Onderzoekend leren in de geschiedenisles

Presentatie over: "Onderzoekend leren in de geschiedenisles"— Transcript van de presentatie:

1 Onderzoekend leren in de geschiedenisles
Onderwijskunde: Praktijk, onderzoek en beleid Opdracht 2 Onderzoekend leren in de geschiedenisles Michiel Voet

2 DEEL 1: DE THEORIE

3 2014 was een belangrijk jaar voor geschiedenis(onderwijs) in Vlaanderen.
enig idee waarom?

4 Wat is de centrale vraag in dit debat?
Wat moeten leerlingen weten over geschiedenis? Wat denken jullie? Wat zeker wel/niet? Waar kunnen we het antwoord vinden?

5 Onderwijskunde HOE? Vakgebied WAT? Vak-didactiek
Hoe onderwijzen we kennis, vaardigheden, attitudes? Onderwijskunde HOE? Welke kennis, vaardigheden, attitudes moeten ze leren? Vakgebied WAT? Vak-didactiek

6 “De historicus is tegelijkertijd aanklager, rechter en jury”
Wat? Substantieve kennis Wat is er gebeurd? Waarom is 1830 een belangrijk jaar voor ons land? Wat betekenen begrippen? Wat is een farao? Wat is het verschil tussen oorzaak en aanleiding? Procedurele kennis Hoe weten we wat er gebeurd is? Hoe komt kennis tot stand? Hoe onderzoeken we het verleden? “De historicus is tegelijkertijd aanklager, rechter en jury” Bron: VanSledright, B., & Limon, M. (2006). Learning and teaching the social studies: A review of cognitive research in history and geography.

7 Aanklager, rechter en jury?
Redeneren in geschiedenis ≠ ‘harde’ wetenschappen! Overblijfselen uit verleden Informatie is vaak onvolledig, tegenstrijdig… Aanklager: alle informatie kritisch onderzoeken. Rechter: verschillende interpretaties overwegen. Jury: beslissen wat meest aannemelijk is. Geschiedenis is een reconstructie: een onderbouwde interpretatie van historici, en daardoor onderhevig aan verandering! Bron: Kuhn, D., Weinstock, M., & Flaton, R. (1994). Historical reasoning as theory-evidence coordination.

8 Wat? Hoe? ≠ werkvormen, maar onderzoekend leren
Substantieve kennis Wat is er gebeurd? Wat betekenen begrippen? Procedurele kennis Hoe weten we wat er gebeurd is? Hoe komt kennis tot stand? Hoe onderzoeken we het verleden? ≠ werkvormen, maar onderzoekend leren is vaakst onderzocht en blijkt zeer effectief Bron: Havekes, H., van Boxtel, C., Coppen, P., & Luttenburg, J. (2012). Knowing and doing history: A conceptual framework and pedagogy for teaching historical contextualisation.

9 Wat betekent dat nu precies?
Onderzoekend leren = Opdrachten waarbij leerlingen een probleemstelling over het verleden onderzoeken met behulp informatiebronnen*, met als doel om eigen conclusies te trekken en te verdedigen. * Informatiebronnen zijn objecten die iets vertellen over het verleden, en zijn primair of secundair (gemaakt door mensen die wel/niet direct betrokken waren). Wat betekent dat nu precies?

10 Een middeleeuwse kroniek van de monnik Thomas Walsingham
Donderdag 30 mei 1381 is de geschiedenisboeken ingegaan als de dag waarop er een opstand in Engeland uitbrak, die uiteindelijk heel het zuidoosten van het land in rep en roer zette. Tot op vandaag bestaat er echter heel wat discussie over de naam die meestal aan de opstand gegeven wordt: de Boerenopstand. Sommige geschiedkundigen vinden deze naam gepast, terwijl anderen zeggen dat het helemaal geen boerenopstand was. Bestudeer per twee vier informatiebronnen over de opstand, en vorm op grond hiervan samen een conclusie over de volgende probleemstelling: Een middeleeuwse kroniek van de monnik Thomas Walsingham Een tekst van historicus Richard Dobson uit 1970 De wikipedia-pagina over de boerenopstand Een tekst van historicus Christopher Dyer uit 1994 Het einddoel van deze opdracht is dat jullie een conclusie schrijven, waarin jullie je standpunt uitleggen en verdedigen. Dit doe je door argumenten te vormen met het beschikbare bewijsmateriaal en die tegenover elkaar af te wegen. 1. probleemstelling Is de naam Boerenopstand volgens jullie gepast voor de Engelse opstand in 1381? 2. informatiebronnen 3. eigen conclusies Bron: eigen onderzoek.

11 3 fasen Beeldvorming Informatie evalueren Eigen conclusies trekken
Informatie verzamelen over context en probleemstelling. Vragen stellen over onduidelijkheden en voorkennis activeren. Informatie evalueren Wat zegt de oorsprong over geloofwaardigheid? Lijkt de inhoud te kloppen? Eigen conclusies trekken Eigen standpunt verduidelijk en onderbouwen met argumenten. Mogelijke tegenargumenten proberen weerleggen. Bron: eigen onderzoek.

12 Maar wat doen leraren in de praktijk (en waarom)?
Eindtermen Algemene uitgangspunten van het vak schoolvak geschiedenis, punt 1.1.3: Wegens het specifiek studiedomein, met name het verleden en zijn relatie tot het heden, is kritische bronnenstudie fundamenteel. Dit gebeurt via opsporing, ordening en selectie, analyse, verbinding (vergelijking) en evaluatie van gevarieerd materiaal. Daarbij worden onderzoekshypothesen geformuleerd, interpretaties van anderen geëvalueerd en een eigen verklaring met argumenten gestaafd. Leerlingen uit het secundair onderwijs worden daarom liefst zo snel mogelijk vertrouwd gemaakt met de principes van deze onderzoeksmethode. Maar wat doen leraren in de praktijk (en waarom)? Bron:

13 Wat doen leraren in de praktijk (en waarom)?
Gedrag in de klas Opvattingen Competentie Omgeving Bron: Eigen onderzoek.

14 Gedrag in de klas Aanpak Frequentie
= Hoe worden informatiebronnen gebruikt? Om de leerstof te illustreren? Om kritisch denken in te oefenen? Om een onderzoek naar het verleden te doen? Frequentie = Hoe vaak wordt onderzoekend leren geïmplementeerd?

15 Opvattingen Vakgebied Onderwijs Objectivist Geen eigen inbreng
Subjectivist Louter een mening Criterialist Onderbouwde interpretatie Vakgebied Hoe gebeurt historisch onderzoek? Zelf goed begrip = voorwaarde om goed te onderwijzen Onderwijs Hoe onderwijs je geschiedenis? Leerdoelen: Belang van substantieve en procedurele kennis? Aanpak: Belang van verhalen vertellen vs. onderzoek doen?

16 Competentie Zelf-waargenomen competentie Ondersteuning
= mate waarin leraren zichzelf bekwaam voelen voor onderzoekend leren. Grotendeels afhankelijk van… Ondersteuning = mate waarin leraren voorbereid werden en hulp krijgen van anderen.

17 Omgeving Context Collegiale invloeden
= tijdsindeling, infrastructuur, niveau van leerlingen. Kunnen zowel stimulans als barrière zijn voor onderzoekend leren. Collegiale invloeden = doelen, aanpak,… die collega’s belangrijk vinden.

18 DEEL 2: DE OPDRACHT

19 ALGEMEEN Doel: onderwijs van geschiedenisleraren onderzoeken.
In een notendop: Vragenlijsten afnemen bij geschiedenisleraren in het veld. Verzamelde data gebruiken om onderzoeksrapport te schrijven. Samenwerking in groepjes van 4 (zie ‘groepen’ op Minerva). 7 stappen: alles staat op

20 STAP : materiaal ophalen
Materiaal ophalen op maandag 9 maart (9-17u) Je kan alles ophalen in lokaal (2de verdiep nieuwbouw Henri Dunantlaan 2) Voor opdracht 2 krijg je (zie ook verder): 20 vragenlijstbundels voor leraren, 20 formulieren ‘geïnformeerde toestemming’, 40 enveloppes (2 per leraar), 20 USB-sticks van de Universiteit. Je tekent af op een lijst, waarmee je aangeeft: De deontologische code van de FPPW te respecteren tijdens het onderzoek. Op de hoogte te zijn dat de data verder zullen gebruikt worden door de vakgroep.

21 STAP : deelnemers zoeken
Elke groep neemt de vragenlijst af bij 20 geschiedenisleraren A-stroom 1ste jaar 2de jaar 2 lesuren/week 1 lesuur/week Graad 1 minstens 1 Graad 2 Graad 3 ASO, KSO2u TSO, KSO1u ASO, TSO, KSO Neem zo snel mogelijk contact op met scholen!

22 STAP : deelnemers zoeken
Neem contact op met scholen (vanaf 7 maart) Database op bit.ly/onderwijsvlaanderen. Scholen in Gent (postcode 9000) mogen enkel gecontacteerd worden als je oud-leerling bent en eerst toestemming vraagt via Elk groepslid contacteert maximaal 1 school op hetzelfde moment. Voeg de brief van de UGent in bijlage toe (zie Weebly)! Tips om kansen op een positief antwoord te verhogen Contacteer eerst de school waar je oud-leerling bent. Spreek de ontvanger aan met naam (indien mogelijk): geen standaard-mails! Houd je kort en duidelijk, en verwijs naar de brief in bijlage. Verzorg je taal en lees na voor het versturen Meer info over een correcte Aanspreking, afsluiting.

23 STAP : deelnemers zoeken
Hou bij welke scholen je contacteerde Vul aan op bit.ly/lijstscholen. Wees volledig! Duid aan of andere groepen hier ook terecht kunnen. Kijk de lijst na vòòr je contact opneemt Als een school al in de lijst staat (en de laatste kolom blanco is) mag je die niet meer contacteren. Als scholen niet reageren… Stuur je na enkele dagen een herinneringsmail. Als je enkele dagen later nog niets hoort, mag je een andere school contacteren. Verwijder de school die niet antwoordde dan wel uit de lijst!

24 STAP : dataverzameling
Vraag naar % GOK-leerlingen per school Dit zijn leerlingen die extra zorg krijgen (zie weebly voor meer info) Hou dit percentage goed bij, want je moet dit rapporteren! Voorzie per deelnemende geschiedenisleraar: 1 vragenlijst 1 formulier ‘geïnformeerde toestemming’ 2 enveloppes, om bovenstaande documenten anoniem in te dienen 1 USB stick, als dank voor deelname Noteer telkens een code op voorblad vragenlijst 6 cijfers: xx (groepsnummer) xx (schoolnummer) - xx (leraarnummer) bv. leraar 4 uit school 2 van groep 3 =

25 STAP : dataverzameling
De leraren vullen zelf alles in, zonder begeleiding. Het is niet de bedoeling dat je de vragenlijsten afneemt bij de leraren. Maak een afspraak om alles op school te bezorgen en later weer op te halen. Maak duidelijke afspraken Leg aan de verantwoordelijke op school uit wat elke leraar nodig heeft. Spreek een neutrale plaats af waar leraren de enveloppes kunnen achterlaten. Leg een deadline vast waarop je alles komt ophalen. Zorg voor een goede opvolging Enkele dagen voor de deadline, informeer je best al eens of alles ingevuld is. Indien niet, vraag de verantwoordelijke dan om de leraren nog eens aan te sporen.

26 STAP : data verwerken Gegevens invoeren in databestand_O2_XX.
Maak afspraken over wie wat zal doen! Je kan gegevens enkel invullen in de daarvoor voorziene vakken. Blauwe kolommen geven automatisch gemiddelden weer. Lees eerst de codeersleutel! Dit document legt vraag per vraag uit hoe je antwoorden moet invoeren. Volledige bestand uploaden via dropbox op Minerva Dit wordt stap per stap uitgelegd in richtlijnen voor de dropbox.

27 STAP : overleg in groep Gebruik Excel om de data te verkennen
Maak gebruik van samenvattende maten (bv. gemiddelden, percentages,…). Stel interessante gegevens grafisch voor (bv. tabellen, grafieken,…). Meer info over werken met Excel: grafieken maken, soorten grafieken. Volgende les: concrete voorbeelden. Lees de handleiding bij de vragen Dit document geeft meer uitleg over de waarden in de blauwe kolommen. Maak afspraken Wie doet wat? Maak een exacte werkverdeling (max. 1 pg.) van stap 1-6 voor bij het rapport

28 STAP : onderzoeksrapport
Min. 6 en max. 8 pg.’s Exclusief voorblad Times New Roman 11, interlinie 1,5, standaard marges Onderzoeksvragen op owkpob.weebly.com Deze zijn vooral bedoeld als inspiratie, en hoef je niet allemaal te beantwoorden Jullie zijn uiteraard vrij om zelf onderzoeksvragen te formuleren. Niet enkel beschrijven, maar ook interpreteren Probeer verklaringen te vinden voor je vaststellingen. Wees niet bang om eigen conclusies te trekken over de data.

29 STAP : wat en tegen wanneer?
Op 8 mei (9-16u): Ingevulde papieren + databestand Documenten geef je (in doos of zak) af op secretariaat vakgroep Onderwijskunde (Henri Dunantlaan 2, 2de verdiep, lokaal 120,022) Databestand plaats je in dropbox op Minerva (zie stap 4) Op 22 mei (9-16u): Onderzoeksrapport Afgeven op secretariaat vakgroep Onderwijskunde. Nietje in linkerbovenhoek (niet inbinden of in map). Het onderzoeksrapport bevat: Een voorblad (zie instructies op Weebly). Het eigenlijke rapport. De werkverdeling.

30 Vragen en evaluatie Wat doe je als je vraag hebt over opdracht 2?
Lees de uitgebreide instructies op owkpob.weebly.com na. Als je het antwoord niet vindt, stel je vraag op het forum voor opdracht 2. Als medestudenten je niet kunnen helpen, mail naar 8 mei (8u30-10u30): feedbackmoment Deelname is niet verplicht. Als je feedback wil, stuur je je vragen ten laatste op 1 mei door. Vragen worden plenair besproken. Locatie wordt later via Minerva aangekondigd. De evaluatiecriteria zijn op voorhand bekend Neem deze dus zeker goed door voor je het onderzoeksrapport schrijft!

31