Kids talk…. Jongens/meisjes: body, brain and balance

Presentatie over: "Kids talk…. Jongens/meisjes: body, brain and balance"— Transcript van de presentatie:

1 Kids talk…. Jongens/meisjes: body, brain and balance
WJ Lauk Woltring/Werken met Jongens CUBISS Emancipatie van meisjes is in onderwijs deels gelukt; jongens zijn lang buiten beeld gebleven en blijven ook achter. Taal, planning, welbevinden. Zeer onderbelicht in leerboeken, opleidingen en onderzoek. Geen stappen terug, maar juist een stap verder: ook jongens kunnen beter. Hoe ook hún talenten breed te ontwikkelen? Zij hebben er recht op en de maatschappij heeft hen nodig. Lezen? Voorlezen? Bijv. op snijvlak thuis, school en bibliotheek. Use them or lose them…Er zijn geen lastige jongens; hooguit hebben wij last van hen, weten niet hoe op hen af te stemmen. Problemen ontstaan niet plotseling, maar betreffen de gehele ontwikkeling: primaire hechting, KDV/BSO via PO & BSO -> VMBO/VO en HBO/HO Context, verdere onderbouwing en uitwerking Enige oplossingsperspectieven, tips, boeken en links

2 Jongens en hun eigen aardigheden
Beweeglijk; latere ontwikkeling taal en planning, Interesse in sport, beweging, spanning, ‘gevaar’, zélf doen Willen vooral eigen keuzes en controle, maar hebben vaak zwak mannelijk zelfbeeld (veel bluf, compensatie, aandacht zoeken) Ervaren school (onderwerpen, materiaal, didactiek) niet als zinnig, moeten dingen doen, boeken lezen, die hen (nog) niet passen. Te lang stilzitten zonder pauzes maakt onrustig of lamlendig. Ontwikkelen eerst latente, later manifeste schoolhekel en sommigen zelfs resistentie tegen onderwijs en opvoeding. Hidden ‘female formats’ in opvoeding, kindercentra en onderwijs. Ingaan op verschillen in ♂ en ♀ ontwikkeling(-sopgaven) Context: opvoeding, socialisatie, school, wereld buiten school Zelfsturing, verantwoordelijkheid en de ontwikkeling van taal.

3 Ieder kind is uniek Geen jongen of meisje is hetzelfde
Maar er zijn gemiddeld verschillen aanwijsbaar tussen jongens en meisjes: in functionele ontwikkeling en in tempo van ontwikkeling. Gelijke behandeling geeft verschillende uitkomsten. Hoe kunnen we hier in de bibliotheek rekening mee houden en wat betekent dit?

4 Niet overdrijven: sekse en gender slechts enkele uit vele factoren
Van sekse-specifiek naar feeling voor sekse- en andere verschillen. Geen problemen maken waar ze niet zijn. Inspelen op.. i.p.v. reductie tot… ♀- ♀+ ♂- ♂++

5 Overzicht De feiten op een rij (emancipatiemonitor 2008)
Korte geschiedenis van aandacht voor jongens Diverse invalshoeken (‘Niemand heeft gelijk, samen weten we meer’) Uw en mijn eigen persoonlijke ervaringen met dit thema; Praktijken in en om het onderwijs/de bibliotheek Aanleg <-> omgevingsinvloeden, groei, rijping, Neuro- en biopsychologie; ontwikkelingspsychologie Socialisatie: gezin, cultuur, school, media, wereld van arbeid & zorg, genderwetenschappen/sociologie Geschiedenis en evolutie

6 Cijfers: de emancipatiemonitor 2008 over Onderwijs
PO: Cito: jongens iets hoger, maar vaker advies lager schooltype Minder jongens in hogere niveaus mbo en havo/vwo. ♂♂ vaker zitten dan ♀♀ en verlaten vaker voortijdig het onderwijs. Over hele linie lager slagingspercentage jongens. Steeds minder ♂♂ in hoger onderwijs én zij studeren trager af Bij allochtone jongens is het beeld nóg sterker. Zij doen het veel minder goed dan allochtone meisjes. En gaan minder naar havo, vwo, hbo en universiteit (laatste jaren begin van verbetering). Sterke seksesegregatie in richtingen en profielen, vooral in vmbo In mbo en hbo steeds minder ‘sekse specifieke richtingen’ gekozen In havo en vwo nemen ♂/♀ verschillen qua profielkeuze af. In deel- of voltijdsbanen vrouwen toch (nog) lager betaald Animeert LW zelf

7 Wat niet in de emancipatie monitor staat
PO én VMBO/VO: jongens vertonen meer gedragsproblemen; leerkrachten hebben meer last van hen, vooral vanaf 10 jaar Meer jongens met rugzakjes of naar het speciaal onderwijs Bij niet-CITO-deelnemers meer jongens Negatieve attitude jongens tegenover school leidt tot verzet, wrok en uitval. Meisjes accepteren en gehoorzamen meer. VO/HO: 6-zesjes cultuur; talenten komen minder tot ontwikkeling Studiehuis voor deel jongens een ramp (vraagt teveel planning) Minder ambitie. Jeugdcultuur: ‘School is niets voor echte jongens’ These: jongens ontwikkelen tijdens kinderperiode (KDV, BSO en PO) ‘latente schoolhekel’, die wordt pas manifest in VO (direct zichtbaar vanaf brugklas) -> schoolallergie.

8 Geschiedenis Tot ‘60 vooral gescheiden onderwijs. Daarna steeds meer gemengd. Jon-gens domineren nog en krijgen meer aandacht, zij het vaak repressief. ’60-’80: economie verandert van karakter (hoger geschoold werk, high tech, gevolgen fouten groter, meer communicatie, meer fijne motoriek & sociale vaardigheden gevraagd, taal steeds belangrijker) ‘70 - ‘80: opkomend feminisme, meidenwerk. Meiden deden ‘t al beter in onderwijs maar werden verwaarloosd. Gestage opkomst meisjes maskeert achteruitgang jongens (steeds negatiever in beeld) Feminisering primair onderwijs (straks ook secundair?): Steeds minder mannen voor de klas Onderwijs steeds ‘taliger’, grote motoriek verdwijnt, precieze taakjes, planning ‘Vrouwelijk format’ (graag rustig, netjes, opgeruimd, gevaarmijdend). Minder uitdagingen voor jongens, ruimte voor grote motoriek, leren van fouten Toenemende afweer, gedragsproblemen, onderprestatie jongens Niet alleen Nederland. Hier wél forse achterstand op dit thema.

9 Feminisering Onderwijs
Primair Onderwijs, PABO, Bibliotheek (KdV, VVE, BSO + opleidingen hiervoor) Nadruk op taal, rust, orde, zorgvuldigheid Spanning en ‘gevaar’ mijdend Vrouwelijke leerkrachten ervaren en rapporteren veel onrust Effecten feminisering lang onzichtbaar gebleven (en gehouden…) Te weinig mannen -> gebrekkige sekserol-identifica-tie, mannen hebben vaak een wat andere stijl, humor

10 Aanleg, omgeving, rijping
Dominant ♀ omgeving xx Aanleg Rijping -9 11 20 23 25 xy Vooral ♀ en pas vanaf VMBO/VO ook meer ♂ omgeving Niet alleen genen maar ook ‘memen’: het ‘culturele vliegwiel’. Tragere rijping misschien effect en niet gegeven. Rijping verloopt wél anders

11 Mens is prikkelverwerkend wezen: overleven en op zoek naar betekenis
beweging - gevoel Denken Basis emoties Bij Gevaar: Directe reactie Fight Flight Freeze Plezierig? Blijven Limbisch brein F F F Complexe Emoties Meer reactietijd, meer complexe handelingen Gevoelens vólgen, zijn registraties van emoties: reageren of ontkennen ♂ ♀ Denken volgt later, bewer-king van input van binnen en buiten, kost meer tijd, vraagt rust en veiligheid Jongens bij stress eerder in FFF. Meisjes gaan meer scannen, indirecte reactie

12 Prikkelverwerking: basale volgorde (naar Damasio)
Prikkel (van buiten of van binnen) Scan: brein brengt toestand organisme-in-de-omgeving continu in kaart, klein deel bewust Vergelijking nieuwe toestand met ideaal (continu) Emotie (= reactie van het lichaam, incl. brein) Onderste brein/ruggemerg Gevoel (= gewaarwording van de emoties) Middenbrein Reflectie (= mentale bewerking van gevoel) Frontale cortex (‘bovenste/voorste gedeelte) Handelen (iets doen of niet doen; hele lichaam, dit zijn ook mentale handelingen)

13 Al groeiend leren Al groeiend stemmen wij steeds beter af tussen prikkels van binnen en prikkels van buiten (= overleven) (Super)nieuwsgierig, nabootsen, zelf uitproberen Al doende ontwikkelen ons brein & lijf zich, door zich af te stemmen op signalen van het lichaam & op wat er via alle zintuigen binnenkomt (emoties en vóelen komen vóór begrijpen) Informatie komt binnen door onze oren, ogen, neus en smaak maar ook door lichaamsreacties: bijv. hartslag, ademhaling, buik en spierspanning. Doceren/instrueren raakt vooral het verbale en visuele brein. Dat vraagt om vertaling in eigen gedrag en denken, terwijl er véél meer aspecten bij het leven zijn betrokken. Overleven (ook sociaal) gaat vóór alles. Denken vraagt veiligheid. Voorál bij jongens transfer-problemen: zij sluiten bij stress a.h.w. hun hogere breinfuncties af (FFF). Cruciaal. Gehoorzamen = stressreductie. Meisjes verbinden gemakkelijker taal –gevoel – emoties; minder actie.

14 Ontwikkeling van het brein: van binnen (diep) naar buiten, en van achteren naar voren: frontale cortex rijpt het laatst (ill. Giedd)

15 Frontaalkwab: Functie: Planning, anticipatie Organisatie Geweten
Remming van impulsen Bij jongens wat later rijp dan bij meisjes. Verder sterkere beloning novelties (gebeurtenissen, gedrag) Cognitieve functies worden gemakkelijk overruled. Jongens moeten ‘leren zelf hun eigen paard te berijden’. Als je hen dáárbij helpt gaat alles veel gemakkelijker.

16 GROEI ♀ & ♂ ♂ ♀ 800% -9 2 - 4 10 11 13 14 15 17/18 Testosteron
Geanimeerd schema Toegevoegde tekst, evt. extra dia) Sekse ligt vast, Gender – invulling van sekserol en al dan niet gerichte ontwikkeling van vaardigheden – is flexibel en wordt tijdens rijping sterk beïnvloed door de omgeving. Aanleg (kan nog diverse kanten op) realiseert zich al dan niet tijdens rijping Sekse ligt vast, Gender – invulling van sekserol en al dan niet gerichte ontwikkeling van vaardigheden – is flexibel en wordt sterk beïnvloed tijdens rijping. -9 2 - 4 10 11 13 14 15 17/18

17 NEUROBIOLOGISCHE ASPECTEN VAN VROUWE-LIJKE EN MANNELIJKE ONTWIKKELING (zie ook mijn site: pag. Diversen, neuropsychologie) Research volop gaande. Ontwikkeling, structuur en rijpingstempo ♀/♂ brein verschilt; nodig om te weten maar pas op voor ‘neuro-mythen’. Allemaal zeer plastisch, weten waarop in te spelen. Vgl. Piaget. Van meet af aan bij meisjes meer verbindingen. ♂♂ maken veel verbindingen wat later door iets actief ‘mee te maken’ Impulsiviteit ♂♂ gemiddeld hoger. Kleinere hoog-impulsieve groep met hoog risico-profiel -> vroeg extra aandacht, training (bijv. Rots&Water) Bij ♂♂ ontwikkelt taal (spreken en luisteren, maar óók inner speech) en fijne motoriek (schrijven) wat trager. Meer stotteren en broddelen. Bij ♂♂ meer ‘ontwikkelingsstorinkjes’, serieus nemen... niet overdrijven Stress-reacties ♀♀: i.h.a. taliger, indirect, afwachten, internaliserend. Sress-reacties ♂♂: sneller; doen, externaliserend Jongens: meer afwisseling beweging & ontspanning en pauzes nodig Ontwikkeling ‘brain-body’ is plastisch, mits ingespeeld wordt op ontwikkelingsruimte. Forceren leidt tot stress -> juist minder leren…

18 Context: Socialisatie naar sekse & gender; grote veranderingen
0-11 jaar: ♀♀ dominant 11 +: ♂♂ minder dominant -9m Binnenwereld 2x: ontwik-keling zelfbeeld in beschermde en beschermende ♀ omgeving. Veel ♀♀; waar zijn de ♂♂? Buitenwereld: na 11/12 jaar zelf er op uit: grotere scholen verder weg; uitgaan, werk,relaties. Veel ♂ en nu ook ♀ voorbeelden. Veel ♀ voorbeelden, alledaagse ‘huid nabije’ identificatie, voorspoedige ontwikkeling, Vroeger: terugval in traditionele rollen. Nu: meer posities, ook dáár veel ♀ voor-beelden; positief perspectief maar dub-bele belasting. Fricties bij vinden partner ♀ Animatie door DH Weinig ♂♂ voorbeelden. Wat is een man? Wie ben ik? Waar hoor ik bij? “Ik ben een ‘niet-vrouw’!” Meer onveilige gehechtheid. Iden-titeit onder druk. Bluf & geacteer-de mannelijkheid <->verlegenheid Veel ‘ succesvolle’ ♂♂ voorbeelden, maar op afstand, eenzijdig, weinig ‘in contact’. “Wat is mijn unieke bijdrage?”, “What’s in it for me?” Media, games, internet als kunstmatige omgeving waarin je wel kunt scoren. Pakken mogelijkheden minder op ♂

19 Leren.. Hoe leren ♀♀ & ♂♂? Meervoudige intelligentie, zekere voorkeuren per sekse, overlaps, ieder heeft 3 preferenties Verbaal, ‘ talig’ vooral ♀ (♂ later, mits…) Visueel-ruimtelijk vooral ♂ Lichamelijk, ‘ kinestetisch’ , beweging vooral ♂ Muzikaal-ritmisch vooral ♂ (dicht bij beweging) Logisch mathematisch ♂ iets meer dan ♀ Inter-persoonlijk ♀ (talig) & ♂ (spel, competitie) Intra-persoonlijk (reflectie op gevoel en informatie) vooral ♀ (♂ later, mits…) Natuurgericht (niet kunstmatig) ♀ iets meer dan ♂ ♂ abstraheren iets gemakkelijker

20 Ontwikkeling: fysiek, cognitief, moreel
Fysiek (veiligheid, zelfvertrouwen en communicatie) Taal (communicatie, ordening, ‘inner speech’) Energieregulering (energie leren richten) Cognitief (denken), zelfcontrole Termijnperspectief (doel, zingeving, planning, ordening) Morele ontwikkeling Macht; controle over omgeving Er zijn ook anderen… Deals sluiten, tikje opportunisme 10-16 Wederkerigheid (peergroup!) Wankele ontdekking eigen kern 16-21 Autonomie, verantwoordelijkheid, Regels, sociale orde Verstoring door individualisering, zwakke sekse-rol-identiteit, isolement, sociale angst, verwennen, media & markt

21 Praktijk: gemiddelde verschillen in (voorkeurs-) gedrag
Jongens denken in beeld en geluid, meisjes meer in woorden Meisjes eerder/meer taal en verbaal-emotionele expressie Jongens meer complexe visuele en motorische taken en fysiek-emotionele expressie Spel: meisjes fijne motoriek, jongens langer grote motoriek Jongens: meer doen, trial & error, impulsief, grenzen zoeken Meisjes observeren meer, doen na met eigen invulling Jongens lijken een zwakker fysiek zelfbeeld te hebben, negeren eerder de signalen die hun eigen ‘body-brain’ geeft! Jongens gemiddeld drukker, hebben gewoon meer ruimte nodig; kortere aandacht, eerder afgeleid, anticiperen minder Meer concurrentie (is ook een vorm van onderlinge uitdaging en steun) en minder empathie, tenzij… Behoefte aan ruimte, contact , regels, feedback, terreinafbakening

22 Dé sleutel: Zone van naaste ontwikkeling (Vygotsky)
Voldoende ruimte & voldoende grenzen. Net dáár stimuleren Waar het er toe dóet Meer: zie Homepage: click op achtergronden Gevaarzone Riskant gebied Bijna aan toe Mee bezig Kundig Eigen gemaakt

23 Werk steeds met leerling en in zijn of haar ‘zône van naaste ontwikkeling’ (Vygotsky)
Maak contact. Luister, bevraag, waar zit het kind. Structureer waar nodig. Fasering jongens (meer kleine stappen) anders dan bij meisjes Met goed inspelen op succes met kleine stappen, krijgt leerling beter en positiever zelfbeeld, gaat geloven in school en eigen kunnen en gaat leraar vertrouwen, dit is noodzakelijk voor eventuele correctie en bijsturing Bijkans ondoenlijk Erg moeilijk Bijna aan toe Mee bezig Kundig Eigen gemaakt

24 Basics onderwijspraktijk (1)
Ongelijke ontwikkeling lijkt vóór alles een zaak van langere rijping en al dan niet goed inspelen op de wat andere en ongelijkmatige ontwikkeling en belangstelling van jongens Dwing jongens niet in een format dat hen (nog) niet past: qua taal, motoriek, aandachtsboog en verwachte autonomie & planning; Honoreer hun kwaliteiten (fantasie, experiment, expressie, dóen) Duidelijke grenzen/structuur maar mét ruimte voor experiment Contact. Dwing niet af maar beweeg mee vanuit hun interesse Ruimte voor kleine én grote motoriek, computer én sport, fantasie uitspelen, geen object maar subject. Weerbaarheid, sociale vaardigheden meer vanuit fysiek naar mentaal -> minder stress, meer leren. Moraliseren werkt averechts. ‘Grof’ vraagt om verdere bewerking. Onderscheid leren (leidt verder) en gehoorzamen (= ‘overleven’)

25 Basics onderwijspraktijk (2)
Korte & heldere aanwijzingen, nooit afgang; geen afweer stimuleren. “Wat doe je daar?” C’est le ton qui fait la musique. Stimuleer taal door uitdaging; duidelijke feedback, herfraseren Intrinsieke motivatie extra belangrijk, waarin zijn zíj geïnteres-seerd? Zij willen gezien en gekend worden. Meer afwisseling beweging en rust. Eerst kortere taken -> maakt positieve feedback ook mógelijk. Taken meer faseren dan bij ♀♀, duur langzamer opbouwen, Meer feedback met kortere intervallen, gradueel verlengen Meer stimulerende beelden van mannelijkheid, meer mannen op school en in de bibliotheek. Leren kiezen + latere keuzes in onderwijscarrière 33 tips op

26 Leesbevordering jongens (1)
Contact! Sluit aan bij hún belangstelling; vraag hen wat hén boeit; zoek samen titels om (school-)bibliotheek te verrijken. Geef hen meer keuze & controle, bijvoorbeeld ook d.m.v. activerende opdrachten (vgl. schema Gurian). Zij moeten er ook iets mee kunnen doen. Waar hebben zíj plezier in. Spannend, uitdagend, gedurfd, avonturen, uitzoeken, macht is interessant, laat hen dat ferkennen en er zo mee om leren gaan. Onderzoek het sluimerende (♀?) ideaal van ‘stil in hoekje lezen’. Voorlezen? Prima, maar langzamer, betrek hen erbij. Laat hen deel uitmaken van verhaal i.p.v. object van voorlezen. Meisjes horen 2-4 x beter (ook lagere volumes). Jongens haken eerder af door onderwerp, tempo en onderwerps-behandeling (Toon, interactie).

27 Leesbevordering jongens (2)
Vooral veel verschillend materiaal (boeken, visuals, comics, software, video, tijdschriften) en information-skills. Biedt structuur waarbinnen zij ruimte vinden voor hún ding. Begin bij waar zíj zijn (direct, kort, spannend, nuttig) en breidt vandaar met hen uit. Laat hen vooral nut en plezier van lezen merken. Niet “Jullie moeten toch eigenlijk ook!”, maar “Wisten jullie dat…?” Niet teveel nadruk op p.c.-gedrag. Mogelijk ‘grof’ of licht grensoverschrijdend gedrag samen onderzoeken. Hoe goed vrouwen ook werken, meer mannen in de bibliotheek. Daar nemen jongens eerder dingen van aan. Rolmodellen zijn voor hen erg belangrijk.

28 Hoe verder? (Ook fundamenteel) Onderzoek naar voorwaarden voor leren bij jongens. Experimenten. Wat werkt? Studeer hierop. Er is heel veel (zie sheet, zie mijn site) Maak zelf sites, deel inzichten, successen en vragen. Brug tussen wetenschap en onderwijspraktijk Laat uitgevers goed materiaal vertalen Meer mannen voor de klas en in de bibliotheek, faciliteer en begeleid zij-instroom Veel meer aandacht voor sekse- en genderverschillen op bibliotheekopleidingen, PABO en lerarenopleiding, Laag fruit alvast plukken en van daaruit verder

29 Boeken, links Gurian, Michael & Kathy Stevens, The Minds of Boys. Saving Our Sons from Falling Behind in School and Life (San Francisco Jossey-Bass 2005) Gurian, Michael & Kathy Stevens, Strategies for Teaching Boys & Girls (San Francisco Jossey-Bass/Teacher 2008) Deel 1 Elementary Level (Grades pre-Kindergarten-5 Rowe, Kenneth & Katherine What matters most: Evidence based findings of key factors affecting the educational experiences and outcomes for girls and boys throughout their primary and secondary schooling ACER, Melbourne/Camberwell (Victoria, Australia) May 2002. Smith, M.W. & Wilhelm, J. (2002) Reading don’t fix no Chevys: literacy in the lives of young men. Portsmouth, New Hampshire, Heinemann Spence, Christopher M. The Joys of Teaching Boys. Igniting writing experiences that meet the needs of all students. Pembroke Publishers Limited, Markham, Ontario Canada, ISBN (daar meer achtergronden, links, etc.)

30 Kwaliteit voor Boys & Girls: Body, Brains & Balance
Bedankt voor uw aandacht, Let wel: dit was een zeer sche-matisch verhaal. Uw werkelijkheid is natuurlijk veel complexer en meer genuanceerd. Zie ook hand-out en teksten. Meer informatie, nuances en samenhang, met name ook over socialisatie, psycho-sociale ontwikkeling en meer adequate interventies op (33 tips, meer over mannen en vrouwen in kinderopvang, onderwijs, e-colleges, boeken, etc.) Verder: (weerbaarheid: fysiek-mentaal-sociaal)