Design Charles & Ray Eames - Hang it all © Vitra Brussel, 5 december 2012 Analyse van de informele arbeidsmarkt en zijn arbeidsmigranten in België Frederic.

Presentatie over: "Design Charles & Ray Eames - Hang it all © Vitra Brussel, 5 december 2012 Analyse van de informele arbeidsmarkt en zijn arbeidsmigranten in België Frederic."— Transcript van de presentatie:

1 Design Charles & Ray Eames - Hang it all © Vitra Brussel, 5 december 2012 Analyse van de informele arbeidsmarkt en zijn arbeidsmigranten in België Frederic De Wispelaere & Jozef Pacolet HIVA – Onderzoeksinstituut voor Arbeid en Samenleving KU Leuven frederic.dewispelaere@hiva.kuleuven.be

2 ‘It’s time to acknowledge how little we really know about unobserved economy despite forty years of effort to measure their size and growth’ Feige, Urban, 2008 2 ‘The more people know about fraud, the more they discuss it, and the better society can fight it’ OLAF, Deterring Fraud by Informing the Public

3 1.Toegang tot de Belgische arbeidsmarkt: welke mogelijkheden ondanks migratiestop? 2.Link met de informele economie: een aantal concepten 3.SUBLEC: bevraging naar niet-aangegeven inkomen en arbeid 4.Controleresultaten 5.Conclusie Inhoud 3

4 Toegang tot België en zijn arbeidsmarkt 4 Bron: Geets e.a. (2006), Nieuwe migranten en de arbeidsmarkt

5 5 Toegang tot België en zijn arbeidsmarkt Bron: Eigen figuur

6 OESO – International Migration Outlook 2012 6 Permanent inflows into selected OECD and non-OECD countries, total and by category of entry, 2010 Bron: OECD – International Migration Outlook 2012

7 Vrij verkeer van werknemers: afgeleverde arbeidskaarten, 2006-2011 7 ArbeidskaartVlaanderenBrusselWalloniëDuitst. Gem.België 2006A313927 124 B15 271 (8 742) 3 711 (116) 1 569 (149) 83 (44) 20 634 (9 051) C11 9028 3206 00528426 511 Totaal27 20412 0707 60139447 269 2007A17532412106 B31 404 (25 243) 5 366 (775) 2 344 (650) 113 (66) 39 227 (26 734) C12 5138 1365 32023126 200 Totaal43 93413 5557 68835665 533 2008A222527680 B40 175 (32 522) 7 636 (858) 2 787 (815) 133 (90) 50 731 (34 285) C12 3308 1344 48916025 113 Totaal52 52715 7957 30329975 924 2009A23 B21 485 C10 827 Totaal32 335 2010A5565489177 B18 1875 7432 3945026 374 C11 6666 1186 48328424 551 Totaal29 90811 9268 92534351 102 2011A12385463257 B22 4486 9112 8706032 289 C12 0275 9857 72526726 004 Totaal34 59812 98110 64133058 550 Bron: FOD WASO

8 Vrij verkeer van werknemers: afgeleverde arbeidskaarten in Vlaams Gewest, 2003-2011 8 Bron: Vlaams Subsidieagentschap voor Werk en Sociale Economie, Dienst Arbeidsmigratie en Uitzendkantoren, Jaarverslag 2011

9 9 Vrij verkeer van werknemers: afgeleverde arbeidskaarten in Vlaams Gewest, 2003-2011 (vervolg) Bron: Vlaams Subsidieagentschap voor Werk en Sociale Economie, Dienst Arbeidsmigratie en Uitzendkantoren, Jaarverslag 2011

10 10 Recht op vestiging: aantal zelfstandigen Bron: RSVZ, Jaarverslag 2011

11 11 Vrij verkeer van diensten: detachering Bron: RSZ

12 12 Vrij verkeer van diensten: detachering Bron: RSZ

13 Ruime definitie van de informele economie 13 Bron: Pacolet & De Wispelaere (2009)

14 Fraudedriehoek 14 Moraliteit, gedrag Belasting,regulering, ‘red tape’ Controle, pakkans, handhaving Bron: Pacolet & De Wispelaere (2009)

15 Wijze waarop iemand ‘persoon zonder wettig verblijf’ kan worden 15 Bron: Geets et al. (2006), Nieuwe migranten en de arbeidsmarkt

16 • Vatbaar voor zwartwerk (zie Mededelingen over zwartwerk door de EC) • Tewerkgesteld in arbeidsintensieve sectoren met lage winstmarges. Onder meer land- en tuinbouw, horeca, bouw • Via individueel of collectief netwerk • Typologie: zwartwerk als overlevingsstrategie • Kans op uitbuiting Profiel irreguliere immigranten 16

17 Eurobarometer naar zwartwerk: 2007 17 EC (2007),Special Eurobarometer 282. Undeclared work in the European Union Opinie: Welke van de volgende personen zijn volgens U het meest vatbaar voor zwartwerk?

18 • Bevraging Belgische bevolking (18-75 jaar) over aangegeven en niet- aangegeven inkomen en arbeid • In opdracht van FOD Sociale Zekerheid en POD Wetenschapsbeleid • Samenwerkingsverband HIVA KU Leuven, CREPP Ulg, METICES ULB • Uitgevoerd in 2010 • Pilootstudie: 246 personen bevraagd via face-to-face survey. Gebaseerd op gegevens sociale parastatalen. Irreguliere immigranten zijn niet bevraagd. • Gedetailleerde vragenlijst over bijdrage- en uitkeringsfraude, andere vormen van fiscale fraude – zowel opinievragen als eigen gedrag SUBLEC: bevraging naar niet-aangegeven inkomen en arbeid 18

19 SUBLEC: Opinie over de vier meest vatbare socio- economische categorieën voor zwartwerk 19 Bron: Eigen berekeningen op basis van data SUBLEC

20 SUBLEC: in welke mate zijn volgende gedragingen (on)aanvaardbaar? (1= helemaal onaanvaardbaar; 10= helemaal aanvaardbaar) 20 Bron: Eigen berekeningen op basis van data SUBLEC

21 SUBLEC: omvang van zwartwerk 21 SUBLECEurobarometer: België Eurobarometer: EU27 Vraag naar zwartwerk: diensten/goederen Algemeen38,8%11% - Diensten35,2%15%9% - Goederen14,1%8%6% Gemiddeld bedrag (€)1 5531 0501 028 % BBP per capita1,9%0,6%0,5% Aanbod van zwartwerk: diensten/goederen Algemeen14,1%6%5% Gemiddeld bedrag (€)1 3321 0001 119 % BBP per capita0,6%0,2% Bron: Pacolet e.a. (2012), Social and fiscal fraud in Belgium. A pilot study on declared and undeclared income and work: SUBLEC

22 22 SUBLEC: Mogelijke determinanten van fraude ParameterVariabele Vraag naar zwartwerk Aanbod van zwartwerk Fiscale fraude(3) Intercept -0,3613-2,1466***0,5952* GeslachtMan-0,03310,6068**0,0162 RegioFranstalig-0,08960,424*-0,2762 Socio-economische groep Zelfstandige0,8488**0,17010,1999 Uitkeringsgerechtigde-0,4383**-0,7391***0,3426* Inactief-0,40790,33950,0457 Kent iemand (vraag)Ja0,8468*** Kent iemand (aanbod)1,1406** Kent iemand (fiscale fraude) -0,0152 Inkomen (1)Moeilijk-0,3393*0,15080,0667 Moraliteit (2)Totaal akkoord-0,5279*-0,652*0,3207 Redelijk akkoord0,261-0,5856*-0,0158 Niet akkoord-0,1914-0,23-0,1203 Opmerking: *, **, en *** geven een significantieniveau van respectievelijk 10%, 5% en 1% weer. 1Komt men rond op het einde van de maand? 2De belastingen zijn te hoog? 3Belastingaangifte niet volledig correct ingevuld. Bron: Pacolet e.a. (2012), Social and fiscal fraud in Belgium. A pilot study on declared and undeclared income and work: SUBLEC • Mannen bieden meer zwartwerk aan • Zelfstandigen kopen meer goederen en diensten in het zwart • Uitkeringsgerechtigden frauderen minder • Belang demonstratie-effect fraude van anderen

23 23 SUBLEC: Opinie over determinanten van zwartwerk Uiteraard is de uitgespaarde belasting het voornaamste motief tot zwartwerk Bron: Pacolet e.a. (2012), Social and fiscal fraud in Belgium. A pilot study on declared and undeclared income and work: SUBLEC

24 24 SUBLEC: Opinie over maatregelen ter bestrijding van zwartwerk • Maar belastingen worden minder vermeld om het zwartwerk terug te dringen • Meer controle wordt wel verwacht • En boven bleek reeds dat demonstratie-effect van gedrag van anderen speelt Bron: Pacolet e.a. (2012), Social and fiscal fraud in Belgium. A pilot study on declared and undeclared income and work: SUBLEC

25 Controleresultaten TSW, 2004-2007 25 Bron: Pacolet e.a. (2007), Zwartwerk in België 2004200520062007 Aantal instellingen gecontroleerd op zwartwerk14 50014 39715 53215 014 Aantal onregelmatigheden: - Vreemde werknemers526554514612 - Sociale documenten3 3373 3633 7423 435 - Deeltijdse arbeid2 2522 1052 2271 856 Totaal onregelmatigheden6 1156 0226 4835 903 Onregelmatigheden t.o.v. gecontroleerde inrichtingen op zwartwerk42,2%41,8%41,7%39,3% - Vreemde werknemers3,6%3,8%3,3%4,1% Vaststellingen vreemde werknemers1 2441 2311 1361 338 Onregelmatigheden t.o.v. vaststellingen42,3%45,0%45,2%45,7% • Beperkt aantal onregelmatigheden gerelateerd aan vreemde werknemers • Beperkt aandeel in totaal aantal onregelmatigheden • Evenwel zeer inbreukgevoelig

26 Controleresultaten tewerkstelling buitenlandse WNS, 2005- 2010 (SI, TSW, RSZ, RVA, regionale sociale inspectie) 26 Années/ jaren Travailleurs contrôlés en infraction à la loi du 30 avril 1999 relative à l'occupation des travailleurs étrangers / Gecontroleerde werknemers in strijd met de wet van 30 april 1999 betreffende de tewerkstelling van buitenlandse werknemers Pro justitiaRapports pénaux/strafrechtelijke verslagen Total travailleurs étrangers en infraction (Pro justitia + Rapports pénaux) / Totaal buitenlandse werknemers in inbreuk (Pro justitia + strafrechtelijk verslag) Total Infraction / Totaal inbreuken Total Travailleurs étrangers en infraction/ Totaal buitenlandse werknemers in inbreuk Total Infraction / Totaal inbreuken Total Travailleurs étrangers en infraction/ Totaal buitenlandse werknemers in inbreuk 2005 2180 2006 2246 2007161026711072152886 200818162543571502693 200917362606591992805 201018322684859643648 Bron: SIOD/SIRS, 2011 Verhoging aantal controles?/ Meer gerichte controles?/Toename inbreukgevoeligheid?

27 Controleresultaten tewerkstelling buitenlandse WNS, 2005-,2010 (SI, TSW, RSZ, RVA, regionale sociale inspectie) 27 Pays/Landen Totaal buitenlandse werknemers inbreuk 12,1° en 12,2°(legaal en illegaal verblijf) Total Travailleurs étrangers en infraction 12,1° et 12,2° (séjour légal et illégal) 200520062007200820092010 % wijziging 2010 tov 2005 Brésil/Brazilië94131337284 238784734% Bulgarie/Bulgarije224182298270 3942240% Chine (République populaire)/Volksrepubliek China8679148155 154185115% Equateur/Ecuador107129 52232130% Inde/India12210114083 9690-26% Maroc/Marokko107112109142 187289170% Pakistan53576340 689070% Pologne/Polen437583557487 20910-98% Roumanie/Roemenië105160183267 402326210% Turquie/Turkije100849591 77-23% Bron: SIOD/SIRS, 2011

28 Controleresultaten tewerkstelling buitenlandse WNS, 2010 (SI, TSW, RSZ, RVA, regionale sociale inspectie) 28 Bron: SIOD/SIRS, 2011 Landen (Top 20) Land- en tuinbouw Voedings- industrie Vervaar- digen producten van metaal Bouw- nijverheid Garages Groot- handel Klein- handelHoreca Vervoer te land Post en telecomm.Reiniging Sport, ontspanning en recreatie Huishoudens als werkgever van huishoudelijk personeel Andere sectorenTotaal Brazilië0% 16%0% 3%0% 76%1%4%0%100% Roemenië11%1%11%30%0% 5%19%1%0%3%2%0%19%100% Marokko2%5%0%6%4%3%31%24%2%1%6%0% 16%100% Bulgarije1%9%0%25%4%2%11%36%0% 4%0% 8%100% Ecuador0% 99%0% 100% China0% 6%0% 1%90%0% 4%100% Indië10%0% 31%3%21%14%6%4%0% 10%100% Pakistan0% 1%13%4%61%9%0%6%0% 6%100% Turkije0%15%0%6%13%0%28%35%0% 4%100% Algerije5%0% 5% 13%28%30%0% 15%100% Népal0% 6%0% 28%56%0%6% 0% 100% Egypte0% 17%0% 83%0% 100% Kameroen0% 6%31%0%25%0% 38%100% Afganistan0% 43%0%29%0% 21%0% 7%100% Tunesië0%7%0%20%0% 7%40%0% 13%0%13%100% Oekraïne0% 64%0% 14%0% 14%7%100% Bangladesh0% 36%21%0%29%0% 14%100% Irak0% 21%0%14%57%0% 7%100% Ivoorkust7%0% 7%0%7%50%7%0% 21%100% Péru0% 100% Anderen3%5%0%20%4% 7%44%2%0%2% 6%100% Totaal2% 1%14%3%1%10%22%1% 34%1% 7%100%

29 Controleresultaten tewerkstelling buitenlandse WNS, 2010 (SI, TSW, RSZ, RVA, regionale sociale inspectie) 29 Bron: SIOD/SIRS, 2011 Landen (Top 20) Land- en tuinbouw Voedings- industrie Vervaardigen producten van metaal Bouw- nijverheidGarages Groot- handel Klein- handelHoreca Vervoer te land Post en telecomm.Reiniging Sport, ontspanning en recreatie Huishoudens als werkgever van huishoudelijk personeel Andere sectorenTotaal Brazilië 4%2%0%35%0% 1%4%0% 69%38%81%0%31% Roemenië 53%5%96%23%1%0%5%9%13%0%1%25%3%28%10% Marokko 8%22%4%5%14%21%33%11%27%12%2%0% 23%10% Bulgarije 6%36%0%17%10%12%10%15%7%0%1%0% 11%9% Ecuador 0% 26%0%3%0%9% China 0% 2%0% 24%0% 3%6% Indië 14%0% 28%6% 2%27%18%0% 4%3% Pakistan 0% 12%9%18%1%0%24%0% 2%3% Turkije 0%15%0%1%9%0%6%4%0% 1%2% Algerije 4%0% 1%3%15%5%2%0% 4%2% Népal 0% 2% 0%6%0% 1% Egypte 0% 1%0% 2%0% Kameroen 0% 1%15%0%1%0% 4%1% Afganistan 0% 8%0%2%0% 18%0% 1% Tunesië 0%2%0%1%0% 1%0% 13%0%1% Oekraïne 0% 3%0% 6%1% Bangladesh 0% 2%1%0%24%0% 1% Irak 0% 4%0%1%2%0% 1% Ivoorkust 2%0% 1%0% 1%7%0% 2%1% Péru 0% 8%1% Anderen 10%18%0%12%9%24%6%17%20%0% 25%8%7%8% Totaal 100%

30 • Invloed wettelijk kader op toetreding Belgische arbeidsmarkt en controle ervan (behandeling in sociaal strafwetboek, omzetting Richtlijn 2009/52) • Tewerkstelling arbeidsmigranten: invloed formele vraag op informeel aanbod? • Inbreukgevoeligheid: sector- en landgebonden • Creëren van deugdzame spiraal van verhoogde pakkans, verbeterde belastingmoraliteit en lagere fraude Conclusies 30