Geestelijk leven: eeuwig of tijdelijk?

Presentatie over: "Geestelijk leven: eeuwig of tijdelijk?"— Transcript van de presentatie:

1 Geestelijk leven: eeuwig of tijdelijk?
Een verhaal ter bemoediging Gabriël van den Brink Zwolle

2 Beroepsgroep op zoek naar identiteit
Antidotum tegen onzekerheid op basis van: Denken vanuit een (zeer) lange termijn Menselijke verbeelding en transcendentie Over de Lage Landen en het Hogere Deugden in de moderne samenleving Incongruentie moraal en moderniteit Gaat het de goede of de foute kant op?

3 Leven en denken vanuit een zeer lange termijn
1 Leven en denken vanuit een zeer lange termijn

4 Evolutie van menselijke samenlevingen
Dieren Nomaden Boeren Modernen

5 Sedimentatie: lagen die gestapeld zijn
Industriële maatschappij n. Chr. Boerensamenleving v. Chr. Jagers en verzamelaars v. Chr. Dierensamenleving v. Chr.

6 Uitkomsten van de moderne biologie
Leven laat competitie én coöperatie zien Seks en macht leiden tot conflicten Competitie om schaarse middelen Samenwerking komt veelvuldig voor Troost en verzoening heel normaal Sommige dieren offeren zich zelfs op

7 Sociale en morele vermogens (Frans de Waal)

8 ‘Eeuwige’ vragen van ons bestaan
Sommige dilemma’s lijken van alle tijden Eigen gemeenschap vs vreemdeling Vriendschappen vs verraad plegen Incongruenties tussen man en vrouw Gewelddadig gedrag vs verzoening Thema’s spelen in populaire cultuur

9 Menselijke verbeelding en transcendentale orde
2 Menselijke verbeelding en transcendentale orde

10 Waarden bij jagers en verzamelaars
Animisme en wisselwerking met natuur Bezielde plekken, dieren, voorwerpen Offer compenseert voor jacht en slacht Collectief handelen zorgt voor houvast Religie is rituele uitwerking (Durkheim) Gemeenschap biedt interne zekerheid

11 Rituele dansen bij de Masai (Kenia)

12 Waarden in de boerensamenleving
Geloof in bovennatuurlijke goden of God goddelijke voorschriften en leefregels profeten houden het volk bij de les cultiveren van sociale gedragingen inzetten op betrouwbaar handelen gewetensvorming en moreel besef

13 Mozes laat de Tien Geboden zien (G. Doré)

14 Spanning tussen sacraal en profaan
Meerdere trajecten volgens Eisenstadt: India: onthechting op individueel vlak China: investering op collectief vlak Westers monotheïsme en dialectiek incongruentie van idealen en realiteit heil wordt hier op aarde gerealiseerd

15 Over het hogere in de Lage Landen
3 Over het hogere in de Lage Landen

16 Onze voorlopige werkdefinitie
Het hogere is: de verbeelding van een geheel waarmee ik mij verbonden weet en waardoor ik mij geroepen voel tot onbaatzuchtig handelen

17 Het hogere in theologische termen
Religie als de klassieke vormgeving onderscheid van sacraal en profaan God als bron van betekenissen wereld als de plaats van het kwaad sterk in agrarische samenlevingen offer, ritueel, gebed, meditatie

18 Het hogere in sociologische termen
Politiek als dominante vormgeving van hiernamaals naar historisch verband maatschappij als bron van betekenissen werken aan een rechtvaardige wereld sterk in industriële samenlevingen actie, organisatie, politieke strijd

19 Het hogere in biologische termen
Levensstijl als opkomende vormgeving van historisch verband naar hier en nu lichaam als bron van betekenissen werken aan een gezonde levensstijl sterk in postindustriële samenleving sport, gevoelens, intense ervaringen

20 Sedimentatie van soorten waarden
Vitaal Sociaal Sacraal

21 Deugden en waarden in de moderne samenleving
4 Deugden en waarden in de moderne samenleving

22 2016 2012

23 Deelname aan vrijwilligerswerk voor ouderen e.d.

24 Leden natuur- en milieuorganisaties in Nederland (x 1000)

25 Voornaamste deugden 1969 en 2005

26 Voornaamste waarden in Nederland

27 Incongruentie van moraal en moderniteit
5 Incongruentie van moraal en moderniteit

28 Adam Smith (1723-1790) The Wealth of Nations (1776) Theory of moral sentiments (1759)

29 Morele gevoelens volgens Smith
Het gaat nauwelijks om rationaliteit: Natuurlijk vermogen tot ‘sympathy’ doordat men een ander ziet lijden gevoel komt via verbeelding tot stand zowel in de realiteit als in een roman we verplaatsen ons in degene die lijdt

30 Kenmerken van moderniteit
Tendensen en geestelijke beginselen: Waarheid: rationalisering (Weber) Gelijkheid: democratisering (Tocqueville) Doelmatigheid: schaalvergroting (Marx) Sterke toename van het welvaartspeil Meer dynamiek en sociale mobiliteit

31 Moral sentiments modern society
Incongruentie van twee werelden: morele gevoelens rationele redenen menselijke relaties formele regels sympathie individuele vrijheden specifieke situatie grootschaligheid voorbeelden filosofische systemen

32 Interactie van moraal en moderniteit
Samengaan Scheiding Verzwakking Erosie Separatie Fusie Oppositie Versterking

33 Gaat het de goede of de verkeerde kant op?
6 Gaat het de goede of de verkeerde kant op?

34 Voorbeelden van morele verzwakking
Over banken (erosie) en politiek (separatie) Hoge beloning door marktwerking OK Morele overwegingen spelen geen rol Velen gaan uit idealisme in de politiek Politieke proces volgt een eigen logica Morele gevoelens vooral private zaak

35 Voorbeelden van morele versterking
Emancipatie (fusie) en moralisme (oppositie): Gelijke waardigheid van man en vrouw Politieke mobilisatie voor morele zaak Milieuvervuiling krijgt een morele kant Moreel engagement tegen het systeem Bereid tot martelaarschap (Greenpeace)

36 Effecten die negatief (donkerblauw) ambivalent (donkergroen), matig positief (lichtgroen) en sterk positief (lichtblauw) blijken te zijn. 

37 Deugden gesteund door het politieke bedrijf ?

38 Omwenteling van ons mensbeeld