Numismatiek van de Oudheid I

Presentatie over: "Numismatiek van de Oudheid I"— Transcript van de presentatie:

1 Numismatiek van de Oudheid I
Dr. Liesbeth Claes

2 Leerstof college Zelfstudie:
Hoofdstukken 1,2,3,6 uit Howgego, Ancient history from coins (pp 1-48, 56-59, ). Tentamenstof: Alles uit college + zelfstudiepakket

3 Overzicht van de colleges
1. Geld <-> Munt 2. De productie van munten 3. Muntpublicaties en -databanken 4. Verspreiding muntgebruik in M.Zeegebied 1: Lydische rijk 2: Perzen 3: Griekse Archaïsche tijd 4: Carthago 5: Etrurië 6: Griekse bonden (3de-2de eeuw vChr.) 5. Hellenistische rijken 6. Romeinse munten 1: Republiek 2: Keizertijd

4 Inleiding Geld = munt? en munt = geld? Onze munt in 21ste eeuw = Euro
<-> andere betalingsmiddelen?

5 1. Geld -> munt Griekenland Assyrië & Klein Azië Wereld

6 1. Geld -> munt Wereld

7 Numismatiek de afbeeldingen de legenden,
(2) de munttechnieken, en de organisatie & werking van muntateliers, (3) de muntvoeten of muntstandaarden (~ gewicht en metalen), (4) de samenstelling van de muntmetalen (elektron, zilverdevaluatie, …), (5) de verspreiding en circulatie van munten, (6) de geografische spreiding van muntschatten en hun samenstelling

8 Numismatiek als bron (1) de politieke geschiedenis Domitianus II
(2) de godsdienstgeschiedenis (3) de kunstgeschiedenis (4) de onomastiek en de prosopografie (5) de geschiedenis van de instellingen (6) de geldgeschiedenis (7) de handelsgeschiedenis of de geschiedenis van de economie (8) de archeologische geschiedenis van een plaats

9 1. Ontstaan munten Lydië – Ionië

10 1.Ontstaansverklaringen
Handel Overheidsovergaven Propaganda Cultus Fiscaliteit

11 2. De productie van munten
1) Slaan en 2) Gieten Muntplaatjes maken Donaulimes UK

12 2. De productie van munten
1) Slaan

13 2. De productie van munten
1) Slaan

14 Munten slaan Keerzijde stempel Slijt sneller Hamer Keerzijde stempel
Muntplaatje Voorzijde stempel Aambeeld

15 Munten slaan in de Oudheid
Bronzen medaille met muntprocesscene, 4de eeuw

16 Muntslaan in ME en later
Rostock Balancier, 16de eeuw

17 Munten slaan Stempelpositie “die axis in hours”
Stempel onderzoek adhv voor- en keerzijdes = ‘stempelkoppeling’ Datering Atelier Stempels ‘altijd’ vernietigd (zelden in opgravingen)

18 misslagen Julius Caesar Valentinianus I

19 Gieten van munten Bronzen gietvorm voor de munten van "Wu Zhu"
Augusta Raurica

20 Valsmunterij Gegoten en bijgevijld
Geplatineerd = laagje zilver over koperkern

21 Valsmunterij Geblancheerd Tooling = zuur vreet koper aan
waardoor ‘zilverachtig’ laagje ontstaat Tooling

22 Valsmunterij “Paduaner”, bv: Giovanni del Cavino (16de eeuw)
Carl Wilhelm Becker, 19de eeuw

23 Metaalanalyses Door destructieve of niet-destructieve methodes
1) Achterhalen van valsmunterij 2) Bepalen waardeverhouding denominaties 3) Opsporen devaluatie – revaluatie 4) Bepalen herkomst metaal 5) Bepalen authenticiteit munten Door destructieve of niet-destructieve methodes

24 Destructieve methodes
Toetssteen uit lydiet of kiezellei Gaatje boren Al in de oudheid! > heiligdom

25 Niet destructieve methodes
Berekening soortelijk gewicht bij goud en zilver (in cm³) Röntgenfluoresecentie (<-> blancheren) Protonenactiveringsmethode Neutronenactiveringsmethode (radio-actief!)

26 Muntpublicaties zoeken
Leidse bibliotheekcatalogus - Gespecialiseerde boeken en artikelen - Boeken over keizers, steden, ect Library ‘donum’ American Numismatic Society, NY

27 Numismatische tijdschriften
American journal of numismatics (AJN) Bollettino di numismatica (BNum) Jahrbuch für Numismatik und Geldgeschichte (JNG) Numismatica e antichità classiche (NAC) Numismatic chronicle (NC) Numismatic circular (NCirc) Numismatische Zeitschrift (NZ) Revue belge de numismatique et de sigillographie (RBN) Rivista italiana di numismatica e scienze affini (RIN) Revue numismatique (RN) Schweizerische numismatische Rundschau = Revue suisse de numismatique (SNR)

28 Databanken museumcollecties
Fritzwilliam Museum, University of Cambridge British Museum, London Münzkabinett, Berlin American Numismatic Society, New York

29 Databanken veilinghuizen
Wildwinds: Coin Archives: Ancient Coin Search:

30 4. Muntverspreiding M.Zeegebied

31 A. Lydische rijk Aylattes – Croesus Kroiseioi stateres Stater
Hemistater Trite

32 B. Perzen: Achaemeniden
Dareiken Sikkels

33 B.Perzen (500 v.Chr.) -> Sardis

34 C. Griekse Archaïsche tijd
Ruime verspreiding (Sparta!) Verschillende ateliers (~ poleis) Bv. Schat van Asyut (Egypte)

35 Athene Wappenmünzen ( v.C.)

36 Athene

37 Athene Atheense uiltjes ‘glaucophores’ (520/500 v.C.)
2de helft 4de eeuw v.C. 1ste helft 4de eeuw v.C. 2de helft 3de eeuw v.C. 2de eeuw v.C.

38 Aegina 510 v.C. 350 v.C.

39 Griekse munten Verschillende standaarden:
Standaard van Aegina (~ meeste poleis in Peloponnesos, Kreta, Cycladen) tetradrachme = 12,42 gram Standaard van Attica/Euboae (~ Athene, Sicilië, Euboae, Makedonië, ...) tetradrachme = 17,2 gram

40 Muntdenominaties Talent = 60 mina Mina = 100 drachmes
Dekadrachme = 10 drachmes Tetradrachme = 4 drachmes Didrachme = 2 drachmes Drachme = 6 obolen Tetrobool = 4 obolen Triobool (hemidrachme) = 3 obolen Diobool = 2 obolen Obool = 4 tetartemorions Tritartemorion = 3 tetartemorions Hemiobool = 2 tetartemorions

41 Corinthe

42 Magna Graecia

43 Magna Graecia

44 Zankle/Messina 1) Dolfijn met sikkelvormige haven 2) Samische leeuw
3) Leeuw en stier

45 D. Carthaagse rijk 242 – 146 vC 410 vC 340 – 242 vC

46 E. Noord-Griekenland Derrones/Derroni Basaltai Laiaioi

47 F. Etrurië |=100, ↑=50, XXX=30, ËXX=25, XX=20,
||X=12½, X=10, Ë=5, Ë or ||=2½, |=1 Goud & Zilver Brons ΘΕΖΙ (zilveren munt) “FELAODI” (Aes grave uit Velathri)

48 “Griekse” munten opzoeken
Sylloge nummorum Graecorum [SNG] University Library Study Area: CJ314 .B7 1931 Per (privé/publieke) collectie gesorteerd 120 volumes! In volume per regio en dan per ‘stad’

49 Sylloge nummorum Graecorum
Britse SNG volumes: Volume XIII: The Collection of the Society of Antiquaries, Newcastle upon Tyne (2005) Volume XII: The Hunterian Museum, Glasgow: The Greek Imperials, I-II (2004, 2007) Volume XI: The William Stancomb Collection of Black Sea Coins (2000) Volume X: The John Morcom Collection of Western Greek Bronze Coins (1995) Volume IX: The British Museum, I-II (1993, 2002) Volume VIII: The Hart Collection, Blackburn Museum (1989) Volume VII: Manchester University Museum: The Raby and Güterbock Collections (1986) Volume VI: The Lewis Collection in Corpus Christi College, Cambridge, I-II (1972, 1992) Volume V: The Ashmolean Museum, Oxford, I-IV, IX ( ) Volume IV: The Fitzwilliam Museum: Leake and General Collections, I-VIII ( ) Volume III: The Lockett Collection, I-V ( ) Volume II: The Lloyd Collection I-VIII (1933-7) Volume I I The Collection of Capt. E G Spencer-Churchill; The Salting Collection (1931) II The Newnham Davis Coins (1936)

50 Opdracht Per groep verdeeld Tegen 24/3