Jakobusbrief: daden van liefde School of Catholic TheologyDr. Archibald L.H.M. van Wieringen pr. J AKOBUSBRIEF : DADEN VAN LIEFDE door Archibald van Wieringen.

Presentatie over: "Jakobusbrief: daden van liefde School of Catholic TheologyDr. Archibald L.H.M. van Wieringen pr. J AKOBUSBRIEF : DADEN VAN LIEFDE door Archibald van Wieringen."— Transcript van de presentatie:

1 Jakobusbrief: daden van liefde School of Catholic TheologyDr. Archibald L.H.M. van Wieringen pr. J AKOBUSBRIEF : DADEN VAN LIEFDE door Archibald van Wieringen 27 maart 2014 Bisdom Rotterdam

2 Jakobusbrief: daden van liefde School of Catholic TheologyDr. Archibald L.H.M. van Wieringen pr. sinds de Reformatie een theologisch omstreden geschrift Martin Luther: eyn rechte stroern Epistel 1.werkgerechtigheid 2.het zogenaamde voorbehoud van Jakobus (sub conditione Jacobi)

3 Jakobusbrief: daden van liefde School of Catholic TheologyDr. Archibald L.H.M. van Wieringen pr. Is de Jakobusbrief een brief? wel briefopschrift (in zeer sobere vorm) geen briefslot geen ‘brief’, maar een wijsheidsgeschrift vormgeven naar de oudtestamentische wijsheidliteratuur met behulp van retorische kenmerken ge- structureerd

4 Jakobusbrief: daden van liefde School of Catholic TheologyDr. Archibald L.H.M. van Wieringen pr. Briefopschrift: de auteur = Jakobus ‘de broeder des Heren’ (Mc 6:3)  o aanspraakvorm ‘broeders’ o enige titel voor Jezus Christus = Κυρίος leider van de gemeente te Jeruzalem (Hnd 1:14; 12:17; 5:1-19; 21:18; Gal 1:19; 2:9.11; Thomas Evan- gelie, logion 12) = ‘de Rechtvaardige’ o ‘volmaakte wet’ (1:25); ‘koninklijke wet’ (2:8); ‘wet der vrijheid’ (1:25; 4:11) o ‘rechtvaardigheid’ (bijv. 3:18)

5 Jakobusbrief: daden van liefde School of Catholic TheologyDr. Archibald L.H.M. van Wieringen pr. Briefopschrift: de geadresseerden = de twaalf stammen in de diaspora uit Jeruzalem weggejaagde ‘jodenchriste- nen’? (Hnd 8:1.4; 11:19) Jezusgelovigen zijn niet van de wereld, dus leven per definitie in diaspora (Joh 15:19; 17:14-16) twaalf stammen is aanduiding van geheel  ‘katholiek’

6 Jakobusbrief: daden van liefde School of Catholic TheologyDr. Archibald L.H.M. van Wieringen pr. Opbouw van de Jakobusbrief (1) De tekst wordt gestructureerd door: Vocatieven Werkwoordvormen in de gebiedende wijs Retorische vragen 3:13-18 = thematisch hoogtepunt 4:1-10 = horatief hoogtepunt ‘onder jullie’ vers 13 geformuleerd in de 3 e persoon enkelvoud i.p.v. de 2 e persoon meervoud in 4:1-10 retorische vraag + veel imperativi

7 Jakobusbrief: daden van liefde School of Catholic TheologyDr. Archibald L.H.M. van Wieringen pr. Opbouw van de Jakobusbrief (2) 3:13-18 en 4:1-10 kernboodschap voorgesteld als een twee- wegen-keuze: aardse wijsheid (de verzen 15-16) vs. hemelse wijsheid (de verzen 17- 19) vandaar oproep: óf vriend van God worden óf vijand van God zijn (vers 4)  uitsluiting van elke vorm van dubbelheid (zie ook: 1:8)

8 Jakobusbrief: daden van liefde School of Catholic TheologyDr. Archibald L.H.M. van Wieringen pr. Slot van de Jakobusbrief 5:18-19 = slotpassage geen briefslot, maar niet zomaar een toevalli- ge formulering dubbele vocatief positief thema redden (1:21; 2:14; 4:12; 5:15)

9 Jakobusbrief: daden van liefde School of Catholic TheologyDr. Archibald L.H.M. van Wieringen pr. Concrete daden van liefde (1) rijk en arm in de lijn van het Bijbels profetisme (Am 5:10-12) (zie ook: Lc 6:24 ‘wee jullie rijken’; 12:13-21; 16:1- 13 de rentmeester; 16:19-31 de arme Lazarus; 18:18-20 de rijke jongeling; 19:1-10 Zacheüs) rijk = verrijkt + arm = verarmd tegenbeeld van het koninkrijk (Jak 2:5) geactualiseerd door de ‘jullie’ met rijken te identifi- ceren (Jak 5:4)

10 Jakobusbrief: daden van liefde School of Catholic TheologyDr. Archibald L.H.M. van Wieringen pr. Concrete daden van liefde (2) de maaltijd eigenlijk ook voortzetting rijk-arm-theologie in de Bijbel is de kernmaaltijd het Paasmaal in Egypte (Ex 12) o uitdrukking van bevrijding (‘wet der vrijheid’) o uitdrukking van gezamenlijkheid wat is de aard van de ‘bijeenkomst’ in Jak 2:2-3?  in ieder geval liturgisch, mogelijkerwijze eucharistisch // Paulus 1 Kor 11:26-34

11 Jakobusbrief: daden van liefde School of Catholic TheologyDr. Archibald L.H.M. van Wieringen pr. Concrete daden van liefde (3) de zieke opkomen voor armen is ook opkomen voor zieken opkomen voor anderen is niet jezelf opdringen  ini- tiatief ligt bij je zieke broeder opgenomen worden in het Paasgebeuren (vers 15) o redden o oprichten o zondevergeving o oliezalving Jak 5:13-18 = basistekst ziekenzalving

12 Jakobusbrief: daden van liefde School of Catholic TheologyDr. Archibald L.H.M. van Wieringen pr. Bijbelse theologie (1) scheppingstheologie schepping: mens is beeld van God (Gen 1:26-27)  mens kan volmaakt zijn, zoals God volmaakt is (Jak 1:4 // Mt 5:48) schepping: ‘dag’ voor mens, ‘jaar’ voor God  te- gen megalomanie (Jak 4:13 // Lc12:13-21) elke medemens is je broeder/zuster  // Mt 6:9 Onze Vader

13 Jakobusbrief: daden van liefde School of Catholic TheologyDr. Archibald L.H.M. van Wieringen pr. Bijbelse theologie (2) dabhar-theologie דּבר = dabhar = woord + daad o God  Gen 1:3 o Jezus  2 Kor 1:18-20 o gelovige  Jak 5:12 // Mt 5:37 spreken is niet neutraal (Ps 5:10; 34:14; 37:30; 39:4; 120:2-3; Spr 15:1-7; Pred 5:1-6; Sir 5:9-15) daden zijn niet neutraal

14 Jakobusbrief: daden van liefde School of Catholic TheologyDr. Archibald L.H.M. van Wieringen pr. Bijbelse theologie (3) geloof en werken theologisch conflict katholieke theologie vs. reformatori- sche theologie rechtvaardiging: door het geloof, namelijk van Jesus werken: als concretisering van het geloof Abraham = Schriftbewijs bij Paulus voor het geloof (Rom 4) (in Hebr 11:31 ook Rachab) Abraham = Schriftbewijs bij Jakobus voor de werken (Jak 2:21-23) (in Jak 2:25 ook Rachab) (in Jak 5:11 ook Job en in 5:17 ook Elia)

15 Jakobusbrief: daden van liefde School of Catholic TheologyDr. Archibald L.H.M. van Wieringen pr. Bijbelse theologie (4) zonde en vergeving in de Bijbel behoren zonde en vergeving tot het do- mein van de menselijke verantwoordelijkheid de Bijbel opteert voor de consequentie dragende daad neem je volle verantwoordelijkheid (Jak 1:13-14) kettingredenatie (bijvoorbeeld: Jak 1:15)  Gen 3:12 niet oordelen (Jak 4:11 // Mt 7:1)

16 Jakobusbrief: daden van liefde School of Catholic TheologyDr. Archibald L.H.M. van Wieringen pr. J AKOBUSBRIEF : DADEN VAN LIEFDE door Archibald van Wieringen 27 maart 2014 Bisdom Rotterdam