heilige Geest pas op zijn voeten staan. Zie Ezechiel 3: 24 Toen kwam de Geest in mij, en stelde mij op mijn voeten. Petrus wijst er op dat door de naam van Jezus de man genezen is. Jezus, die zij hebben gekruisigd. Bijbelsleven houdt ook in om duidelijk en confronterend te spreken. Resultaat: vervolging (4:1)[1] en vrucht (4:4)[2] [1] Het bloed der martelaren is het zaad van de kerk. [2] vijfduizend man zijn aan gesloten bij de gemeente

45 Alles gemeenschappelijk
. Je zou kunnen zeggen dat er hier een communistisch ideaal achter zit. Ze hadden alles gemeenschappelijk. In leerjaar twee hebben wij gezien dat de filosofie hierachter bekeken moet worden. Is het, de kracht van de Heilige Geest. Of is het de kracht van het dialectisch denken van Karl Marx. THESE + ANITITHESE = SYNTHESE. De tijd en de ruimte ontbreken om hier dieper op in te gaan. Graag wil ik je aanmoedigen om de volgende jaren te gaan doen. Dus om nog even geduld te hebben.

46 Dialectisch denken Synthese = samenstelling
These = stelling               Antithese = tegenstelling. Hier is ook de vrijzinnige theologie van de bevrijdingstheologen op gebouwd. Profetieën zijn alleen slechts werkmodellen voor de revolutie

47 De Apostelen voor het Sanhedrin.
Het woord sanhedrin is van oorsprong Grieks. Het komt van syn = samen en hedrion = vergaderen. Het best te vertalen met raadsvergadering. Je ziet dat deze mannen van dit rechtscollege bang zijn voor het volk.

48 Naam: Paulus Saul Sja-oel (afgebeden van God) dezelfde naam als de eerste Koning van Israël. Deze naam wordt alleen in de aanspraakvorm gebruikt. Hand. 9:4,17 22:7,13 26:14. Saulus[1] = Grieks Latijnse vorm van Saul. Iemand[2] schrijft Men zegge dus niet dat Saulus bij zijn bekering een Paulus is geworden. Dubbele namen waren gewoon bij de Joden.. Een voor de joodse en een voor de niet joodse wereld. Toch verschil ik hier met deze opvatting. Een naam zegt heel veel, over de bestemming, en roeping van de persoon. Wij zien dat ook, in het OT bijvoorbeeld. De naam Daniël, betekent God is rechter. Hij staat boven de koningen en machthebbers.[3] Paulus is het Latijn voor de kleine. In Hand 13:9 Vinden wij voor het eerst de naam Paulus. Het was zeker een naam die hij in de wereld van de gojim gebruikte. [1] Misschien zit er volksetymologisch gezien de vorm in van Teder. Vandaar Paulus =Klein. [2] Dr Veldhuizen het Nieuwe Testament blz. 257 [3] Zie ook Openbaring 2:17

49 Afkomst: Hij was een Romeinse staatsburger uit de stad Tarsen.[1] Hij had zuiver Joods bloed. Dat betekent dus dat in ieder geval zijn moeder Joods moest zijn. De vrouw bepaald de nationaliteit. Hij leefde omstreeks na Christus. Hij studeerde bij de bekende theoloog Gamaliël. Was van beroep een Farizeeër. Strikt in de leer en bijzonder fanatiek. Hij ijverde tegen de christenen, en was aanwezig bij de dood van Stefanus.[2] Hij kreeg een opdracht van de Hogepriester om de gelovigen in Damascus te vervolgen [1] Ligt in de streek van Cilicië [2] Handelingen 8:1

50 Bekering Op de weg naar Damascus heeft hij een ontmoeting met de Here Jezus. Hij hoort een stem, die zegt Saul, Saul wat vervolgt gij Mij. Dit moet Saulus bekent in de oren hebben geklonken als oud testamenticus. Dit was precies, wat David eens tegen Saul had geroepen toen deze hem wilde vermoorden[1]. Deze geschiedenis vinden wij in Handelingen 9 Hij is blind en wordt door de bediening van een man[2] genaamd Ananias genezen. Na een verblijf in Arabië maakt hij kennis met enkelen uit de Jeruzalemse kring. Het was Barnabas die hem daar binnen bracht. [1] Wij zien dus hierin dat David een type is van de Here Jezus in zijn verwerping op aarde [2] Er staat geen vermelding van een ambt

51 Roeping En terwijl zij vasten bij de dienst des Heren, zeide de heilige Geest zondert mij af Barnabas en Saulus voor het werk, waarvoor Ik hen geroepen heb. Hand 13:2. Het principe van een bijbelse roeping vinden wij hier. Een gemeente erkent en roept (door de kracht en het inzicht van de Heilige Geest) of iemand bekwaam is voor het werk.

52 Ambt Het woord Apostel betekent komt uit het Grieks en betekent gevolmachtigde, uitgezondene. Het Sanhedrin zendt van tijd tot tijd afgevaardigden naar de Joden in de verstrooiing. Paulus is een dergelijke afgevaardigde als hij naar Damascus vertrekt. Paulus was dus voor zijn bekering een Apostel van het sanhedrin. En wordt na zijn ontmoeting met de Here Jezus een Apostel die gezonden wordt naar de Heidenen.Eis voor het Apostelschap is dat men oog en oorgetuige van de opgestane Christus is.[1] Later wordt Paulus nog aan de kring van 12 Apostelen toegevoegd. Hij is op een bijzondere manier getuige van de opgestane Christus [1] 1 Kor.15:8

53 De (exegetische) principes zijn: (1)
Allemaal in tongen spreken zie Hand 1:4. Hier is het bij de uitstorting van de Geest heel bijzonder dat ze allen vervuld werden met de Heilige Geest en ook in andere talen spraken zoals de Geest het hun gaf uit te spreken. Je mag hier nooit een dogma van maken dat als je vervuld bent met de Heilige Geest je automatisch in tongen gaat spreken. Of erger, als je zegt:  dat als je niet in tongen spreekt je niet vervuld kan zijn met de Heilige Geest.. Vergelijk 1 Kor. 12:4 Net zo samenkomen als de eerste gemeente. Hand 2:42 En ze waren volhardende in de leer der apostelen, en in de gemeenschap en in de breking des broods, en in de gemeenschap. Er staat hier niet bij dat het allemaal in een dienst moet gebeuren. Er staat zelfs dat ze ook het brood aan huis braken. Alles aan de kerk geven. Hand 2:45. Het oude testament schrijft onder de wet de tienden voor. In het nieuwe testament ligt veel meer de nadruk op dat wat je kan missen. Denk aan het verhaal van de arme weduwe die een klein muntstukje in de offerkist gooit. Wonderen en tekenen onderstrepen de prediking Hand 3:6 Eerst een genezing daarna de preek van Petrus. Tijd van wederoprichting uitgesteld omdat volk van Israël zich niet bekeerd heeft. Nu de tijd van de genade. Hand 3:19. Christocentrische prediking wekt weerstand. Hand 4:2 zie ook vers 12  Principe van gemeenschappelijk de goederen beheren.  Hand 4:32 Principe van de tucht. Hand 5:1 Bij leugen in de gemeente vallen niet alle mensen die zich daar aan schuldig hebben gemaakt dood neer. Principe van bij de aanwezigheid van iemand genezen worden. Hand 5:15

54 De (exegetische) principes zijn: (2)
Principe Als het een werk van God is zal het blijven bestaan. Hand 5:38 Woorden van Gemaliël. Verkiezing en bevestiging van diakenen. Hand 6:6. Martelaren zijn door hun getuigenis het zaad van de kerk. Hand 7:55 De voorwaarde voor een doop. Indien gij van ganser harte geloofd. Hand 8:26 Eerst de Joden de boodschap brengen. Hand 9:20 Rituele wet, van slachten en besnijden heeft geen functie in de genade bedeling. Hand 10:13 Doop met de Heilige Geest ook voor de heidenen Hand 11:15 Als de kerk gaat groeien neemt de strijd toe. Hand 12 Het uit kiezen en zenden, door de Heilige Geest van zendelingen. Hand 13. Het openen en sluiten van de deur door de Heilige Geest. Zie Hand 14:27 en hand 16:6. Heidenen ( dit is wel duidelijk voorschrijvend!) Moeten zich onthouden van de hoererij, het verstikte en het bloed. Hand 15

55 Voorwaarden geestelijk leven (1)
Met leer en leven getuigen. Vers 1. Luisteren naar bevelen. Vers 2b. Vrij moedig spreken, over God. Vers 3 Samen beloften verwachten. Vers 4 Een worden in de dood van Christus door de doop. Vers 5. Leven door de kracht v.d. Geest. Doop met de heilige Geest. Vers 8 Getuigen vers 8b Bidden vers 24 Vervuld worden met de Geest 2:4 Bekeren en de gave van de Geest ontvangen 2:38

56 Voorwaarden geestelijk leven (2)
Woord aannemen en gehoorzamen 2:41 Gemeentelijke samenkomst bezoeken 2:42 Aan armen denken 2:45 Gods rechtvaardigheid en Heiligheid laten zien. 3:14 Oproepen tot bekering maximaal duidelijk zijn. 3:19 Je niet verschuilen achter gebrek aan kennis 4:13 God meer gehoorzaam zijn dan mensen. 4:19 Tucht handhaven 5

57 Eerste zendingsreis EERSTE ZENDINGSREIS
45 Met Barnabas naar Cyprus en Zuid-Turkije Hand.13:1-14:25 Ook Johannes Markus erbij t/m Perge (12: :13). 49 Terug naar Antiochië Hand.14:26-28 Naar Jeruzalem (apostelvergadering) Hand.15:1-30, Gal.2:1-10 Terug naar Antiochië Hand.15:30-39

58

59 Tweede zendingsreis TWEEDE ZENDINGSREIS
50 Met Silas (en vanaf 16:3 ook Timotheüs) Hand.15:40-18:22 Onder meer een 18 maanden durend verblijf in Korinthe. Via Jeruzalem (wegens feest – 18:21) weer terug naar Antiochië.

60 2 de zendingsreis

61 Derde zendingsreis en eind
53 Paulus alleen Hand.18:23-21:16 Onder meer een 2 jarig verblijf in Efeze. 58 Jeruzalem (ivm Pinksterfeest – 20:16), gevangenneming Hand.21:17-23:22 Verblijf in Ceasarea Hand.23:22-25:32 60 Reis naar Rome t/m de schipbreuk Hand.27:1-44 Verblijf op Malta (3 maanden) Hand.28:1-10 Vervolg reis naar Rome Hand.28:11-15 61-63 Verblijf in Rome (2 jaren in gehuurde woning (28:30). Hand.28:16-31

62 Predikant en docent Harry Kamphuis www.bijbelleerhuis.nl Romeinen
Welkom Predikant en docent Harry Kamphuis Romeinen

63 Hermeneutische kijk op de Romeinen brief
Brieven in het Nieuwe Testament. Wij letten op genres en geschiedschrijving. Het belangrijkste verschil in uitleg en toepassing is: De brieven zijn voorschrijvend en de Handeling , beschrijvend. ( Al vinden wij in de handelingen ook enkel voorschrijvende zaken. Onthouden van het bloed het gestikte en hoererij. Zie apostel convent) Hand 15:19 Daarom ben ik van mening dat we de heidenen die zich tot God bekeren geen al te zware lasten moeten opleggen, 20 maar dat we hun moeten schrijven dat ze zich dienen te onthouden van wat door de afgodendienst bezoedeld is, van ontucht, van vlees waar nog bloed in zit en van het bloed zelf. 21 In haast elke stad wordt de wet van Mozes immers al sinds mensenheugenis verkondigd en op iedere sabbat in de synagogen voorgelezen.’

64 Hermeneutiek Hermeneutiek =vertalen of uitleggen betekent. De definitie is: de wetenschap die leert over de regels en methoden volgens welke een bepaald woord of geschrift moet worden uit gelegd. Let op de hermeneutiek zijn de regels hoe. ( geen doel op zich) De exegese = uitleggen. Eisegese =inleggen. Je kunt zeggen de hermeneutiek is het brilletje waardoor je de bijbel leest. Dat kan een reformatorisch of evangelisch brilletje zijn. Er moet gezegd worden dat deze brilletjes het beeld vertekenen. Ze zijn vaak gekleurd en leveren blinde vlekken op. Denk aan een rood snoep papiertje en een rode vlek. Het is de bedoeling dat wij ons de bril op laten zetten door de Heilige Geest. Efeze 1:18 verlichte ogen [uws] harten, zodat gij weet, welke hoop zijn roeping wekt, hoe rijk de heerlijkheid is zijner erfenis bij de heiligen, NBG. Vaak is het heel moeilijk om de bijbel onbevangen te lezen omdat wij te maken hebben wat wij in onze geloofsopvoeding hebben geleerd.

65 Rom 1-16 De gemeente van Rome is waarschijnlijk ontstaan door soldaten en handelslui die onderweg tot bekering waren gekomen. Het bestond voor een groot gedeelte uit heidenen al waren er ook Joodse gelovigen. Je moet je voorstellen dat het evangelie zich razendsnel kon verspreiden. Het was de perfecte hemelse timing. De volgende redenen kan je bedenken: 1. Er was een taal. Het Latijn. 2. Er was vrede de PAX Romana. 3. Er was een goede infrastructuur. Wegen om de legers snel door Europa en het MO te verplaatsen. Paulus was er in ieder geval nooit geweest. ( Pas aan het eind van zijn leven 2 Tim). Daarom stelt hij zich voor als een geroepen apostel van Jezus Christus. De identiteit en functie zijn daarom zo belangrijk voor Paulus. Hij had een dubbele nationaliteit De Joodse zijn Vader en Grootvader waren Farizeeën. Maar ook de Romeinse. (Hij studeert rechten?) in Tarsus en Theologie aan de voeten van Gamaliël. Hij was dus behept met de Romeinse cultuur maar ook met de Joodse. De definitie van cultuur is alles wat mensen doen, denken en maken.

66 Achtergrond Rom 1-3 Joden hadden een enorme vrijheid. Ze hadden eigen rechtspraak en waren vrijgesteld van het offeren of bewieroken van de Dominus Maximus. De goddelijke keizerlijke heer. Ons woord dominee komt hiervandaan. Dit is ook de reden dat evangelische voorgangers zich niet graag met deze titel sieren. Paulus doet niet een beroep op zijn Jood zijn, maar komt er ronduit voor uit dat hij alleen Christen is. Ik schaam mij het evangelie niet.

67 Woorden Rom 1-3 Dunamis = kracht dunamis zoals een auto een krachtbron heeft. Heeft het geloof een motor die geloof heet. Geloof betekent He emin = amen zeggen (voor waar houden) wat God zegt in zijn Woord. In pastorale zin heeft het ook betekenis. Een consequente stille tijd geeft een enorme dunamis. Soteria = verlossing Soteria Uit een benarde situatie redden. Wij zijn verlost uit de greep van de satan de mensenmoordenaar van de beginne. Wij waren slaven van de zonde en zijn gered door het bloed van de Here Jezus. Macht van zonde en Wet wel te verstaan. Dikaiosune = gerechtigheid dike = recht. Wij zijn gerechtvaardigd in Christus. Pistis = geloof Pistis ons vertrouwen stellen op de Here Jezus.

68 Israël Het oordeel over de heidenen. Er bestaat een natuurlijke Godskennis. De Heidenen kennen, Hem als schepper in de natuur. Maar hebben gruwelijke beelden van dieren ipv Hem vereerd. Het oordeel over de Joden. Zij worden niet gerechtvaardigd door het doen van Zijn wil ( lees wet) of de besnijdenis. Enkele en alleen uit genade door te geloven in die ene Middelaar Jezus Christus.

69 Beeldspraak Let op beeldspraak. ( besnijdenis van het hart) Je mag pas dan vergeestelijken als de bijbel er zelf aanleiding toe geeft. Let op gevaar van Typologie. Logia = woorden . Let op tekstverwijzing. Paulus citeert veel uit het OT.

70 Rechtvaardiging door het geloof 3:21-31
Het Hebreeuwse woord, voor geloven (He-emin) betekent amen zeggen, op wat God zegt. Het is niet door bevinding, goede werken of het houden wet; dat wij gerechtvaardigd worden. Wij worden, om niet gerechtvaardigd. Genade charis = geschenk. Je mag het ontvangen. Je hebt het niet verdiend, maar krijgt iets. Wil je het aanpakken in geloof, He emin. Het grootste geschenk, is Jezus Christus, die Zijn bloed voor ons heeft gegeven als een losprijs. In het tweede jaar hebben wij het gehad, over het woord verlossing in de Soteriologie. Het woord verlossing komt van het Griekse woord (anti ) Lutron = loskopen. De staten vertaling vertaalt het woord lutron ook wel met rantsoen zie markus 10:45. In de dogmatiek wordt het verbond der Verlossing, ook wel de raad des Vredes[1] en het het verbond der Genade van eeuwigheid[2].

71 vervolg Wij worden niet verlost door:
1.Goede werken Rom. 3:11 en 12 Er is niemand die goed doet. 2.Bevinding 3. Status het feit dat je ouderling of zelfs voorganger bent.

72 verlossing Je wordt alleen verlost door het bloed van de Here Jezus. Dat is de duurste prijs die God kon betalen om de mensen los te kopen. Het woord loskopen, moet ook, in juridische zin begrepen worden.[1] .Iemand schrijft[2]. Üw ongerechtigheden zullen gezocht, maar niet gevonden worden. Daar zal geen handschrift meer tegen u zijn. Ik zal u vergeven en niet verwijten. Ik werp al uw zonden achter Mijn rug, en in de diepte van de zee. De Heere doet niet tekort aan zijn heiligheid = moet de zonde straffen. Maar ook niet aan zijn liefde = Hij rechtvaardigt ons uit genade in Christus. Wij hebben de verzoening in Christus. Daar mogen wij Amen op zeggen. Jezus verzoent een Heilig God met een zondig mens door met Zijn bloed te betalen.

73 Het voorbeeld van Abraham 4:1-25
OT - Besnijdenis betekent het vlees weg nemen. Pas dan kan er een verbondskind worden geboren uit de vrouw. NT- Besnijdenis van het hart betekent het zondige vlees wegnemen zo dat een mens wedergeboren kan worden uit de Geest. Jezus moest als eersteling geboren worden uit de Geest. Daarna de gelovigen Zie Johannes hoofdstuk 3 Het gesprek met Nicodemus.

74 besnijdenis De Jood kon het in zijn vlees zien. Je kan het bij de Christen aan de Geest zien. Lees in dit verband Galaten 5 vers 16 tm 26. Let op vers 19 De werken des vleses. En vers 22 Maar de vrucht van de Geest. Het was voor de Jood een zegel der gerechtigheid = Rechtsgeldig bewijsstuk. Wij zijn verzegeld door de Heilige Geest die als onderpand is gegeven. Abraham werd niet gerechtvaardigd uit de wet. Die kwam pas 400 jaar later. Maar Abraham kreeg een belofte. Is daarmee ook een beeld van de belofte

75 Lees in dit verband Gal 4:22 – 31
Man + vrouw = wet (Abraham + Hagar = beeld van berg Sinaï) Belofte + slaaf = wet (Abraham + Sara = beeld van de berg Jeruzalem) Belofte + vrije = genade.

76 Lees Hebreeën 12: Tastelijke berg lees Sinaï = donkerheid. (wet) Hemels Jeruzalem = Licht (genade) De wet blijft voor ons van kracht er zal geen titel of jota vergaan ( Math 5:17-48) maar Christus heeft de wet voldaan. Hij heeft de straf gedragen. De wet blijft gelden als norm maar de angel de vloek van de dood heeft Christus gedragen. Daarom is de wet niet onze rechtvaardiging maar Christus. ( voor de Jood ligt het anders) De wet ( als norm voor Gods wil) zonder Christus betekent voor de zondaar de eeuwige dood. De wet door Christus voldaan voor de wedergeboren mens = eeuwig leven. Dit nu is het eeuwige leven dat zij U kennen Vader en Jezus Christus die Gij gezonden hebt.

77 De vrucht van de rechtvaardiging. 5:1-11
De vrucht is: ( de beloften die wij van God als cadeau ontvangen. Zie punt 1 Charis = genade) Vrede met God Toegang tot Zijn troon van Genade. Delen in Zijn heerlijkheid vers 12 De Geest ontvangen

78 Adam Adam en Christus 5:12 -21
In Adam = rode aarde zijn wij vervloekt. Adam koos voor de heerschappij van de boze. Daarom wordt de boze de overste van de macht der lucht genoemd. En is daarmee ook de vorst van deze eeuw. Hij kon Jezus ook alle koninkrijken aanbieden bij de verzoeking. De vloek is - stof zijt gij en tot stof zult gij wederkeren. In Adam is het hele menselijke geslacht begrepen.

79 Christus In Christus = gezalfde uit de hemel zijn wij gezegend. (door de Geest van het leven met alle Geestelijke zegeningen in de hemelse gewesten) Als wij een keuze maken om in Hem te geloven. Amen zeggen op wat Hij beloofd. Mogen wij weten dat wij uit hemels zaad wedergeboren worden. In Christus is het hele geestelijke geslacht = de gemeente begrepen. Het woord soza soteria = redding of verlossing. ( verlost door het bloed) Het woord katallage = wissel of ruil.

80 Het gevolg van de rechtvaardigheid
. A. Heiliging en de zonde. 6:1-23 B. Heiliging en de wet. 7:1-25 C. Heiliging en de Geest 8:31.

81 A. Heiliging en de zonde. 6:1-23
Hagios = Heillig afgezonderd van en toegewijd aan Christus. Wij mogen ons met Christus: vereenzelvigen, in zijn dood = doop. Met hem opstaan in een nieuw leven. Het eeuwige leven. Hij is ons Hoofd. Wij zijn tot zonen aangenomen en mogen God door het geloof Vader of papa noemen.

82 B. Heiliging en de wet. 7:1-25 De Jood werd door de wet afgezonderd, wij door Christus. De Jood werd door de wet veroordeeld, Christus heeft voor ons het oordeel gedragen. Het vlees kan God niet behagen ( sarx) ons vlees is met hem geruisigd. Het handschrift dat tegen ons getuigde heeft Jezus weggenomen. De bewijsstukken voor ons rechtvaardig oordeel naar de wet. Werden aan het kruis gespijkerd en daar gelaten. In de dood van Christus. Het is dus niet de wet maar de zonde die ons veroordeeld. De wet laat ons juist het goede zien.

83 C. Heiliging en de Geest 8:31.
Paulus werkt met de tegenstelling vlees en geest Allen die de Geest ontvangen zijn wedergeboren zonen van God. Ik heb in deze les de grote verbanden laten zien in de Schrift deze zijn nodig om het stuk te begrijpen. Je kunt de brief aan de Romeinen niet lezen zonder ook te weten wat er in Kol, Gal en Hebr. staat. Lees deze genoemde stukken dus nog eens goed door.

84 Rom 9-16 Tweede deel de verdediging van Gods gerechtigheid 9:1-11:36
5. Israëls verleden Paulus verdriet 9:1-5 Gods soevereiniteit 9:6-29

85 Sub A Paulus verdriet 9:1-5
Paulus wil zelf wel verbannen zijn van Christus omwille van zijn broeders uit het volk Israël. Vers 3 Want ik zou zelf wel wensen verbannen te zijn van Christus, voor mijn broederen, die mijn maagschap zijn naar het vlees. In het oude Testament hebben wij daar ook een voorbeeld van. Het volk heeft gezondigd. God dreigt zijn hele volk te vernietigen, maar dan komt Mozes als een Goël verlosser en middelaar die voor het volk pleit. Ex 32: 30 En het geschiedde des anderen daags, dat Mozes tot het volk zeide: Gijlieden hebt een grote zonde gezondigd; doch nu, ik zal tot den HEERE opklimmen; misschien zal ik een verzoening doen voor uw zonde. 31 Zo keerde Mozes weder tot den HEERE, en zeide: Och, dit volk heeft een grote zonde gezondigd, dat zij zich gouden goden gemaakt hebben. 32 Nu dan, indien Gij hun zonden vergeven zult! doch zo niet, zo delg mij nu uit Uw boek, hetwelk Gij geschreven hebt. 33 Toen zeide de HEERE tot Mozes: Dien zou Ik uit Mijn boek delgen, die aan Mij zondigt. 34 Doch ga nu heen, leid dit volk, waarheen Ik u gezegd heb; zie, Mijn Engel zal voor uw aangezicht gaan! doch ten dage Mijns bezoekens, zo zal Ik hun zonde over hen bezoeken!

86 Sub B Godssoevereiniteit.
Vers 13 Gelijk geschreven is: Jakob heb Ik liefgehad, en Ezau heb Ik gehaat. Let op Het gaat hier niet om uitverkiezing tot heil. Het gaat om de verkiezing tot een bepaalde rol, een functie in het heilsplan. Het tweede is dat je dit vertaald met het woord miseo ( miseo) vergelijk ook Mal 1:2-3. Het woord wordt op drie manieren gebruikt. Vijandige gevoelens uit te drukken zie mat 10: En gij zult van allen gehaat worden om Mijn Naam; maar die volstandig zal blijven tot het einde, die zal zalig worden. Zie ook 10:22] Matt 24:13. Mark 13:13. Luk 21:19. Openb 2:10; 3:10. Gevoelens van afkeer tegen zonde Hebr 1:9 Gij hebt rechtvaardigheid liefgehad, en ongerechtigheid gehaat; daarom heeft U, o God! Uw God gezalfd met olie der vreugde boven Uw medegenoten. Om een voorkeur aan te geven. Mat 6:24 kan twee heren dienen; want of hij zal den enen haten en den anderen liefhebben, of hij zal den enen aanhangen en den anderen verachten; gij kunt niet God dienen en den Mammon. En :Luk 14: 26 Indien iemand tot Mij komt en niet haat zijn vader, en moeder, en vrouw, en kinderen, en broeders, en zusters, ja, ook zelfs zijn eigen leven, die kan Mijn discipel niet zijn. Jezus roept niet op om letterlijk ouders te haten maar een keus te maken boven hen. Let op hermeneutisch principe van woordverklaring. God is soeverein Hij is de pottenbakker en Hij heeft het recht te vormen en te kneden.

87 Israëls heden: gedeeltelijke verwerping 9:30- 10:21
Israël is gestruikeld op de weg van de gerechtigheid 9:30-10:3 Gerechtigheid alleen door Christus 10:4-15. Israël heeft het evangelie verworpen 10:16-21

88 Sub A. Israël is gestruikeld op de weg van de gerechtigheid 9:30-10:3
Let op wat zullen wij dan zeggen: Leidt steeds een conclusie in. Israël heeft het van de rechtvaardigheid uit de wet verwacht en de genade verworpen. De heidenen die buiten de rechtvaardigheid stonden hebben door het geloof de genade aangenomen. Joden beriepen zich op Mozes, heidenen konden zich nergens op beroepen.

89 Sub B. Gerechtigheid alleen door Christus 10:4-15.
Gerectigheid alleen door Christus. Dus niet door goede werken of het houden van de wet. Sub C Israël heeft het evangelie verworpen 10:16-21 De heidenen die niet naar Christus zochten hebben Hem gevonden. Het volk is onge-hoorzaam.

90 Israëls toekomst: het volledige herstel door God 11:1-36
Israëls verwerping is ten dele 11:1-10 Israëls verwerping is niet definitief 11:11-36.

91 Sub A Israëls verwerping is ten dele 11:1-10
Heel duidelijk toont Paulus aan dat God ondanks alles zijn volk niet heeft verstoten. Israël is niet in plaats gekomen van de gemeente. ( vervangingstheologie) God heeft een eeuwig verbond geloten met zijn volk. Heeft God zijn volk dan verstoten, dat zij verre. Je kunt ook Lezen Hoe kom je daarbij. Wat je wel kan stellen is dat God het volk overgeeft aan een diepe slaap en verduisterde ogen van het verstand. Dat ze blind zijn en niet kunnen zien. Zie vers 10. Dat hun ogen verduisterd worden, om niet te zien; en verkrom hun rug allen tijd.

92 Sub B. Israëls verwerping is niet definitief 11:11-36.
Door de val van Israël is de zaligheid voor de heidenen gekomen. De bedeling van de genade is daarom ook een tussen geschoven bedeling die niet bekend was Paulus zegt dat het een verborgenheid was. Zie vers 11. De Joden kunnen ook niet God de schuld geven dat ze als een stok en een blok aan de kant zijn gezet. Zij hebben zichzelf verhard. Eeen waarschuwing voor de gemeente is dat zij zich niet boven Israël mag verheffen. Let op de zin : De gemeente is in Christus wel met Israël (Ef 2:14-16) maar daarmee is ze niet het geestelijk Israël in de zin van de identiteit van het verbondsvolk als zodanig niets meer over zou zijn. Er blijft dus een geheimenis. Zie vers 25

93 Derde deel : de toepassing van Gods gerechtigheid 12:1 – 16:27
Gods gerechtigheid uit zich in een christelijke levens wandel 12:1-13:14 Christelijke vrijheid en verantwoordelijkheid 14:1-15:13 Besluit 15:14-16:27

94 Sub A. Gods gerechtigheid uit zich in een christelijke levens wandel 12:1-13:14
Rom 12:1 Ik bid u dan, broeders, door de ontfermingen Gods, dat gij uw lichamen stelt tot een levende, heilige en Gode welbehagelijke offerande, welke is uw redelijke godsdienst. (Wilhelmus à Brakel was een Rotterdams predikant die leefde van 1635 tot 1711 en die stond in de traditie van de Nadere Reformatie. Hij is bekend geworden door zijn boek de Redelijke Godsdienst, een laagdrempelige dogmatiek, bedoelt voor de gewone kerkleden. De Redelijke Godsdienst onderscheidt zich van andere dogmata door de vele toepassingen naar het persoonlijke leven.) De tegen stelling met de oude bedeling is dieren moesten gedood worden wij zijn een levend offer. Rom 13. De overheid is volgens Paulus door God gegeven. Hij spreekt hier wel over de gruwelijke regering van keizer Nero. De overheid draagt het zwaard niet te vergeefs. . Paulus is later zelf onder Nero door het zwaard terechtgesteld. In handel en wandel moet de christen laten zien dat hij/ zij echt is

95 slot Sub B Christelijke vrijheid en verantwoordelijkheid 14:1-15:13
Christelijke vrijheid wil niet zeggen dat je de ander mag ergeren. Sub C. Besluit Rom 16 Het blijkt dat Paulus veel vrienden in Rome heeft terwijl Hij daar nog nooit was geweest. De gemeente is waarschijnlijk gesticht door handelslui en soldaten die de boodschap van het evangelie mee naar huis namen.