Zonder rituelen geen tijd Rituelen als ankerpunten

Presentatie over: "Zonder rituelen geen tijd Rituelen als ankerpunten"— Transcript van de presentatie:

1 Zonder rituelen geen tijd Rituelen als ankerpunten
Dr. Thomas Quartier Zonder rituelen geen tijd Rituelen als ankerpunten

2 „Ik heb een zee van tijd!“
Dr. Thomas Quartier Zonder rituelen geen tijd „Ik heb een zee van tijd!“ Abdij bezoek met studenten Structuur van de dag Betekenis verlenen aan je tijd “Mensen willen niet dat hun leven gewoon ongemerkt voorbij gaat” „We undergo passages, but we enact rites“ (Ronald Grimes: Deeply into the bone. Re-inventing rites of passage. Berkeley 2000). 1) Tijd; 2) Cyclus; 3) Feest

3 1- Tijd - „Dodende tijd“: kronos
Dr. Thomas Quartier Zonder rituelen geen tijd 1- Tijd - „Dodende tijd“: kronos “Voor velen is de tijd een god gebleven, en wel een vreselijke. Kronos vreet zijn eigen kinderen op. Wie deze god dient zal moeten bekennen dat hij hetzelfde doet. Het leven onder die god is dwangmatig, vol angst, gedreven door de innerlijke tirannie. Die in staat is het leven te versmachten. Tijd werkt dodend. De woestijnvader abt Makarius leerde: “Leef alsof je deze avond nog zult sterven; en leef alsof je nog honderd jaar te leven hebt” (Benoit Standaert: Spiritualiteit als levenskunst, 223).

4 1- Tijd - Beleefde tijd: „kairos“
Dr. Thomas Quartier Zonder rituelen geen tijd 1- Tijd - Beleefde tijd: „kairos“ “Onbehagen en hektiek zijn het resultaat van een verkeerde tijdsbeleving – een tijd die alsmaar afloopt. […] Maar je kan tijd ook als waardevol, maar niet krap beleven” (19) “Je betreedt het Nu volledig door te zingen. Want het werkelijke leven voltrekt zich niet in de kloktijd (kronos), maar in de kairos – de gelegenheid of de ontmoeting” (David Steindl-Rast: Musik der Stille. Freiburg: Herder 2008, 23).

5 1- Tijd - een constructie
Dr. Thomas Quartier Zonder rituelen geen tijd 1- Tijd - een constructie “We spreken erover tijd te meten, alsof de tijd een concreet ding zou zijn dat er maar op wacht gemeten te worden. Maar in werkelijkheid creëren we de tijd door intervallen in het sociale leven te scheppen. Voordat we dat niet gedaan hebben is er geen tijd om gemeten te worden […]. Het interval tussen twee feesten van hetzelfde soort wordt een cyclus met een naam, bijvoorbeeld een week of een jaar” (Edmund Leach: Rethinking anthropology. New York: Humanities Press 1961, 135).

6 1- Tijd in crisis? Geen kairoi meer?
Dr. Thomas Quartier Zonder rituelen geen tijd 1- Tijd in crisis? Geen kairoi meer? De cycli van het leven worden steeds vager (Quartier 2004), en de markering verdwijnt Dag Week Jaar Leven “Als het altijd feest is, is het nooit feest” Bij gebrek aan tijdscheppende rituelen hebben mensen geen tijd meer. De tijd kann niet meer beleefd worden als kairos

7 2 - Cyclus Zonder rituelen geen tijd
Dr. Thomas Quartier Zonder rituelen geen tijd 2 - Cyclus “Tijd: dat is de ruimte tussen twee slagen van ons hart, tussen twee ademhalingen, het ritme van waken en slapen, van honger en verzadiging. Tijd: dat is ook het ritme van licht en donker, van dag en nacht, het spel van de getijden, de wisseling van de jaargetijden en jaren. Dat we in de tijd leven, dat zelfs alle leven een verschijningsvorm van de tijd is, lezen we af aan de loop van de sterren, de maan, de zon, onze aarde, die om zichzelf draait en zich tegelijk om de zon beweegt. We lezen het ook af aan de biologische klok die we in ons hebben en die duidelijk is afgestemd op de kosmische ritmiek” Karl Heinz Bieritz: Het kerkelijk jaar, 19.

8 2 - Cyclus Zonder rituelen geen tijd
Dr. Thomas Quartier Zonder rituelen geen tijd 2 - Cyclus “De kring heeft geen begin en geen einde. Hij loopt in zichzelf terug en staat toch langs alle zijden naar buiten gespannen. Hij verenigt dus de hoogste rust met gespannen kracht. Bijgevolg stelt de kring het leven voor, maar het leven zonder ontwikkeling en zonder wasdom, eeuwig leven, volheid des levens. De heilige kringloop der liturgie zal dus verkondiging zijn van het eeuwige, en niet van het leven der natuur dat vandaag ontkiemt, morgen bloeit en vruchten draagt, overmorgen verwelkt en sterft. Daarom bestaat er geen sterven in het liturgische jaar, enkel leven ook door de dood heen” (Odo Casel, Het christelijke cultusmysterium,132)

9 2 - Cyclus Zonder rituelen geen tijd
Dr. Thomas Quartier Zonder rituelen geen tijd 2 - Cyclus “De mysteriën van Christus bezitten een tweevoudig karakter. In zichzelf zijn zij goddelijk en bovenaards en toch weerspiegelen zij ook tijdelijke gebeurtenissen. Immers, in het kerkelijk jaar leven wij het aardse leven van de Heer mee. Zijn verrijzenis echter en zijn verheffing aan de rechterhand van de Vader leiden ons reeds binnen in het Rijk van God. De tweede verschijning van de Heer, is wederom een historische gebeurtenis: dan zal de verheerlijkte Heer zich voor de eerste en de laatste keer vertonen aan de gehele wereld. Dat zal het eindpunt zijn van de aardse geschiedenis” (Casel 134).

10 3 - Feest Zonder rituelen geen tijd
Dr. Thomas Quartier Zonder rituelen geen tijd 3 - Feest Antoine de Saint-Exupéry schrijft in zijn onvoltooide roman Citadelle: “Het is goed als de tijd zelf een bouwwerk is, een verblijf: je moet haar inrichten als een huis, waarin je wonen kunt. Feesten zijn in dat huis de kamers, ze geven het structuur. Elk feest heeft een eigen functie. En alle samen dienen ze ertoe om degenen die van kamer naar kamer gaan, van feest naar feest, iets te laten ervaren van het leven in zijn duurzaamheid. Feesten zijn de halteplaatsen zonder welke de tijd altijd maar sneller voortjaagt, vormeloos wegstroomt, als zand door je vingers” (M. Van Leeuwen, Van Feest naar feest. 29).

11 3 - Feest Zonder rituelen geen tijd
Dr. Thomas Quartier Zonder rituelen geen tijd 3 - Feest “Feesten onderbreken de alledaagse tijd. Ons leven moge zijn opgenomen binnen de grotere samenhangen van de kosmische tijd en de geschiedenis, het speelt zich toch af binnen de beperktere ‘dampkring’ van ons dagelijks leven. Feesten doorbreken dit” (Van Leeuwen 24) Victor Turner: Liminaliteit en communitas

12 3 - Feest Zonder rituelen geen tijd Vasten en feesten
Dr. Thomas Quartier Zonder rituelen geen tijd 3 - Feest Vasten en feesten “In rituelen van vasten en feesten gaat het wellicht in mindere mate om de getuigenis van de aanwezigheid van de Godheid. De nadruk ligt eerder op het publiekelijk tonen van religieus-culturele gevoelens. In dit soort rituelen gaat het mensen er in eerste instantie om hun identificatie met religieuze basiswaarden tot uitdrukking te brengen” (Catherine Bell, Ritual. 120)

13 Tijd hebben door tijd te te beleven
Dr. Thomas Quartier Zonder rituelen geen tijd Tijd hebben door tijd te te beleven “Het lichaam van ieder individueel mens is de plaats waar het drievoudige lichaam dat ons tot gelovigen maakt bij elkaar komt. Op de eerste plaats is dat het sociale lichaam met zijn symbolische netwerk van waarden die zo onderscheiden zijn dat ze een eigen interpretatie van de geschiedenis, het leven en het universum geven. Op de tweede plaats is er het traditionele lichaam dat in deze groep woont en het hele ritueel mogelijk maakt, verwijzend naar de woorden en daden van de heilsgeschiedenis. Op de derde plaats is er het kosmische lichaam van het universum dat door genade van de Schepper ontvangen is en van waaruit de rituele elementen herkend worden als sacramentele mediaties van de inscriptie van God door de Geest” (Louis-Marie Chauvet, Symbol and Sacrament. 152).

14 Tijd in ‚donkere tijden‘
Dr. Thomas Quartier Zonder rituelen geen tijd Tijd in ‚donkere tijden‘ Het leven vieren: Allerzielen Dood en leven: nadruk op het leven met ruimte voor betekenis en inspiratie Maaltijd: communicatief en zinstichtend gebeuren Licht in het donker: overledenen worden zelf tot licht – persoonlijke eschatologie Abdij bezoeken oefenen in het zwemmen in een zee van tijd