Diapresentatie Harlingen tijdens de Tweede Wereldoorlog

Presentatie over: "Diapresentatie Harlingen tijdens de Tweede Wereldoorlog"— Transcript van de presentatie:

1 Diapresentatie Harlingen tijdens de Tweede Wereldoorlog
Klikken

2 Nieuwe Harlinger Courant van vrijdag 10 mei 1940
De voorpagina van de Nieuwe Harlinger Courant van vrijdag 10 mei 1940  

3

4 In Harlingen werd op 10 mei 1940 de havenmond geblokkeerd door een tweetal drijvende kranen en een kolenlichter tot zinken te brengen.  

5 Duitsers in de Bosboom Toussaintstraat
zomer 1940

6 Diverse gebouwen werden gevorderd.
Zo ook dit pand op 't Franekereind dat werd ingericht als soldatenheim (ursulaheim)

7 Duitse grenspolitie. Een afdeling van deze Zoll was vanaf de zomer van 1940 gevestigd in het gebouw 'Voorwaarts', Voorstraat 52. Het pand waarin thans de bibliotheek is gevestigd. Later (december 1941) wordt een gedeelte van de Zoll verplaatst naar de Zuidoostersingel  

8

9 De Duitse Messerschmitt Bf 109E die op 12 mei 1940 bij Pingjum neerkwam na te zijn beschoten vanuit de Wonsstelling. De Duitse piloot kwam met de schrik vrij.

10 Het beschadigde woonhuis van de commissaris van de Loodswezen aan de Zuiderhaven na een bomaanval in de nacht van 21 op 22 juli  

11 Het eerste nummer van het illegale blaadje 'De Geus'
zoals dat in november 1940 verscheen.

12 De bekendmakingen en bedreigingen met de doodstraf werden via aangebrachte affiches op de Raadhuistoren kenbaar gemaakt.

13

14 De op 14 mei 1940 uitgegeven "..toestemming om zich op den openbaren weg te bevinden tusschen 1/2 uur na zonsondergang en een half uur voor zonsopkomst..."

15 Radiospeech van Burgemeester Hannema

16 Zo adverteerde assurantiekantoor J. F. van Wier

17 Zo adverteerde de Fa. J. Van Smeden

18 Witte paaltjes langs de Zoutsloot zoals die op tal van plaatsen in Harlingen langs walkanten werden aangelegd.  Volgens een opgave van de gemeente bedroegen de kosten voor de aanleg van deze 'afrastering langs vaarwater', die in november 1940 gereed kwam in totaal Hfl 2.002,90

19 De in 1990 afgebroken watertoren aan de begraafplaatslaan werd in 1941 ingericht als luchtwachtpost. Aan de buitenzijde van de toren werd een elektrische lift aangebracht De in 1990 afgebroken watertoren aan de Begraafplaatslaan werd in 1941 ingericht als luchtwachtpost. Aan de buitenzijde van de toren werd een elektrische lift aangebracht

20 De RK Jongensschool op de Schritsen
De RK Jongensschool op de Schritsen. De school werd op 5 november 1941 verwoest door een bom.

21 In de vroege ochtend van 5 november 1941 veroorzaakte een
zware bom een enorme ravage op de Schritsen en omgeving. Hierbij waren dertien doden te betreuren.

22 Stempel met als opschrift 'Ortskommandantur Harlingen'

23 Musserts NSB-lidmaatschapskaart
Nationaal Socialistische Beweging. Nederlandse politieke partij die sympathiseerde met de Nazi's. Opgericht 1931 door Ir. A.A. Mussert. Vanaf 1941 enig toegestane politieke beweging in Nederland.

24 Eerste nummer van Volk en vaderland, 7 januari 1933.
Embleem van de NSB Vlag van de NSB Eerste nummer van Volk en vaderland, 7 januari 1933. NSB Landdag in 1935. De Nationaal-Socialistische Beweging in Nederland (afgekort NSB) was een Nederlandse politieke partij die van 1931 tot 1945 heeft bestaan. De NSB was op nationaasocialistische leest geschoeid en fungeerde ten tijde van de Tweede Wereldoorlog als collaboratiepartij

25 In 1941 werd op het kaatsland van de k. v
In 1941 werd op het kaatsland van de k.v. Eendracht een Wehrmachtslager gebouwd. Na de bevrijding werd het Lager ingericht als interneringskamp, Barka genoemd, voor  NSB-ers en andere Harlingers die 'fout' waren. De foto is genomen tijdens één van de Elfstedentochten tijdens de oorlog.

26 De Duitse Korvettenkapitän Helmutt Klett in het barakkenkamp ‘Barka’ op het terrein van de kaatsvereniging Eendracht. Op de achtergrond is een grote groep (Harlinger?) kinderen zichtbaar. Is er iemand die zich deze gelegenheid kan herinneren?

27 kaatsvereniging Eendracht.
Leden van de Nationale Jeugd Storm (Nederlandse jeugdorganisatie van de NSB) tijdens een optreden in het Wehrmachtslager (Barka) op het terrein van de kaatsvereniging Eendracht.

28 Wandelen op de Ringmuur met Duitse Militairen

29 "Het Rijkscommissariaat maakt bekend: De commissaris-generaal voor de veiligheid heeft de volgende verordening over het optreden van de Joden in het openbaar uitgevaardigd", begint het artikel Verordening over het optreden van Joden in het openbaar op de voorpagina van de Nieuwe Harlinger Courant van 16 september 1941 dat hieronder in z'n geheel wordt weergegeven

30 Vordering over het optreden van Joden in het openbaar

31 Brief Joden verklaring

32 Vanaf 1942 werden bij tal van openbare gelegenheden borden
geplaatst met daarop  de tekst dat de toegang voor joden verboden was. Ook in Harlingen. Hieronder de van 16 februari 1942 daterende kopie van Order nr. 71 uit het orderboek van de gemeentepolitie van Harlingen.

33 Bordjes met de tekst 'Voor Joden Verboden' verschenen
vanaf februari 1942 ook in Harlingen.

34 Abraham Pais met Jodenster

35 Ook de achtjarige Benjamin Pais en zijn negenjarige zusje Jansje, die op de Noorderhaven 32 woonden, kwamen door vergassing om het leven. Beiden werden op woensdag 11 november 1942 door de Harlinger politie uit hun huis gehaald en opgesloten in het politieburo. De volgende ochtend werden ze afgevoerd naar Westerbork. Nog geen twee weken later,  op 23 november 1942, werden ze in Auschwitz vermoord.

36 Links dhr. Krijtenburg, rechts Aäron Pais

37 Michiel Speijer en zijn vrouw Hannah, wandelend op de Voorstraat ter hoogte van de Raadhuistoren.

38 Het pand van de fam. Speijer, hoek Kerkstraat - Heiligeweg.

39 Sinagoge in de Raamstraat

40 De namen van de 46 joodse Harlinger slachtoffers luiden: Gabriël Boas, Dina Boas-Pais, Jozeph Boas, Abraham Pais, Esther Pais, Salomon Pais, Levie Pais, Adriana Pais-Rood, Raphael Pais, Roosje Pais-Minco, Jansje Pais, Benjamin Raphael Pais, Pietje Polak-de Vries, Nathan Polak, Betsij Polak-Frank, Izak Nathan Israël Polak, Levie Messcher, Catharina Messcher-Gans, Hanna Klara Messcher, Klara Leonara Mescher, Sally Hes, Anna Rosa Hes-van Gelder, Mathilde Henriëtte Hes, Leonard Goldsmid, Sara Goldsmid-Goedhart, Leonard Leijdesdorff, Rosalie Leijdesdorff-Vos, Benjamin Raphael Pais, Jantje Pais-de Vries, Racheltje Pais, Raphael Pais, Aäron Pais, Rosa Weijmann, Izaäk de Vries, Elize de Vries-Odewald, Michiel Speijer, Hanna Speijer-Schulenklopper, Elkan Aron Speijer, Cäcil David Speijer, Aron de Vries, Grietje de Vries-de Wilde, Benjamin de Vries, Klara de Vries, Lieba Steil-Aftergutt, Berel Steil, Nechemia Steil.

41 In oktober 1941 werden negen jongens in Harlingen door de politie gearresteerd wegens het bekladden van gebouwen met anti-Duitse leuzen en overgebracht naar het Huis van Bewaring in Leeuwarden. Na een verblijf van veertien dagen werden ze vervolgens overgebracht naar het concentratiekamp Amersfoort.

42 L. Koopmans 1941 L. Koopmans 1945

43 Groenlandsvaarder op de Voorstraat.
In de loop van de jaren kwamen steeds meer artikelen 'op de bon'. Koffie en thee waren één van de eerste artikelen. Dat was in juni Twee jaar later was tabak aan de beurt met lange rijen als gevolg, zoals hier bij de Groenlandsvaarder op de Voorstraat. 

44 Voedselbonnen

45 Eenvoudige kaart, waarop stond aangegeven welke distributiebonnen verstrekt waren. Zonder deze kaart kreeg men geen nieuwe bonnen.

46

47 De Harlinger Ringmuur in de strenge winter van 1942.

48 Aangezien de veerboot van Harlingen naar Terschelling
herhaaldelijk doelwit was geweest van geallieerde vliegtuigen vroeg rederij Doeksen luchtafweergeschut aan. Na een aanvankelijke weigering werd er later toch afweergeschut op de schepen geplaatst zoals hier op de stuurhut van de 'Noord Nederland.

49 Britse Boston bommenwerper
De machine vloog zeer laag van noord naar zuid toen het z’n bommen gooide. Het was een hels lawaai, de ontploffingen, het ronken van de vliegmachine, het felle afweervuur van de Duitsers en direct daarop het loeien van de alarmsirenes”. De eerste bom was terecht gekomen op het plankenpad bij de Noorderpier, de tweede op een Rijnaak in de Zuiderhaven en de derde op de Zuiderbrug. De vierde bom was een blindganger. De Rijnaak werd in het midden getroffen en vloog onmiddellijk in brand. De familie die de aak bewoonde was niet aan boord. Ernaast lag het schip ‘Jacoba’ waar wel een slachtoffer viel. De schipper werd door de scherven zwaar gewond en overleed enige tijd later.

50 Rijnaak in de Zuiderhaven geraakt door een Bom
30 op 31 mei 1942

51 Deze brug vormde de verbinding tussen de Zuiderstraat en de Schritsen
Deze brug vormde de verbinding tussen de Zuiderstraat en de Schritsen. Na beschadigd te zijn tijdens een bombardement in de nacht van 30 op 31 mei 1942 is de brug later afgebroken en niet meer herbouwd.

52 “De Zuiderbrug over de Zuiderhaven in de jaren ‘30 van de vorige eeuw”

53 De in 1942 bij een ontploffing op Vlieland omgekomen
‘springmeister’ Jakob Gerhard wordt in de haven van Harlingen van boord gehaald. De foto is genomen in de Nieuwe Willemshaven  bij de zogeheten Kraussteiger, vanwaar in die jaren de veerboten naar Vlieland en Terschelling vertrokken . Op de Zuiderpier is een opstelling van de Duitse luchtafweer zichtbaar.

54 Bewijs dat Raphael Pais zijn fiets heeft ingeleverd op het
politiebureau in Harlingen. .

55 Deze fiets haalde de bevrijding.
Dat was echter niet voor iedereen weggelegd.

56 De vier overigen staan te boek als vermist.
Stirling MkI W7442 die op 26 juni 1942 in de Waddenzee terecht kwam. Drie van de  bemanningsleden kregen een graf op de Algemene Begraafplaats te Harlingen. De vier overigen staan te boek als vermist.

57 Dhr. IJ. van Dijk die van april 1943 tot mei 1945 als dwangarbeider in Duitsland verbleef.

58 De Amerikaanse  B 17 bommenwerper 'Holy Mackeral' die op donderdag 16 december 1943 even ten noorden van Kimswerd de grond in boorde. De foto dateert van juli 1943.

59 School C aan het Kerkpad. Tijdens de oorlog o.a.
in gebruik als kazerne.

60 School A aan de zeeweg

61 De Schouwburg aan de Zuidoostersingel

62 Het Algemeen Ziekenhuis op het Zuiderbolwerk
zoals dat dienst heeft gedaan van 1873 tot en met 1961. Eind vorige eeuw is het pand gesloopt en heeft plaats gemaakt voor een appartementencomplex.

63 Britse Halifax bommenwerper die in de nacht van
Halifax DT.645 Britse Halifax bommenwerper die in de nacht van 12 op 13 mei 1943 even ten zuiden van Harlingen ter hoogte van de boerderij 'Groot Ropens' neerstortte na te zijn beschoten door een Duitse nachtjager. Restanten van deze Halifax werden in september 2000 geborgen.

64 Halifaxwrak DT645 op de Grote Bredeplaats

65 HfxSmall JB924 neergestort bij Wijnaldum

66 Wrak van de op 14 mei 1943 bij Wijnaldum neergekomen
Halifax bommenwerper.

67 familie Schat aan de Haulewei terecht.
Restanten van de Britse Halifax bommenwerper kwamen op slechts  enkele meters van de boerderij van de familie Schat aan de Haulewei terecht.

68 Wrak van de HfxSmall JB924

69 De begrafenis van de bemanningsleden van Halifax JB924 op 15 mei 1943  in Wijnaldum werd vastgelegd door de gezusters Nammensma uit Sexbierum.

70 De bemanning van de Beaufort bommenwerper die op
2 maart 1941 een bom dropte in de Nieuwe Willemshaven. Alleen piloot Tony Gadd (tweede van links) zou de oorlog overleven en is na die tijd nog enkele malen in Harlingen geweest.

71 Hudson Bommenwerper RAF

72 De bemanning van de B-17. Bovenste rij van links naar rechts: Capt
De bemanning van de B-17. Bovenste rij van links naar rechts: Capt. Kaufman (Piloot), Lt. F. B. Robinson (Co-Piloot), Lt. R. C. Fitzgerald (Bombardier), Lt. J. A. Barrett (Navigator). Voorste rij:  Sgt. F. R. Cope (Waist Gunner), Sgt. H. A. Shaw (Radio Operator), Sgt. D. H. Carlson (Engineer/Top Turret), Sgt. T. R. Nielson (Ball Turret Gunner), Sgt. H. L. Bangfrede (Tail Gunner), Sgt.E. W. Masterman (Waist Gunner). Acht bemanningsleden verlieten boven Harlingen het gehavende toestel. Slechts twee van hen konden worden gered. De overige zes kwamen om het leven. 

73 Amerikaanse erebegraafplaats in het Limburgse Margraten
Het graf van Frederick B. Robinson, één van de bemanningsleden van de Amerikaans B-17 bommenwerper die boven Harlingen het vliegtuig had verlaten.  Op 10 maart 1944 werd Robinson begraven in Pietersbierum en in oktober 1945 werd hij herbegraven op de Amerikaanse erebegraafplaats in het Limburgse Margraten

74 Cafe 't Anker van de Fam. Roodhof op de Zuiderhaven.

75 De in de jaren gelegerde soldaten van de Bijzonder Vrijwillige Landstorm in de zogenaamde 'Klimschool',  Hoogstraat 55. 

76 Leden van de Binnenlandse Strijdkrachten,
opgesteld voor restaurant De Beurs op de Noorderhaven. Tegenwoordig maakt het pand deel uit van de HEMA.

77 Een gedeelte van de leden van de Harlinger BS
voor het stadhuis op de Noorderhaven met  o.a. C. Heeger, J. Weitenberg, A. Bijlsma, Tuinstra, J. de Groot, S. Posthuma, J. Nauta, M. de Vries, ? , J. Broersma, F. Schoot, J. Koekoek, Smeding en Althuis

78 De Centrale Keuken in Harlingen (Gaarkeuken)

79

80 Zandbak op de Zakkendragerspijp voor het blussen
van brandbommen

81 Duitse matroos toont trots de hakenkruisvlag.
Op de achtergrond de 'Engelsche tuin'.

82 De Duitse Generaal Christiansen,
de Wehrmachtsbefehlhaber in Nederland, op wegnaar Vlieland of Terschelling in de haven van Harlingen.

83 Vrijdag 12 maart  De klokken van de Raadhuistoren worden geroofd om te worden omgesmolten t.b.v. de Duitse oorlogsindustrie

84 van de Ned. Hervormde Kerk en die van de Raadhuistoren.
In november 1945 bracht het m.s. 'Harm Smeenge' een aantal geroofde klokken terug naar Harlingen waaronder de klokken van de Ned. Hervormde Kerk en die van de Raadhuistoren. De klokken werden met veel officiële ceremonie en Belangstelling gelost. De klok van het Havenmantsje (daterend uit 1562) werd in 1947 teruggevonden in Parijs. De overige klokken bleken al te zijn omgesmolten.

85 De voormalige melkfabriek in Harlingen.

86 zich bevindt en waar de Wehrmacht Parkplatz en de
Op diverse plaatsen in de stad verschenen Duitse richtingaanwijzers. Gele borden met zwarte letters. Zoals hier de hoek van de Voorstraat op de plaats waar nu het beeld van Anton Wachter staat. Op de borden valt te lezen in welke richting de Ortskommandantur zich bevindt en waar de Wehrmacht Parkplatz en de Wehrmacht Tankstelle gevonden kunnen worden. 

87

88 Duitse schildwacht bij de Duitse  Ortskommandantur  op de Midlumerweg in 1944.

89 DE VRIJE HARLINGER (waarin opgenomen De Geus)
Illegale krant die in september 1944 voor het eerst verscheen. Gezien de opschudding die deze uitgave veroorzaakte werd afgezien van een vervolg. Maar in april 1945 verscheen De Vrije Harlinger weer.

90 Maza (Marine Artillrie Zeug Amt) aan de Kimswerderweg na de bevrijding

91 Naoorlogse luchtfoto van het MAZa complex aan de Kimswerderweg

92 Der Fremdenarbeid NSB

93 Geen tekst beschikbaar

94 Geen tekst beschikbaar

95 Geen tekst beschikbaar

96 Geen tekst beschikbaar

97 Geen tekst beschikbaar

98 Geen tekst beschikbaar

99 Geen tekst beschikbaar

100 Molen de Bazuin op de Noorderzeedijk
Molen de Bazuin op de Noorderzeedijk. Deze stond ongeveer op de plek waar zich nu de Tj. Hiddeszsluizen  bevinden. De molen is in februari 1944 op last van de Duitsers afgebroken omdat het een oriëntatiepunt was voor geallieerde vliegers. Het was nl. de enige molen in het noorden op de zeedijk. 

101 Canadese Tanks op de Noorderhaven

102 Canadezen, marcherend over de Gr. Bredeplaats

103 Canadese Soldaat op der Noordehaven 1945

104 Maandag 16 april Het door de Duitsers verlaten 'Wehrmachtsheim' in de Brouwersstraat (Hotel Centraal) wordt door de bevolking geplunderd. Hier wordt de buit afgevoerd via de Kerkstraat.

105 Schade aan huizen in de Nic. Baurstraat door Canadees artillerievuur

106 Canadees artillerievuur
Schade aan huizen in de Nic. Baurstraat door Canadees artillerievuur

107 Schade aan huizen in de Nic. Baurstraat Canadees artillerievuur
door Canadees artillerievuur

108 Bevrijding van het Rooiedorp

109 Spinstraat 1945

110 Een overzichtskaart met de door de Duitsers tot zinken gebrachte schepen (17) in de havens van Harlingen.

111 Luchtfoto van Harlingen 1945

112 De in april 1943 afgezette burgemeester Hannema werd direct na de bevrijding weer tot burgemeester benoemd  "Onder groot enthousiasme van de bevolking maakte hij met zijn familie een rijtoer door de stad. Op het stadhuis werden hem door eenige dames bloemen aangeboden en werd hem de sleutel van het stadshuis overhandigd. Nadat het muziekcorps het Wilhelmus had gespeeld dankte de heer Hannema de voor hem gebrachte hulde", schrijft de Harlinger Courant van vrijdag 27 april 1945.

113 Enkele dagen na de bevrijding werden de beide in het najaar van 1943 ondergedoken agenten Prins en De Klerk gehuldigd voor het politiebureau op het Noordijs."Zaterdagavond werden de weer opgedoken agenten De Klerk en Prins door het Sted. Muziekcorps gehuldigd. Ze werden daarbij toegesproken door den heer Th. Snijder, burgemeester Hannema en namens de N.B.S. door den heer J. van Drooge", schrijft de Harlinger Courant van vrijdag 27 april 1945.

114 Dit was de Diapresentatie Harlingen tijdens de Tweede Wereldoorlog
Samenstelling en Bewerking Sjors Jorna