Mindfulness: wat is het en wat is het niet?

Presentatie over: "Mindfulness: wat is het en wat is het niet?"— Transcript van de presentatie:

1 Mindfulness: wat is het en wat is het niet?
Anne Speckens Hoogleraar Psychiatrie

2

3 Werkt mindfulness echt?
Mindfulness is big business - het verovert nu zelfs de gezondheidszorg, van pijnbestrijding tot behandeling tegen depressies. Is daar wel genoeg wetenschappelijke grond voor? Volkskrant 14 maart 2015

4 Mindfulness op het werk, goed voor de productiviteit?
In het onderwijs zijn ze ermee bezig, psychiatrische patiënten zouden er baat bij hebben en er is een wildgroei aan cursussen: mindfulness lijkt een blijvertje. De levenshouding maakt nu zelfs zijn opwachting op de werkvloer: ook in Nederland bieden meer en meer bedrijven het aan. NOS op 3 30 april 2015

5 Ga toch weg met je mindfulness
Wie een knoop in z’n buik heeft van ellende wordt in mindfulness geleerd deze knoop wel te voelen maar er niets mee te doen. Symptoombestrijding dus. Laat mij gewoon een potje janken, de stress van me afschreeuwen of woedend de borden door de kamer smijten, betoogt Paulien Derwort. NRC Handelsblad 30 mei 2015

6 Mindfulness Definitie van mindfulness
met aandacht aanwezig zijn in het hier en nu intentioneel zonder oordeel Jon Kabat Zinn, 1997

7

8 Mindfulness Based Cognitieve Therapie
8 bijeenkomsten van 2,5 uur deelnemers dagelijks thuis oefenen stiltedag

9 Waar bestaat MBCT uit? Formele aandachtsoefeningen lichaamscan
zitmeditatie bewegen met aandacht Informele aandachtsoefeningen drie minuten adempauze dagelijkse dingen met aandacht doen Cognitief gedragstherapeutische vaardigheden balans in activiteiten gedachten zijn geen feiten terugval preventie

10 Wat leren deelnemers? Stilstaan Concentratie Acceptatie zonder oordeel
Samenhang tussen lichamelijke sensaties, emoties en gedachten Opmerken van automatische gedragspatronen Veranderen van automatische gedragspatronen Toelaten van negatieve gevoelens Loslaten van automatische reacties Zelfzorg (Zelf) compassie

11 MBCT voor terugkerende depressie
1.00 MBCT: 37% See GREEN BOOK PP TAU patients continued with the treatment they would normally receive, including seeking help from other sources such as family doctor. All had been previously treated with ADM but had been off it for at least three months before trial. The proportion of patients using ADM in the MBCT group was less than in TAU group Would patients experience a relapse in the 60 weeks after baseline assessment? N = 145 in three centres. 75% had had more than three episodes Left hand line on graph is the cumulative proportion of patients not relapsing The graph depicts survival curves comparing relapse / recurrence to DSM-III-R major depression for TAU and MBCT in patients with three ore more previous episodes of depression. Less than 1 in 200 probability of getting a difference this large 0.5 TAU: 66% 10 20 30 40 50 60 Teasdale et al., J Clin Cons Psychol 2000

12 Mindfulness bij verschillende klachten
Voor-na of gecontroleerde studies naar mindfulness Mei 2013 Lichamelijke of psychische aandoeningen of klachten Mindfulness-based interventies N=209 studies met deelnemers Khoury et al., Clin Psychol Rev 2013

13 Khoury et al., Clin Psychol Rev 2013

14 How do MBs improve mental health?
Randomized clinical trials January 2014 Mediation analysis with group as independent variable MBSR/MBCT in mediation analysis Quantitative assessment of mental health and hypothesized mediator N=20 studies N=12 included for quantitative synthesis for mindfulness N=6 included for quantitative synthesis for negative thinking Gu et al., Clin Psychol Rev 2015

15 Changes in mindfulness as mediator
Gu et al., Clin Psychol Rev 2015

16 Changes in repetitive negative thinking as mediator
Gu et al., Clin Psychol Rev 2015

17 En zien we dat ook terug in de hersenen?
Studies naar effect van meditatie op de structuur van de hersenen Vergelijking van meditatoren en mensen die nooit gemediteerd hebben Random toewijzing aan mindfulness training en controleconditie van mensen die belangstelling hebben voor mindfulness N=21 onderzoeken: N=5 voor-na studies naar mindfulness N=16 cross-sectionele studies naar langdurige meditatoren Fox et al., Neuroscience & Biobehavioral Reviews 2014

18 Convergent brain structure differences in meditation practitioners
Fox et al., Neuroscience & Biobehavioral Reviews 2014

19 Anatomical likelihood estimation (ALE) meta-analysis of brain morphology differences
Fox et al., Neuroscience & Biobehavioral reviews 2014

20 Hersengebieden die veranderen door meditatie
Functies Hersengebieden Meta-cognitief bewustzijn Frontopolaire cortex/BA10 Lichaamsbewustzijn Sensorische cortices Insula Geheugen consolidatie Hippocampus Emotie en zelfregulatie Voorste en middelste cortex cingularis Orbitofrontale cortex Communicatie in en tussen de twee hersenhelften Superieure longitudinale fasciculus Corpus callosum

21 Radboud Centrum voor Mindfulness
Mindfulness trainingen Patiënten met psychiatrische stoornissen Patiënten met chronische somatische klachten AIOS, medisch specialisten Medisch studenten (via studentenpsychologen) Wetenschappelijk onderzoek (Kosten-) effectiviteit Werkingsmechanisme Postacademische opleiding tot mindfulnesstrainer

22 Mindfulness & Compassie
Zinvol bij depressie? Rhoda Schuling Onderzoeker in Opleiding / Mindfulnesstrainer Intro zelf en radboud, onderzoek

23 MBSR voor mensen met longkanker en hun naasten
Melanie P. J. Schellekens, MSc 19 september 2015

24 Mindfulness bij ADHD Lotte Janssen Psycholoog & PhD student

25 (Online) mindfulness bij kanker
Drs. Else Bisseling Félix Compen MSc Psychiater Gedragswetenschapper

26 Mindfulness voor coassistenten
Inge van Dijk

27 Mindfulness training voor AIOS
Hanne Verweij