Leerlingenbegeleiding en het algemeen welbevinden van leerlingen

Presentatie over: "Leerlingenbegeleiding en het algemeen welbevinden van leerlingen"— Transcript van de presentatie:

1 Leerlingenbegeleiding en het algemeen welbevinden van leerlingen
Vrije-CLB-koepel Kansenbevordering Jos Cré

2 VCLB-Kansenbevordering
Visietekst e.a. documenten: Zie =>professionelen => KANSEN

3 Het algemeen welbevinden van leerlingen
Basisbehoeften Motivatie om te leren

4 Competenties Kennis/inzicht en vaardigheden Socio-emotionele aspecten

5 Behoeftenpiramide van Maslow (een psychologische kijk)

6 Leerlingenbegeleiding
Onrechtstreeks via de school Rechtstreeks naar leerlingen of ouders

7 Het belang van socio-emotionele ondersteuning bij (kansarme) leerlingen
Belang van SEM- aspecten wordt vaak onderbelicht (ped/psy) Daarnaast zijn ook de ‘vakinhouden’ van belang (didactiek) Wisselwerking ontwikkeling van schoolse vaardigheden en van SEM

8 De feiten: ongelijke doorstroming van kansarme leerlingen in het onderwijs
Oververtegenwoordiging van kansarmen in BSO en BuO Ondervertegenwoordiging in HO

9 Factoren van ongelijke doorstroming
Ongelijke kansen buiten het onderwijs Ongelijke behandeling op school Cfr. ‘Gelijke onderwijskansen en kansenbevordering als antwoord op sociale ongelijkheid’ in ‘GOKken op de toekomst. Het Gelijke Onderwijskansenbeleid in Vlaanderen’ (Wolters-Plantyn)

10

11 Geen eenzijdige of beschuldigende visie
Niet: “de fout van de kansarme” Niet: “de fout van de school” ‘Niet kunnen’ i.p.v. ‘niet willen’ Zowel achterstandsverwerving thuis als achterstelling op school

12 Ongelijke kansen van thuis uit (SEM aspecten)
Sociaal kapitaal Rolmodellen in de familie en kennissen Steunfiguren, sociaal netwerk Cultureel kapitaal Houding tegenover de school/leren Zelfbeeld en aspiratieniveau

13 Sociaal-cultureel kapitaal: naast deficits ook pluspunten
Vechtlust Loyauteit Assertiviteit Integriteit Warmte Moed …

14 Ongelijke behandeling binnen de school: SEM aspecten
Kansarmen voelen zich niet aanvaard op school De school spreekt kansarmen niet aan Minder ondersteuning Onderschatting Communicatie met ouders

15 Het belang van de SEM factor
Een positieve relatie is een voorwaarde om tot leren te kunnen komen Motivatie is de motor van elk leerproces Motivatie kan compenseren bij deficits (waar een wil is, is een weg!)

16 Aspecten van SEM Het gevoel van ‘veiligheid’ (zich aanvaard voelen; welbevinden) Een positieve relatie met de ‘aanleerder’ Het gevoel dat anderen (je ouders, de leerkracht, de CLB-er…) in jou geloven Het geloof in zichzelf (competentiegevoel ook via succeservaringen) Betrokkenheid: intrinsieke motivatie (interesse) Extrinsieke motivatie: de wil om ‘er te geraken’ (aspiratieniveau)

17 Toepassing op kansarme leerlingen

18 Vgl. GOK-thema’s SEM ontwikkeling Omgaan met diversiteit (ICO)
Leerlingen- en ouderparticipatie Preventie en remediëing (motivatie) Taalvaardigheidsonderwijs (zinvolle taken) Doorstroming en oriëntering (zelfconceptverheldering)

19 Socio-emotionele ondersteuning (leerlingenbegeleiding)
Expliciete SEM ondersteuning door schoolinterne en schoolexterne leerlingenbegeleiding (CLB) Impliciete SEM ondersteuning door leerkrachten/school

20 A. Expliciete SEM ondersteuning (leerlingenbegeleiding)
Leerlingenbegeleiding/ondersteuning door schoolinterne leerlingenbegeleider of door CLB Via gesprekken met leerlingen Kennismakingsgesprekken (onthaal) Schoolloopbaanbegeleiding (SLB) Begeleidingsgesprekken Begeleiding bij problemen (op vraag van de leerling of van de leerkracht) Individueel of in groep Focussen op kansarmen zonder te stigmatiseren

21 Aandachtspunten bij de expliciete SEM ondersteuning
Respect hebben en tonen Veiligheid creëren (vertrouwensrelatie) Luisteren Geloof in de kansarme leerling Emancipatorisch: de leerling stuurt zichzelf Inzicht in de realiteit bevorderen

22 Basishouding t.a.v. kansarmen
Kansarm is niet ‘minderwaardig’ maar ‘minderbedeeld’ (letterlijk) Bewust van belang van thuis meegekregen ‘kapitaal’ (middenklasse-bril: vanzelfsprekendheden) Respect voor eigen cultuur/eigen keuzes Bewust van achterstellingsmechanismen op school en elders Bewust van positieve kenmerken Positieve basishouding Hoge verwachtingen Ook respect voor zichzelf ‘Streng maar rechtvaardig’

23 Schoolloopbaanbegeleiding
Horizonverruiming Zelfconceptverheldering Loopbaancompetentie Faire diagnostiek Emancipatorisch

24 Belang van expliciete llbegeleiding
Versterken van het sociaal kapitaal Steunfiguur leveren (‘die gelooft in mij; begrijpt mij!’) Aanvullend bij ‘impliciete llbegeleiding/een goed school’ (niet dweilen met de kraan open!)

25 B. Een school die (ook) afgestemd is op kansarme leerlingen
Respect en vertrouwen tonen Onderwijs dat kansarmen boeit Werken aan achterstanden Alle talenten ontwikkelen Kansarme leerlingen extra ondersteunen in de klas Hoge verwachtingen t.a.v. kansarmen Samenwerking tussen leerlingen bevorderen Samenwerking met de ouders realiseren Samenwerken met andere organisaties

26 1. Respect en vertrouwen in de leerling
In en buiten de klas Respect voor eigen cultuur, taal en levensovertuiging Inzetten van Interculturele Bemiddelaar, ervaringsdeskundige in de armoede, leerkracht/CLB-er van allochtone herkomst… Leerlingenparticipatie bevorderen ‘orde en tucht’ (wederzijds respect)

27 2. Boeiend onderwijs Zelfontdekkend onderwijs: ervaringen aanbieden waaruit men kan leren Aansluiten bij de eigen leefwereld Betekenisvolle, boeiende taken

28 Een krachtige leeromgeving
3 voorwaarden om taalvaardiger te worden: Actief leren via betekenisvolle taken binnen een positieve, veilige leeromgeving Met de nodige ondersteuning

29 3. Werken aan achterstanden
Geen ‘onterechte vanzelfsprekendheden’ Bv. taalvaardigheid Bv. sociale vaardigheden Bv. zelfstandigheid …

30 4. Alle talenten ontwikkelen
Niet eenzijdig ‘cognitief’ De ‘krachten’ ontdekken, waarderen en aanwenden. Gebruik maken van de aanwezige competenties (cfr. ‘meervoudige intelligenties’) Cfr. competentiegericht evalueren

31 5. Extra ondersteuning in de klas
Vermijden van het ‘Mattheus-effect’ Ondersteuning door leerkracht of co-teacher Ondersteuning door medeleerling Differentiëring

32 6. Hoge verwachtingen Vermijden van het ‘Pygmaleon- effect’ (self-fulfilling prophecy) Vermijden van onderschatting (eigen beliefs onder controle houden)

33 7. Samenwerking tussen leerlingen
Coöperatief onderwijs Leerlingenparticipatie Klas- en schoolklimaat (groepsvorming) Interactie bevorderen

34 8. Samenwerken met de kansarme ouders
Respect hebben en tonen Expeditiemodel (samen op weg) Ouderparticipatie: ouders actief betrekken Empowerment (bv. moedergroep; alfabetisering; NT2 - ‘ouders in interactie’) Vertrouwen ouders-school bevordert vertrouwen leerling-school

35 9. Samenwerken met andere organisaties
Organisaties die het vertrouwen hebben van kansarme leerlingen of ouders Vertrouwensband school-organisatie bevordert vertrouwen leerling (ouders)-school

36 Wie helpt de school? Pedagogische begeleiding CLB Nascholing
Andere organisaties Lerarenopleiding

37 Bijdrage van CLB Rechtstreekse leerlingenbegeleiding
Rechtstreekse contacten met ouders Faire diagnostiek en evaluatie Consultatieve leerlingenbegeleiding (leerkrachten begeleiden in het omgaan met een leerling) Schoolinterne leerlingbegeleiders coachen Schoolondersteuning

38 Tot slot: belang van ‘welbevinden’ en SEM – ook bij ons!
Geloof in eigen kunnen als ‘begeleider’ Geloof in de mogelijkheden bij leerlingen die opgroeien in kansarme omstandigheden Geloof in de toekomst (naar meer gelijke onderwijskansen!)