Marxisme en ecologie Vorming COMAC Leuven, 30 oktober 2007.

Presentatie over: "Marxisme en ecologie Vorming COMAC Leuven, 30 oktober 2007."— Transcript van de presentatie:

1 Marxisme en ecologie Vorming COMAC Leuven, 30 oktober 2007

2 Karl Marx, Het Kapitaal Gebruiksgoederen als kleren, stof, enz., kortom al deze waren bestaan uit twee elementen: natuurlijke grondstof en arbeid. Als men alle nuttige arbeid aftrekt van kleren of stof, enz., blijft er steeds een materieel substraat over dat voortkomt uit de natuur, zonder dat de mens erin tussenkomt. (…) ‏

3 (…) De mens kan niet anders dan handelen volgens de natuur, dit wil zeggen, hij kan alleen de vorm van de materie veranderen. Meer nog, bij dit proces van eenvoudige omvorming wordt hij voortdurend bijgestaan door de natuurkrachten. De arbeid is dus niet de enige bron van gebruikswaarde die hij voortbrengt, van materiële rijkdom. Hij is er de vader van, en de aarde is de moeder.

4 De klimaatverandering Een vaststaand feit Men kent de oorzaken En ook alsmaar beter de gevolgen: Overstromingen, stijging zeespiegel Tropische orkanen Elders droogte Mislukte oogsten, hongersnood Tien- tot honderdduizenden vluchtelingen

5 Nicholas Stern (2006)‏ Economische schade = 5 à 20% van het bruto mondiaal product (BMP)‏ Niets doen kost ± 12.000 miljard $ = jaarlijks BNP van VS of Europa Crisis vergelijkbaar met jaren ’30 Maatregelen nemen kost nu: 1% v/h BMP = 274 miljard € of wat jaarlijks besteed wordt aan advertenties

6 Jean-Pascal Van Ypersele “Als we onze kinderen en kleinkinderen een klimaatcrash willen besparen is er gewoonweg een revolutie nodig. In de ontwikkelde landen moet de CO 2 -uitstoot met minstens 60% verminderd worden. (…) Er rest ons geen andere keuze dan dringend het fundament van onze consumptie- en productiewijze en onze manier van ons te verplaatsen ter discussie te stellen”

7 Waarom gebeurt er dan zo weinig? Denial Industry, vb ExxonMobil 12,2 miljoen € betaald aan 43 organisaties 37.000 € aan Centre for New Europe (Paul Beliën, VB)‏ Lectuur: Friedrich Engels, 1876 « De rol van de arbeid in de omvorming van aap tot mens », in: « Dialektiek van de natuur »

8 8 Broeikasgasemissies Emissies van broeikasgassen per capita, 2002 Emissies van broeikasgassen per BBP, 2002 Afstand tot Kyoto-doelstelling (DTT), lineair doelpad, 2002

9 Niet alleen klimaatverandering Ook ongeplande verstedelijking, verspreiding gevaarlijke stoffen, uitputting natuurlijke hulpbronnen, biodiversiteit (soorten sterven 1000x sneller uit), erosie, afval, waterverontreiniging Zie « Het milieu in Europa - toestand en verkenning 2005 » (EMA)‏

10 Alles staat te koop, ook de natuur « Om het wezen van de kapitalistische productiewijze te begrijpen, moet voor alles in ogenschouw genomen worden, dat het kapitalistische stelsel op de warenproductie berust: alles neemt hier de vorm aan van waren, overal heerst het principe van de koop en de verkoop. » Dit en eerstvolgende citaten komen uit het Leerboek politieke economie van de Academie der Wetenschappen van de USSR

11 Eén grote verspilling (1)‏ "Elke warenproducent leidt zijn bedrijf geïsoleerd van de andere. De arbeid van de afzonderlijke producenten wordt niet gecoördineerd op het niveau van de gehele maatschappij. (…) Pas in het ruilproces blijkt, of de arbeid van deze of gene warenproducent voor de samenleving noodzakelijk is."

12 "Onder invloed van de prijsschommelingen gaan de warenproducenten over naar die productietakken die hen op dat moment de gunstigste vooruitzichten bieden. (…) Tengevolge van de concurrentie en de anarchie in de productie vindt de verdeling van de arbeid en de productiemiddelen over de afzonderlijke takken van de industrie en de ontwikkeling van de productiekrachten in de wareneconomie plaats ten koste van grote verliezen aan maatschappelijke arbeid."

13 Eén grote verspilling (2)‏ « De crisis van overproductie en de concurrentie dwingt de kapitalisten tot toenemende uitgaven voor publiciteit, handelsvertegenwoordigers, studiebureaus, reclameagentschappen, enz. »

14 "De anarchie van de kapitalistische productie en de crises, de concurrentiestrijd en de speculatie zijn er de oorzaak van dat er zich enorme, overmatig grote voorraden van waren ophopen en dat de weg van de waren steeds langer en kronkeliger wordt. Daardoor ontstaan er reusachtige onproductieve uitgaven. De kapitalistische reclame brengt een nutteloze, kostbare verpakking van de waar met zich mee."

15 De consumptiemaatschappij "De productieverhoudingen tussen de mensen in de op de particuliere eigendom gebaseerde wareneconomie doen zich onvermijdelijk voor als verhoudingen tussen dingen in de vorm van waren. (…) Het warenfetisjisme is diep geworteld in de warenproductie… Pas na de afschaffing van de particuliere eigendom van de productiemiddelen verdwijnt tevens het warenfetisjisme."

16 Victor Lebow (1964)‏ "Onze enorme productieve economie (…) vereist dat we van consumptie een levensstijl maken, dat we het kopen en gebruiken van goederen tot rituelen omvormen en dat we onze spirituele voldoening en de bevrediging van ons ego in consumptie zoeken (…) We moeten dingen consumeren, opbranden, verslijten, vervangen en weggooien tegen een steeds hoger tempo."

17 Transport – transport - transport "De kapitalisten proberen een versnelling van de omslagtijd van het kapitaal te bereiken door de verkorting van de omlooptijd (…) De verkorting van de omlooptijd wordt echter tegengewerkt… door de buitengewoon irrationele geografische spreiding van de productie in de kapitalistische wereld, waardoor het transport van waren over grote afstanden noodzakelijk is…"

18 En Al Gore dan? En Schwarzenegger? En het milieubeleid van de Europese unie? En Zweden? En de groenen in de regering? > De ecologische modernisering van het kapitalisme

19 Hoe te begrijpen? Er valt geld te verdienen met het milieu! Snel groeiende ecokapitalistische sector 2. Milieunormen zijn een strijd in de concurrentiestrijd Al Gore: « We kunnen onze wagens zelfs niet meer exporteren naar China! » 3. Deel van de burgerij ziet noodzaak van maatregelen in.

20 Roland Moreau (Greenpeace): "De grote spelers, de multinationals, koesteren ondertussen wel de visie van duurzaamheid, omdat zij ook over twintig jaar nog marktleider willen zijn. In de visserij en de houtproductie is de situatie momenteel kritiek. Als de bedrijven doorgaan zoals ze nu bezig zijn, valt er binnenkort geen vis meer te vangen of geen boom meer te kappen. Bedrijven moeten duurzaam optreden als garantie voor hun eigen overleving."

21 Maar: « Ze aarzelen nog, omdat ze door de beurs en de huidige maatschappelijke mentaliteit verplicht zijn te streven naar kortetermijnwinst. »

22 Jean-Pascal Van Ypersele “Sommige bedrijven hebben begrepen dat het hoog tijd is om te evolueren naar echter duurzaamheid; maar de bedrijven die méér doen dan hun publiciteit of enkele ondergeschikte elementen van hun productieproces aan te passen, blijven uitzonderingen. Het enige wat telt is de winst op korte termijn.”

23 Europese ronde tafel van industriëlen "De remedies zullen enkel werkbaar zijn als ze internationaal overeengekomen zijn. (…) Het is essentieel dat de maatregelen die een antwoord moeten bieden op de bezorgdheid over de klimaatsverandering geen schade berokkenen aan de internationale competitiviteit van de Europese industrie. Men kan beleidsinstrumenten ontwerpen die economisch aantrekkelijk zijn en de industriële competitiviteit verbeteren."

24 Besluit Acties en druk uitoefenen blijven nodig Milieumaatregelen onder kapitalisme hebben hun grenzen: Zij mogen de winsten niet aantasten Moeten « marktconform » zijn (<> productnormering)‏ Liefst wordt er nog geld mee verdiend

25 De ecologische modernisering = De ecologische problemen ter hand nemen, maar zonder te raken aan het kapitalistisch systeem als dusdanig, met zijn winsten (winsten, privébezit van de productiemiddelen, vrije markt,…)‏ Typisch voorbeeld: de biobrandstoffen

26 Biobrandstoffen - Definitie Biodiesel en bioethanol Geen bio! Biomassa Als brandstof: cfr Brazilië voor electiciteits- en warmteproductie Cfr Callebaut in Wieze

27 Biobrandstoffen - voordelen “CO 2 -neutraal” Hernieuwbaar

28 Biobrandstoffen – Benodigde oppervlakte Brandstofverbruik voor transport in Europa: 380 Mtep Doel EU = 17 Mtep biobrandstoffen in 2010 = 10 miljoen ha Volledig: verbruik = 200 miljoen ha = volledig landbouwareaal van Rusland. Onmogelijk zonder import!

29 Biobrandstoffen - gevolgen Concurrentie met voedingsgewassen: Hogere voedselprijzen Tekorten en honger Uitbreiding landbouwareaal Ontbossing

30 Welke oplossingen voor de klimaatverandering? Onze oplossingen: Energiebesparing overal waar mogelijk, ook waar het op korte termijn niet opbrengt Enkel energie-efficiënte producten op de markt Isolatie van woningen met leningen van Electrabel Massale investeringen in hernieuwbare energie en openbaar vervoer Verplicht vrachtvervoer per spoor of boot Hun oplossing: biobrandstoffen

31 Waarom de ecologische modernisering niet werkt Rem op milieu-investeringen Rem op de veralgemening van propere technologie Milieusector is ook kapitalistisch Afschuifmechanismen Ecomafia en doorsnee kapitalistische productie Imperialisme is oorlog

32 Jean-Pascal Van Ypersele “We moeten nadenken over de structuren en middelen die ons in staat zullen stellen een economie, technologie en levenswijze te ontwikkelen die in de behoeften van de huidige generatie zullen voorzien met twee tot vijf keer minder energie en CO 2 -uitstoot dan vandaag.”

33 Het socialisme Basisvoorwaarde voor duurzame ontwikkeling Planning Afwezigheid van winstlogica Collectieve oplossingen Noodzakelijke, maar geen voldoende voorwaarde