Ethische aspecten van technologie in de zorg

Presentatie over: "Ethische aspecten van technologie in de zorg"— Transcript van de presentatie:

1

2 Ethische aspecten van technologie in de zorg
Dick Willems Afd Huisartsgeneeskunde AMC / UvA

3 Ethische aspecten van technologie in de zorg
Medische ethiek Domeinen van zorgtechnologie Screening Diagnostiek Behandeling Begeleiding / palliatie Hoe verder (een beetje filosofie)?

4 (Medische) ethiek Historisch: technologie-kritiek Van den Berg 1969
‘technologische imperatief’ Alles moet wat kan Aanzetten makkelijker dan uitzetten De-humaniserende technologie Intensive-care Verpleeghuiszorg

5 Zorg versus techniek ‘Techniek maakt zorg onmogelijk’
‘Technisch denken versus zorgdenken’ ‘Technische ethiek versus zorgethiek’ ‘Technologie is ‘cool’, spectaculair, nieuw, zorg is ‘warm’, saai, gewoon’ ‘Technologie past in marktdenken, zorg niet’

6 Techniekethiek en zorgethiek
Niet-schaden Autonomie ‘Ethics of strangers’ High-tech Betrokkenheid Afhankelijkheid ‘Ethics of friends’ High-touch

7 Ethische aspecten van technologie in de zorg
Medische ethiek Domeinen van zorgtechnologie Screening Diagnostiek Behandeling Begeleiding / palliatie Hoe verder?

8 Ethische aspecten van technologie bij…
Screening: darmkanker Diagnostiek: genetische test Behandeling: stamceltransplantatie Begeleiding / palliatie: thuisbeademing

9 Screening: darmkanker
Aanbod, geen vraag Niet op basis van klacht of risico Darmkanker: simpele techniek: 1x/jaar occult bloed 1000 mensen 10 jaar screenen om 1 † te voorkomen 50% vd positieve uitslagen fout-positief >> onnodige colonoscopie (vervelend, risico’s)

10

11 Ethische vragen Schade fout-pos versus voordeel
Goede informed consent moeilijk Medicalisering Gevolgen van fout- Wie het krijgt is stom geweest Leven met onzekerheid

12 Ethische aspecten van technologie in de zorg
Medische ethiek Domeinen van zorgtechnologie Screening Diagnostiek Behandeling Begeleiding / palliatie Hoe verder?

13 Diagnostiek: genetische test
Genetische indicator voor gevoeligheid alcoholisme Voorspelt kans Patiënt: alcoholisme in familie, wil test (dan weet ik of ik kan drinken)

14 Genetische tests

15 Ethische vragen Valt kans-concept wel uit te leggen?
Individualisering (‘alcohol is slecht voor mij’) versus solidariteit (‘alcohol is slecht voor ons allen’) ‘vrijbrief’- effect bij goede uitslag Maatschappelijke consequenties bij slechte uitslag: verzekering, werk

16 Ethische aspecten van technologie in de zorg
Medische ethiek Domeinen van zorgtechnologie Screening Diagnostiek Behandeling Begeleiding / palliatie Hoe verder?

17 Behandeling: stamceltransplantatie
Pieter, 7, syndroom van Fanconi (bloedafbraak) Te genezen met stamceltransplantatie uit navelstrengbloed Ouders: IVF met terugplaatsing geschikte donor

18

19 Ethische vragen Instrumenteel gebruik kind?
Verhoogd risico mislukken IVF versus weldoen Pieter Voor God spelen?

20 Ethische aspecten van technologie in de zorg
Medische ethiek Domeinen van zorgtechnologie Screening Diagnostiek Behandeling Begeleiding / palliatie Hoe verder (een beetje filosofie)?

21 Begeleiding / palliatie: thuisbeademing

22 Thuisbeademing Belangrijke aanwinst
Zowel ondersteuning als overname ademhaling Neurologische en longziekten Enkele honderden in NL Enkele tientallen kinderen Vraagt veel van familie en professionals

23

24 Vragen Belasting en verantwoordelijkheid mantelzorgers
Toegankelijkheid Zuigkracht ‘thuis’ Onpersoonlijk Kwaliteit van apparatuur en van zorg Is ‘thuis’ nog ‘thuis’? Morele status mens-machine combinatie

25 Technologie en verantwoordelijkheid
Jonas: technologie bedreigt de wereld Haraway: technologie is deel van ons Latour: techniek is morele / politieke actor hoe gaan wij met technologie om? welke cyborgs willen we wel en welke niet? hoe verdeelt technologie taken, plichten, competenties?

26

27 Een ethische agenda voor geavanceerde thuiszorgtechnologie
Belang van goede thuiszorg Welke voorwaarden (woningen, professioneel personeel) Verantwoordelijkheid voor mantelzorgers Welk type, welke mate Toegankelijkheid Welke professionele ondersteuning ‘Nee’ kunnen en mogen zeggen Welke alternatieven Veiligheid en kwaliteit Welke waarborgen

28 Ethische aspecten van technologie in de zorg
Medische ethiek Domeinen van zorgtechnologie Screening Diagnostiek Behandeling Begeleiding / palliatie Hoe verder (een beetje filosofie)?

29 Techniekfilosofie -1 Gangbaar: Ethische vragen:
Techniek als verlengde arm (Heidegger) Techniek vooral bedreigend (Jonas) Techniek als ‘ander’ Ethische vragen: Morele gevolgen van techniek Verantwoordelijkheid Verlies van waardigheid Hoe houden we techniek in de hand?

30

31 Techniekfilosofie -2 Nieuw: Ethische vragen: Technologie als actor
‘Ingebouwde normen’ (Mol) Scripts (Latour/Akrich) Mens-machine combinaties (Haraway) Ethische vragen: Morele ingrediënten van techniek Techniek als onderwerp van zorgethiek Hoe maken we techniek zo goed mogelijk?

32 Technology cares!