Sprekend [zw]erfgoed! Werkwinkel mondelinge geschiedenis Deel 1 Sint-Gillis-Waas, 5 december 2006 Björn RZOSKA Vlaams Centrum voor Volkscultuur.

Presentatie over: "Sprekend [zw]erfgoed! Werkwinkel mondelinge geschiedenis Deel 1 Sint-Gillis-Waas, 5 december 2006 Björn RZOSKA Vlaams Centrum voor Volkscultuur."— Transcript van de presentatie:

1 Sprekend [zw]erfgoed! Werkwinkel mondelinge geschiedenis Deel 1 Sint-Gillis-Waas, 5 december 2006 Björn RZOSKA Vlaams Centrum voor Volkscultuur

2 Inleiding. Oraal erfgoed is in!  aandacht voor oraal erfgoed is groot  oraal erfgoed  mondelinge geschiedenis  mondelinge geschiedenis als hefboom voor integrale erfgoedwerking  niet vrijblijvend!

3 I Mondelinge geschiedenis als begrip  niet alle interviews zijn mondelinge bronnen  mondelinge bronnen zijn deel van historisch klankarchief  mondelinge bronnen en mondelinge geschiedenis zijn geen synoniemen  interview = creatieve samenwerking tussen respondent en onderzoeker

4 II Mondelinge geschiedenis als discipline II.1. Wanneer?  de jaren 1970  geschiedenis van onderop, het leven van alledag  gewone mensen krijgen een stem  sociaal-geëngageerd en emancipatorisch  in Vlaanderen: aandacht collaboratie-repressie (M. De Wilde)

5 II.2. Het individuele geheugen Kritiek:  vervorming van de werkelijkheid  herinnering smalle basis voor historisch onderzoek Weerlegging:  vervorming is inherent aan elke historische bron  autobiografisch geheugen = onderdeel van het langetermijngeheugen

6 II.3. Werking van het geheugen: kenmerken  herinnering is een vorm van vergeten  geheugen van een getuige kan gestimuleerd worden door de historische context in herinnering te brengen  afstand in tijd tussen gebeurtenissen en de herinnering wordt na verloop van tijd minder relevant  routine vernietigt herinnering  emotionele gebeurtenissen zijn weerbarstig

7 II.4. Het collectieve geheugen • tendentieus concept • containerbegrip: erfgoed of de totaliteit van wat in de maatschappij voortleeft over het verleden • pleisterplaatsen als element in de constructie van identiteiten • geheel van populaire vormen van omgang met het verleden

8 III Interviewtechnieken: de grote lijnen!  bepalen respondentengroep: wie ga ik interviewen?  inwerken  opstellen randdocumenten: themalijst, vragenlijst, identificatiefiche, interviewfiche en contract dat auteursrechten regelt

9 1.bouw een vertrouwensrelatie op met de respondent 2. een goed interview is het product is een creatief proces waarin getuige én interviewer de hand hebben!

10 IV Transcriptie Wat?  = omzetten van het interview in een uitgeschreven tekst  tijdrovend en saai, maar noodzakelijk  in functie van een snelle en efficiënte ontsluiting  verlies van informatie  volledige transcriptie verdient de voorkeur  geen vrijblijvend proces

11  dicht bij het origineel en toch vlot leesbaar Randdocumenten:  transcriptiefiche  bandinhoudfiche

12 V Ethiek en auteursrecht V.1. Afspraken interviewer - onderzoeker  respondent moet afzien van rechten aan de hand van een schriftelijke verklaring  ofwel bij het begin, ofwel op het moment dat men het vertrouwen heeft gewonnen  interview kan geheel of gedeeltelijk worden vrijgegeven  privacy primeert boven onderzoeksdoelstellingen

13 V.2. Afspraken tussen interviewer en bewaarinstelling  schriftelijke afspraak  onderzoeker doet meestal volledig afstand van de rechten  er worden clausules opgesteld inzake gebruik (kopiëren, uitlenen, verhuren, verkopen, wisselcollecties, commerciële vertoning,…)

14 V.3. Gedragscode van de interviewer  respondent heeft recht op correcte en volledige informatie over de doelstellingen van het onderzoek  respondent moet in alle vrijheid kunnen antwoorden  mogelijkheid tot blokkeren van bepaalde passages moet duidelijk worden gecommuniceerd  respondent wordt op de hoogte gebracht van mogelijk later gebruik

15  de wijze waarop de onderzoeker omgaat met het materiaal, moet stroken met de wensen van de respondent  afspraken komen terecht in het contract tussen respondent en onderzoeker  gouden stelregel: respondent mag nooit worden geschaad in zijn/haar functioneren in de sociale en lokale gemeenschap

16 VI Presentatie VI.1. Wetenschappelijke publicaties  de biografie  uitgeven van uitgeschreven interviews  duur door het doorgedreven redactiewerk

17 VI.2. Radio- en televisie-uitzendingen Radio:  combinatie mondelinge geschiedenis en radio zit in de lift  obstakel: verschillende achtergrond en finaliteit van de producten  voordelen: goedkoop medium, knowhow is niet zeldzaam, ontvankelijkheid, enorm bereik en grote toegankelijkheid

18 Televisie:  hoge productiekosten, waardoor hogere bereikbaarheid vereist is  dichtst bij het oorspronkelijke interview  ook non-auditieve informatie is zichtbaar (gedrag, expressie,…)

19 Nadelen:  enorme wettelijke regelingen  hoge technische kwaliteit is vereist  compromissen zijn onvermijdelijk  commercialisering door hoge productiekosten

20 VI.3. Tentoonstellingen  succesformule  getuigenissen kunnen de informatie sterker overbrengen  grotere identificatie bij de bezoeker  groeiende interesse voor mondelinge geschiedenis = de bezoeker wordt meer en meer het uitgangspunt

21 VI.4. Performances  mondelinge geschiedenis als basis voor toneelvoorstellingen, vertelavonden, stadswandelingen,…  grote toegankelijkheid  actieve betrokkenheid van de respondenten bij de presentatie  remeniscentieprojecten

22 VI.5. Onderwijs  mondelinge-geschiedenisprojecten in de klas  thema’s: alledaagsheid, gezin, oorlog  interactief en participatiegericht  Zuid-Afrika koploper (tegengeschiedenis)

23 VI.6. Hypermedia  experimentele fase  interviews uitgeven op cd-rom  randdocumenten kunnen worden opgenomen  internettoepassingen  geïntegreerde werking: video, randdocumenten, foto’s, andere bronnen,…

24 VI.7. Toepassingsvelden  biografie  geschiedenis van onderuit  dagelijks leven  lokale geschiedenis  …

25

26 EINDE