Het boek van Sidrac Encyclopedie-in-dialoogvorm: een heidense koning (Bottus) stelt honderden vragen over de middeleeuwse leef- en denkwereld.

Presentatie over: "Het boek van Sidrac Encyclopedie-in-dialoogvorm: een heidense koning (Bottus) stelt honderden vragen over de middeleeuwse leef- en denkwereld."— Transcript van de presentatie:

1

2

3

4

5

6

7

8

9 Het boek van Sidrac Encyclopedie-in-dialoogvorm: een heidense koning (Bottus) stelt honderden vragen over de middeleeuwse leef- en denkwereld die door een wijze, vrome man (Sidrac) worden beantwoord. Frans origineel (13de eeuw); tussen 600 en 1200 vragen Nederlandse vertaling (14de eeuw); tussen 200 en 400 vragen (ed. Van Tol 1936).

10

11

12 Wat beogen wij met deze publicatie?
Kennismaking met de middeleeuwse denk- en leefwereld Misvattingen bestrijden Historisch inzicht bijbrengen (in de Middeleeuwen liggen de wortels van onze eigen cultuur) Respect voor het verleden, voor andere culturen; inzicht in eigen multiculturele samenleving

13 Cultuurhistorische benadering
De tekst plaatsen in de cultuur van die tijd Welke opvattingen had men in die tijd over God, mens en wereld? Wat is het middeleeuwse wereldbeeld? Hoe verschilt die van onze eigen denkbeelden?

14

15

16

17

18

19

20

21 Waardoor ontstaan zons- en maansverduisteringen?
Een maansverduistering wordt veroorzaakt door de aarde, wanneer deze het licht van de zon tegenhoudt. Dit gebeurt wanneer de zon zo ver daalt aan het firmament dat de aarde zich tussen de zon en de maan bevindt. Dat doet zich voor wanneer de zon en de maan hun eigen baan zodanig beschrijven dat ze op een gegeven moment precies tegenover elkaar komen te staan met de aarde ertussen: dan is de maan verduisterd.

22 Bewijs dat de aarde bolvormig is; als de aarde een vierkant was, dan zou de schaduw ervan bij maansverduistering ook vierkant zijn, etc.

23 Wordt de ziel, net zoals het lichaam, verwekt bij de vrouw?

24 Zou de ziel verwekt worden zoals het lichaam, dan zou zij net zo sterfelijk zijn. Maar de ziel kan niet sterven, omdat zij ontsprongen is aan de adem van God, die Hij Adam inblies toen Hij hem de geest van leven gaf. De adem van God heeft nooit een begin gehad, en zal geen einde hebben. Daarom kan de ziel niet sterven.

25 Wat was er eerder: het lichaam of de ziel?

26 Als een man een kind verwekt bij een vrouw, wordt dat kind gevormd door de wil van God door middel van de zeven planeten. Eerst zorgt Saturnus ervoor dat het zaad tot een stuk vlees wordt, daarna vormt Jupiter het hoofd en de hersenen, Mars de ledematen, Mercurius de tong, de zenuwen en de testikels, en de maan ten slotte de nagels en het haar. Zo wordt het lichaam van het kind gevormd door de planeten en de tekens van de dierenriem, en vervolgens wordt de ziel door God in het lichaam gezonden. Het lichaam is er dus het eerst, en daarna komt de ziel erin.

27 God schiep alle dingen volgens Zijn plan en vanaf het allereerste begin gaf Hij er zin en bestemming aan […] Het lichaam is er het eerst, en daarna komt de ziel erin.

28 Als een zwangere vrouw sterft, hoe verlaat de ziel dan het lichaam
Als een zwangere vrouw sterft, hoe verlaat de ziel dan het lichaam? En als het ongeboren kind sterft, wat gebeurt er dan met zijn ziel?

29 Als een zwangere vrouw sterft en met haar het kind, dan verlaten de zielen van de vrouw en het kind het lichaam op dezelfde plaats, want elke ziel verlaat het lichaam via de mond. Ook al was de mond van een mens dichtgenaaid en zijn keel afgesnoerd, dan nog is de ziel zo ijl dat ze door de mond naar buiten kan komen. l

30 De ziel verlaat het lichaam via de mond.

31 De goede zielen worden door engelen naar de hemel gedragen.

32 Hoe lang en hoe breed is de aarde?
De lengte, breedte en de dikte van de aarde zijn gelijk, want zij is zo rond als een appel

33 Zijn er mensen aan de andere kant van de wereld die ook het daglicht kunnen zien?
Omdat de wereld rond is, zijn er mensen aan de andere kant van de wereld en zij zien, net als wij, het daglicht. Zij zijn onze tegenvoeters: ze lopen met hun voeten tegenover onze voeten. Dat komt door de grootte van de aarde en doordat de aarde rond is.

34 Omdat de wereld rond is, zijn er mensen aan de andere kant van de wereld en zijn zien, net als wij, het daglicht. Zij zijn onze tegenvoeters: ze lopen met hun voeten tegenover onze voeten. Dat komt door de grootte van de aarde en doordat de aarde rond is.

35 Hoeveel landen zijn er in de wereld?
Er is maar één land, maar de zee deelt het land in drie delen, die continenten genoemd worden, de eilanden niet meegerekend.

36

37 Uit de drie zonen van Noach is de wereld bevolkt
Uit de drie zonen van Noach is de wereld bevolkt. Sem (Azie), Japhet (Europa), Cham (Afrika).

38 In een Psalmboek, geillustreerde heilsgeschiedenis: Jeruzalem in het Midden; Aards paradijs in het Oosten.

39 Hereford mappa mundi.

40 Detail uit een middeleeuwse kopie van een Romeinse landkaart (Peutingerkaart), hierop staat plaatsen aangegeven die men onderweg tegen zou komen.

41 Portulaankaart; vaarroute Middellandse zeegebied.

42

43

44

45 Uit: Pflanzenkunde im Mittelalter (Museum Schloss Moyland), afb. 1, p

46 Kan een vrouw zwanger zijn van meer dan twee kinderen tegelijk?
Een vrouw kan zwanger zijn van wel zeven kinderen tegelijk, want de baarmoeder van een vrouw heeft zeven kamers, en in elke kamer kan zij een kind dragen als God dat wil.

47

48 Als Adam niet gezondigd had in het paradijs, zouden dan alle mensen in het paradijs gebleven zijn en zouden daar de vrouwen met de mannen seksuele gemeenschap hebben gehad?

49 […] Mannen en vrouwen zouden gemeenschap met elkaar hebben gehad zonder gevoel van vreugde of schaamte; alsof iemand zijn ene hand in de andere slaat. Zij zouden zich ten opzichte van elkaar niet zondig hebben gevoeld; ook zouden zij zich niet voor hun geslachtsdelen hebben geschaamd, zoals wij nu wel doen als we naar elkaar kijken.

50 Mannen en vrouwen zouden gemeenschap met elkaar hebbengehad zonder gevoel van vreugde of schaamte… zij zouden zich ten opzichte van elkaar niet zondig hebben gevoeld; ook zouden zij zich niet voor hun geslachtsdelen hebben geschaamd…

51 Gevolgen van de zondeval
Geslachtsdelen => schaamdelen Seksuele daad dient uitsluitend voor de voortplanting Wellust = zondig

52 Mag je genot beleven aan een vrouw?

53

54 Mag je genot beleven aan een vrouw?
Geestelijk genot = goede seks; seks ten behoeve van de voortplanting; onthouding tijdens zwangerschap en menstruatie Lichamelijk genot (wellust, beestachtig gedrag) = slechte (zondige) sex

55

56 Wie is beter bestand tegen wellust: de man of de vrouw?

57

58 Sidrac antwoordt: De vrouw (koud en vochtig) is beter bestand dan de man (warm en droog) De heetste vrouw is kouder dan de koudste man Man: vrouw = 26 zaadlozingen : 1 zaadlozing De man ontvlamt snel, maar zijn begeerte is ook snel bevredigd De vrouw is moeilijker te bevredigen, daardoor begeert zij intenser dan de man

59 Grondslagen middeleeuwse geneeskunde
Empedocles: elementenleer: aarde, water, lucht, vuur Hippocrates: humorenleer: zwarte gal, slijm, bloed, gele gal Aristoteles: primaire eigenschappen: warm, koud, vochtig, droog

60 Aristotelisch stelsel
Vier elementen: aarde, water, lucht en vuur Primaire eigenschappen: heet, koud, droog en vochtig Heet en droog > koud en vochtig Mannelijk lichaam: heet en droog Vrouwelijk lichaam: koud en vochtig Man (volmaakt product)> Vrouw (misbaksel)

61 Het galenisch stelsel Galenus (2e eeuw)
Humoraalpathologie Slijm (vochtig en koud) Zwarte gal (koud en droog) Bloed (vochtig en warm) Gele gal (warm en droog) Vrouwelijke geslachtsorganen spiegelbeeldig aan die van de man

62 Sperma vs menstruatie Sperma = veredelde stof (wit)
Menstruatie = afvalstof (rood); giftig goedje Doet spiegels dof uitslaan Doet bomen verdorren Doet honden dood neervallen De blik van een menstruerende vrouw doodt zuigelingen Menopausale vrouwen zijn nog gevaarlijker

63 Hoe komt het dat vrouwen zo emotioneel reageren op vreugde en verdriet in de wereld?

64

65 Sidrac antwoordt Vrouwen reageren zo emotioneel omdat zij lichter bloed en lichtere hersenen hebben dan mannen. Zij zijn als kleine twijgjes aan de bomen die in alle richtingen met de wind meewaaien […]

66 Verder: Doordat vrouwen lichter bloed en lichtere hersenen hebben dan mannen, Zijn ze wankelmoedig en niet geschikt om bestuursfuncties te vervullen 70 vrouwen laten zich gemakkelijker misleiden dan 1 wijze man.

67

68 Als een man een andere man betrapt met zijn vrouw, wat moet hij dan doen?

69

70 Sidrac antwoordt: Kalm blijven en je vrouw vriendelijk terechtwijzen
Relativeer en bedenk dat ze niet de enige is die overspel pleegt Dit is niet het einde van de wereld Erger je niet Verdraag deze zaak gelaten en in stilte: denk aan je zielenheil!

71 American Association of Women Surgeons (1994)
You will get little or no sympathy about problems related to your menstrual cycle. If you mention it, or complain, you are asking for trouble. Men don’t have periods and often think this is one reason why women should not be surgeons.

72

73

74 Bedoeling van Het Boek van Sidrac
Kennismaking met de middeleeuwse denk- en leefwereld Misvattingen bestrijden Historisch inzicht bijbrengen (in de Middeleeuwen liggen de wortels van onze eigen cultuur) Respect voor het verleden, voor andere culturen; inzicht in eigen multiculturele samenleving