Paul van Ostaijen 1896-1928.

Presentatie over: "Paul van Ostaijen 1896-1928."— Transcript van de presentatie:

1 Paul van Ostaijen

2 Overzicht PvO tot heden PvO’s leven PvO en poëtica PvO en poëzie
PvO en proza

3 1. PvO tot heden PvO van toen tot nu PvO in de literatuur

4 1. PvO tot heden PvO van toen tot nu PvO in de literatuur

5 In het straatbeeld

6 Van Ostaijen in Rotterdam

7 Gedicht van Paul van Ostaijen in Leiden

8 Een Amerikaanse auto met gedichten van Paul van Ostaijen

9

10 Een fragment van “Melopee” van Paul van Ostaijen (Graslei/Korenlei, Gent)

11 Standbeeld van Paul van Ostaijen in Antwerpen

12 Standbeeld van Paul van Ostaijen in Antwerpen

13 Antwerpse schrijvers op de gevel van een restaurant in Antwerpen

14 Theaterstukken Tentoonstellingen Etc.

15 Affiche voorstelling van het
Nederlands Kamertoneel (1963)

16 Affiche voorstelling van
De Nieuwe Komedie (1969)

17 Affiche voorstelling van
Het Meirtheater (1977)

18 Affiche tentoonstelling in het
AMVC in het Van Ostaijen-jaar 1996

19 Affiche tentoonstelling
in het Van Ostaijen-jaar 1996

20 Affiche lezingen in het Van Ostaijen-jaar 1996

21 De Jazz van het Bankroet
In 1920 geschreven door Paul van Ostaijen In 2006 in een productie van Frank Herrebout

22 “Metafiziese jazz” in een compositie van Michiel Braam

23 Reclame Poëziecentrum
(2003) Paul van Ostaijen en Guido Gezelle

24 Reclame Poëziecentrum
(2003)

25 PvO< canon

26 Geert Buelens, De Standaard, 11-09-2008

27

28 Bekende gedichten en fragmenten

29

30

31 MELOPEE Voor Gaston Burssens Onder de maan schuift de lange rivier Over de lange rivier schuift moede de maan Onder de maan op de lange rivier schuift de kano naar zee Langs het hoogriet langs de laagwei schuift de kano naar zee schuift met de schuivende maan de kano naar zee Zo zijn ze gezellen naar zee de kano de maan en de man Waarom schuiven de maan en de man getweeën gedwee naar de zee

32 Sportjournalist citeert Melopee van Paul van Ostaijen tijdens het verslag van een kanowedstrijd Uitzending van “De grootste Belg”

33 “Melopee”van Paul van Ostaijen voorgelezen

34

35

36

37 ‘Marc groet ‘s morgens de dingen” voorgelezen door zevenjarige

38 ‘Marc groet ‘s morgens de dingen als een voorbeeld van ‘poésie pure’ (onderdeel documentaire PvO)

39 1. PvO tot heden PvO van toen tot nu PvO in de literatuur

40 1. PvO tot heden PvO van toen tot nu PvO in de literatuur

41 PvO in gedichten

42 voorbeeldRemco Campert in 1966
Als Paul van Ostaijen niet zo jong gestorven was en nu nog leefde dan was hij 69 geweest Daar moet je toch eigenlijk óók niet aan denken

43 Intertekstualiteit: Citaten van PvO

44 voorbeeldPeter Holvoet-Hanssen in 1998
997 Cassandra, onzin elk woord zwaarwichtig te verdonkeremanen 998 sterrenjager, spelenderwijs ontdekken snuffelende kinderen in de voetsporen van Einstein formules op een narrenpak 999 Gouddraadje, doe de deur dicht van de doos 000 ik slaap

45

46 2. PvO’s leven PvO’s levensloop PvO als activist PvO in Berlijn

47 2. PvO’s leven PvO’s levensloop PvO als activist PvO in Berlijn

48 Namen

49 Paul van Ostaijen Zot Polleken Paul = Pol Meneer 1830 => PvO als dandy PvO

50

51

52

53

54 Paul van Ostaijen als dandy
('meneer 1830')

55 Paul van Ostaijen in 1918

56 Paul van Ostaijen en Jozef Peeters

57 Levensloop

58 Paul van Ostaijen en de stad (Antwerpen) (onderdeel van een documentaire)

59 1896-1928 Antwerpen Berlijn Antwerpen, Brussel,…
Biografie:

60 Tijdschriften Ruimte => humanitair expressionisme (zie later)
Vlaamsche Arbeid Avontuur

61 Kunstenaarsmilieu Gaston Burssens ( ) => dichter

62 Kunstenaarsmilieu Oscar Jespers (1887-1970) => beeldhouwer
Floris Jespers ( ) => kunstschilder

63 Kunstenaarsmilieu Oscar Jespers ( ) => beeldhouwer

64 Kunstenaarsmilieu Floris Jespers ( ) => kunstschilder

65 PvO en expressionisme (onderdeel documentaire)

66 2. PvO’s leven PvO’s levensloop PvO als activist PvO in Berlijn

67 PvO in de bezette stad Antwerpen tijdens WOI (onderdeel van een documentaire)

68 Activisme Antwerpen “Vlaamsche Bond” WOI
Activisme => Geert van Istendael, Het Belgisch labyrint Berlijn Biografie:

69 Paul van Ostaijen als militair (1922)

70 Paul van Ostaijen: pasfoto’s in zijn 'Militair Zakboekje'.

71 2. PvO’s leven PvO’s levensloop PvO als activist PvO in Berlijn

72 Paul van Ostaijen, bestemd voor
een paspoort voor de Duitse vreemdelingenpolitie

73 Berlijn PvO maakt kennis met de `Sturm'-groep het dadaïsme
enkele `Bauhaus'-kunstenaars Biografie:

74 Berlijn Politiek --- communisme Kunst --- expressionisme
=> de moord op Rosa Luxemburg en Karl Liebknecht (1919) Kunst --- expressionisme

75 Berlijn

76 Berlijn

77 Berlijn

78 Berlijn

79 Berlijn

80 Berlijn Ook andere invloeden Zoals de jazz

81 PvO, Berlijn en jazz – de invloed van jazz op PvO’s poëzie (onderdeel van een documentaire)

82 Fritz Stuckenberg

83 3. PvO en poëtica PvO en modernisme PvO en poëtica

84 3. PvO en poëtica PvO en modernisme PvO en poëtica

85 Modernisme Korte periode literair actief, veel verschillende ontwikkelingen Ook actief als essayist Theoreticus van het modernisme => Zie ook volgende week i.v.m. Nijhoff

86 Modernisme

87 Context: moderniteit ’De gezapige, geordende en overzichtelijke Biedermeiertijd liep zichtbaar op zijn laatste benen, de oprukkende moderniteit creëerde een nieuwe wereld van rationalisering, demo-cratisering, schaalvergroting, urbanisering, massaproductie, massaconsumptie, kapitaalsaccumulatie, gedisciplineerde of gehomogeniseerde arbeid.’ (Marc Reynebeau, ’Mensen zonder eigenschappen’, in: ’De jaren ’30 in België’, blz 13-14)

88 3. PvO en poëtica PvO en modernisme PvO en poëtica

89 Expressionisme Ontwikkeling (!) Humanitair expressionisme
Organisch expressionisme

90 Humanitair expressionisme
Engagement Collectiviteit, gemeenschap Kunstenaar zet zich actief in in de samenleving Maatschappelijke en ethische gerichtheid Reactie WOI ; internationaal, pacifistisch

91 Humanitair expressionisme

92 Humanitair expressionisme
PvO, Over dynamiek (1917) Theoretisch opstel > Apollinaire, Kadinsky Woord- en klankassociatie “ritmische kernen” Lange zinnen Engagement, boodschapperigheid

93 Apollinaire

94 Kadinsky

95 Humanitair expressionisme
Voorbeelden: “Van Gogh” “Ensor” “Christus” In Het Sienjaal (1918)

96 Ensor

97 Ensor

98 Organisch expressionisme
Term PvO Autonomie Zuivere lyriek Los van de persoon van de auteur Muzikale poëzie

99 Organisch expressionisme
Poésie pure Lyrisme à thème Ontindividualisering Gebruiksaanwijzing der lyriek (1926) Voorbeeld: “Melopee”

100 Organisch expressionisme
“Niet de dichter is gewichtig, wel het gedicht.” “Het Ik blijft het hoogste goed, doch niet het Ik van de dichter, maar wel het Ik van het gedicht.” “Poëzie is woordkunst” “Innerlijke noodwendigheid”

101 Organisch expressionisme
“Poëzie is niet: gedachte, geest, fraaie zinnen, is noch doctoraal, noch dada. Ze is eenvoudig een in het metafysische geankerd spel met woorden.”

102 “Poëzie is woordkunst” – citaten uit PvO’s poëticale geschriften (onderdeel van een documentaire)

103 4. PvO en poëzie Music-Hall Het Sienjaal Feesten van Angst en Pijn
Bezette stad Nagelaten gedichten

104 4. PvO en poëzie Music-Hall Het Sienjaal Feesten van Angst en Pijn
Bezette stad Nagelaten gedichten

105

106 Music-Hall (1916) Nog deels in de traditie van het fin de siècle
PvO als dandy; poëzie met dandyeske trekjes Lyrische ik-figuur: poseur (masker!) Verscheurd door innerlijke tegenstellingen Vreugde en geluk, droefheid en wanhoop A.M. Musschoot, Overzicht van de Nederlandse letterkunde (Gent, 2003)

107 Music-Hall (1916)

108 Music Hall (1916) Deels ook al in de moderniteit
Nieuw: thema van de stad “Music hall” als beeld voor het chaotische stadsleven (moderniteit!) Collectiviteit (cf. humanitair expressionisme) A.M. Musschoot, Overzicht van de Nederlandse letterkunde (Gent, 2003)

109 Fragment uit Music-Hall

110 Fragment uit Music Hall (1916)
Cf; Geluidsfragment Gelijk een zwakke vrouw d'armoe van heur lijf verbergt Onder een ruisend froufrou van rokken en van kanten kleren Zo dommelt de Music-Hall z'n lusteloos begeren Weg in 't schijnen en 't kwijnen van veel rode en groene lichten.

111 Fragment uit Music Hall (1916)
Cf; Geluidsfragment Nu rinkelt schel De elektrieke bel En scheurt de vrede van den avond Tot een rinkelende wond Van bange blijheid.

112 Fragment uit Music Hall (1916)
Cf; Geluidsfragment De mensen die voorbijgaan voelen Hoe, als 'n klamme, koele Drop, de tingeltangeltinteling Op hun ziel zinkt, Gelijk een regendrop op 't zinkevlak Van een platdak.

113 Fragment uit Music Hall (1916)
Cf; Geluidsfragment De mensen aarzelen, kijken Even de neger aan Die op en neer moet gaan, Programma's reiken.

114 4. PvO en poëzie Music-Hall Het Sienjaal Feesten van Angst en Pijn
Bezette stad Nagelaten gedichten

115 Drukproef van kaft van "Het Sienjaal" van Paul van Ostaijen Door Floris Jespers

116 Het Sienjaal (1918) [opmerking: <sienjaal>
Spelling van Kollewijn]

117 Het Sienjaal (1918) Typevoorbeeld van humanitair expressionisme!
Collectiviteit! Brede verzen, lange zinnen Associatief “Boodschapperig” A.M. Musschoot, Overzicht van de Nederlandse letterkunde (Gent, 2003)

118 Voorbeeld fragment uit
“Het Sienjaal” < Het Sienjaal (1918) Bespreking

119 4. PvO en poëzie Music-Hall Het Sienjaal Feesten van Angst en Pijn
Bezette stad Nagelaten gedichten

120

121 Referaat Adéla

122 De feesten van angst en pijn
Privé-werk Geschreven rond Later als facsimile uitgegeven

123

124 De feesten van angst en pijn
Nihilisme – voluntarisme Afbreken – opbouwen

125 Voorbeeld “Vers 5” en “Vers 6” < De feesten van angst en pijn Bespreking

126 4. PvO en poëzie Music-Hall Het Sienjaal Feesten van Angst en Pijn
Bezette stad Nagelaten gedichten

127 Ontwerp voor Bezette Stad van
Paul van Ostaijen door Oscar Jespers

128 Bezette stad (1921) Invloed dadaïsme Klanknabootsingen Typografie!
Collagetechnieken Readymades (bijv.: reclameteksten, kinderliedjes, etc.) Spot met bourgeoisie Klanknabootsingen Typografie! A.M. Musschoot, Overzicht van de Nederlandse letterkunde (Gent, 2003)

129

130 Voorbeeld Eerste pagina’s uit
< Bezette stad (1921) Bespreking

131 PvO en typografie

132 Over de invloed van films op PvO’s Bezette stad

133 4. PvO en poëzie Music-Hall Het Sienjaal Feesten van Angst en Pijn
Bezette stad Nagelaten gedichten

134 Nagelaten gedichten Onder de titel Het eerste boek van Schmoll wilde PvO een bundel samenstellen Bevat de bekendste gedichten van PvO

135 Nagelaten gedichten Het eerste boek van Schmoll = pianomethode voor beginnelingen Muziek! Zuivere klankpoëzie Cf. Organisch expressionisme! Lyrisme à thème

136 Voorbeeld “Melopee” < Nagelaten gedichten Bespreking

137 5. PvO en proza PvO en Kafka PvO’s grotesken

138 5. PvO en proza PvO en Kafka PvO’s grotesken

139

140 PvO en Kafka PvO vertaalde Kafka als eerste niet-Tsjech
Net als Kafka schreef PvO zg. “grotesken” => Herman Uyttersprot, Paul van Ostaijen

141 5. PvO en proza PvO en Kafka PvO’s grotesken

142 Grotesken PvO = voorloper van dit genre in de Nederlandse literatuur!

143 Grotesken Voorbeeld “Het bordeel van Ika Loch”
Ika Loch = de logica op haar kop

144 Grotesken Grotesken: de logica op haar kop
Wat in traditionele verhalen belangrijk wordt geacht, krijgt weinig aandacht Handelingsverloop beperkt of onduidelijk Plot ontspoort vaak Uitwerking van personages beperkt Ruimte, tijd, etc. vaak niet “logisch” Wat ernstig is wordt belachelijk gemaakt

145 Grotesken Grotesken: de logica op haar kop
Wat in traditionele verhalen onbelangrijk wordt geacht, krijgt veel aandacht Uitgebreide beschrijvingen van “details” en taboes Details, dingen die doorgaans als belachelijk worden beschouwd, worden op een serieuze manier behandeld

146 Grotesken Grotesken: de logica op haar kop
Wat in traditionele verhalen belangrijk wordt geacht, krijgt weinig aandacht Wat in traditionele verhalen onbelangrijk wordt geacht, krijgt veel aandacht => spelen met traditionele leesverwachtingen

147 Voorbeeld “De overtuiging
van notaris Telleke” < Vogelvrij (1928) Bespreking

148 De overtuiging van notaris Telleke
Het had veel overtuigende bewijzen vanwege zijn bekenden gevergd [er waren … nodig], alvorens notaris Telleke besloot een reis in een sneltrein te maken. En spijts [ondanks] deze bewijzen hield hij nog aan zijn mening vast.

149 De overtuiging van notaris Telleke
Dat ding beweegt te snel. Daar moeten ongelukken uit voortspruiten [voortkomen]. Als men de voeten te snel de ene voor de andere plaatst, valt men ook. Precies hetzelfde moest met een sneltrein gebeuren.

150 De overtuiging van notaris Telleke
Maar Telleke had zich laten overtuigen. Niet dat de ongelukken zelden voorkwamen, wel dat hij het ook eens wagen [proberen] kon. Dat was nu juist een beangstigend met-zich-in-het-onklare-zijn. [onklaar = duister, niet duidelijk]

151 De overtuiging van notaris Telleke
Nu zat Telleke in de sneltrein. Hij sprong, liep naar het venster en gilde [riep heel luid, schreeuwde]: de trein rijdt te snel. Er gebeuren zeker ongelukken.

152 De overtuiging van notaris Telleke
Telleke wou ongelukken vermijden. Hij riep nog: mijn reisgenoten, past op, er gebeuren zeker ongelukken. – Daarop en om het miserabele noodlot te mijden [vermijden], wierp hij zich door het venster van de sneltrein.

153 De overtuiging van notaris Telleke
Alvorens [vooraleer] het rijk der eeuwigheid in te gaan, dacht hij nog: dat heb ik feitelik altijd gemeend. Zelfs mijn uiterste poging om het ongeluk te ontwijken heeft niets gebaat [opgeleverd, is … voordelig geweest].

154 Paul van Ostaijen