DIABETES Michiel Van Damme 11, 14 en 19 september 2006

Presentatie over: "DIABETES Michiel Van Damme 11, 14 en 19 september 2006"— Transcript van de presentatie:

1 DIABETES Michiel Van Damme 11, 14 en 19 september 2006
Regiohuis Familiezorg West Vlaanderen Heilig Geeststraat 11 8500 Kortrijk Michiel Van Damme 11, 14 en 19 september 2006

2 Diabeteszorg een zorg met toekomst

3 Diabetes: een wereldwijd probleem
189 million people in 2003 324 million projected for 2025 72% increase 38.2 44.2 16% 81.8 156.1 91% 25.0 39.7 59% 18.2 35.9 97% 13.6 26.9 98% 10.4 19.7 88% 1.1 1.7 59% Adapted from Zimmet P et al. Diabet Med. 2003;20:

4 Diabetes : pandemie Wereldwijd : 150 000 000 patienten
meer dan 50% in India, China en VS Europa : patienten Belgie : type 1 : 35000 type 2 : gediagnosticeerd geschat. Men verwacht tegen miljoen type 2 patienten In Belgie tegen 2010 bijna type 2 patienten

5

6 DIABETES MELLITUS Freq. oorzaak van blindheid
Freq. oorzaak van nierinsufficiëntie(1/3 dialysepatienten) 2-4 x meer sterfte door ischemisch hartlijden 4 x meer perifeer vaatlijden 15 x meer lidmaadamputaties (65j x 25) Kosten : 7-15 % van de uitgaven van de gezondheidszorg

7 Diabetes Health Impact of the Disease Bron van veel ellende
6th leading cause of death Renal failure* Life expectancy to 10 yr Blindness* Diabetes Cardiovascular disease ­ 2X to 4X Nerve damage in 60% to 70% of patients Amputation* Diabetes is the no. 1 cause of renal failure, new cases of blindness, a nd nontraumatic amputations

8 (90 % van alle diabetesvormen)
EPIDEMIOLOGIE Epidemische toename van type 2 (90 % van alle diabetesvormen) 6-8% van de wereldbevolking zal in komend kwarteeuw aan diabetes lijden dwz 300 milj mensen wereldwijd

9 BELGISCHE SITUATIE Belgische situatie Oorzaken van de toename
4-6% van de bevolking (0.5 milj diabeten) 10% kans dat je tijdens je leven diabetes krijgt 1 op 20 (type 2) weten het niet Oorzaken van de toename Veroudering van de bevolking levensstijl: obesitas stijgt, lichaamsbeweging daalt Vroegere diagnose

10 Soorten diabetes Complicaties Behandeling

11 Mits een goede kennis van de aandoening hoeft diabetes geen hinderpaal te zijn om normaal te leven en zelfs te komen tot topprestaties. Hier zie je Steve Redgrave, mulit-gouden medaille winnaar op de olympische spelen in het roeien.

12 Een Aandoening met Twee Gezichten
L J Diabetes verdient meer aandacht. Het is een miskende ziekte die de laatste jaren een enorme uitbreiding neemt. 1 op 10 Belgen zal tijdens het leven geconfronteerd worden met diabetes 1 op 2 mensen weten niet dat ze diabetes hebben. De sluimerende symptomen van vermageren, dorst, vermoeidheid, slecht genezende wondjes, slecht zicht worden niet herkend. Zo loopt men het gevaar ernstige verwikkelingen te ontwikkelen. Tijdige diagnose en goede behandeling kunnen dit juist tegen gaan en zo de levenskwaliteit hoog houden en/ of verbeteren en veel menselijk leed voorkomen. 1 op 2 diabeten lopen met de aandoening rond zonder het te weten. Zowel jongeren als ouderen kunnen er door geplaagd worden. Sommigen krijgen complicaties anderen niet. Sommigen hebben het geluk goed behandeld te worden anderen niet. Diabetes is een aandoening die je achtervolgt, maar die in het leven in te passen is.

13  Late Diagnose weinig symptomen 1 op 2 onbekend
duurt 5-7 j vooraleer diagnose wordt gesteld 1 op 5 verwikkelingen op moment van diagnose Sluimerend proces en jarenlange miskenning zijn oorzaak van reeds aanwezige verwikkelingen op moment van diagnose. Zo een sluimerende ziekte vraagt aktieve opsporing voor en na diagnose (verwikkelingen)

14 Laattijdige Diagnose Type 2 Diabetes
(ook in Europa : Hoorn / in België : Luik ) Reeds 20% van de pas ontdekte type 2 diabeten vertoont tekens van retinopathie bij de diagnosestelling. Tijdig screenen is dus van het allergrootste belang. Harris et al. 1986

15 Het menselijk lichaam bestaat uit miljoenen cellen, die allemaal bij elkaar zorgen dat we leven en bewegen. Die cellen hebben allerlei voedingsstoffen nodig om hun werk te kunnen doen. Die voedingsstoffen worden onttrokken aan het voedsel dat we eten en de lucht die we inademen. Ons lichaam heeft het vermogen om dat voedsel en die lucht automatisch te verwerken tot stoffen die de cellen nodig hebben. Die verwerking gaat dag en nacht door via een groot aantal ingewikkelde processen, die we stofwisseling noemen.

16 Voedsel q Stofwisseling Voedingsstoffen Naar de cellen

17 Vertering en resorptie van koolhydraten

18 Nu is het onder andere de verwerking van koolhydraten die bij diabetici niet meer helemaal goed verloopt. Koolhydraten worden tijdens de spijsvertering omgezet in glucose, een soort suiker. Glucose dient als brandstof, die binnen de cellen in energie wordt omgezet. Glucose in de cellen is in zekere zin te vergelijken met benzine in een auto.

19 Glucose kan niet zo maar op eigen kracht de cellen binnenkomen
Glucose wordt, net als de andere (verwerkte) voedingsstoffen, door het bloed naar de cellen gebracht. De meeste stoffen kunnen zonder moeite binnendringen door de wand van de cellen waar ze nodig zijn. Maar glucose is een bijzonder geval.

20 Insuline wordt door de alvleesklier geproduceerd en in de bloedstroom gebracht. De insuline begeleidt daar als het ware de glucose en zorgt dus dat deze in de cellen wordt opgenomen. Als er geen insuline wordt geproduceerd of te weinig, dan kunnen de lichaamscellen geen glucose opnemen, of te weinig.

21

22 SOORTEN DIABETES

23 DEFINITIE Stofwisselingsziekte, gekenmerkt door een chronische verhoogde glycemie, veroorzaakt door Absoluut insulinetekort Relatief insulinetekort Insulineresistentie

24 Hoe verloopt de normale
stofwisseling KH worden na vertering omgezet in glucose of enkelvoudige suikers Glucose wordt opgenomen in de bloedbaan en vervoerd naar de cellen Glucose is de energieleverancier van onze cellen Insuline (hormoon gemaakt door de pancreas) vormt de sleutel om glucose te laten toetreden tot de cel

25

26

27 Indeling Type 1 diabetes Type 2 diabetes Zwangerschapsdiabetes
Diabetes tgv medicatie, ziekte van de pancreas, infecties

28 Type 1 diabetes Definitie?
Absoluut tekort aan insuline door zelfdestructie van de β-cellen van de pancreas Wie? Vaak jonge mensen 10 % van de diabetici

29 Wat loopt er fout bij type 1 diabetes?
Auto-immune aandoening Vernietiging van de β-cellen van de pancreas Gevolg: insulinesecretie is definitief verloren Oorzaak? Mogelijke virussen Toxines Omgevingsfactoren: (virale infecties? , bacterieën?, toxische stoffen?) Weinig erfelijk (niet de aandoening, maar de voorbeschiktheid wordt overgeërfd)

30 Type 2 diabetes Definite?
Insuline wordt minder aangemaakt en is vaak minder werkzaam (insulineresistentie) Wie? Vaak oudere mensen >40 j, maar wordt ook meer en meer gezien bij kinderen 90% van de diabetici

31 Wat loopt er fout bij type 2 diabetes
Lichaamscellen zijn minder gevoelig voor aanwezige insuline (neg factor: obesitas) Productie van insuline is niet meer voldoende Vaak breder syndroom van obesitas, lipidenstoornis (vetten), hoge bloeddruk, insuline-resistentie en vaatproblemen, stollingsstoornis Factor erfelijkheid is veel belangrijker dan type1

32 Insuline Resistentie Syndroom
+ Obesitas + Insulineresistentie + Hyperinsulinemie + Type 2 diabetes of gestoorde glucosetolerantie + Dyslipidemie + ­ Bloeddruk + Atherosclerose Zwaarlijvigheid is een belangrijke uitlokkende factor in het ontwikkelen van diabetes. Immers hierdoor worden de perifere cellen (lever, spier, vetweefsel) weerstandig aan de werking van insuline. Met als gevolg dat de bètacellen steeds meer insuline gaan maken wat uiteindelijk kan leiden tot uitputting van de insulineproductie. Er is wel een overgangsfase die we een toestand van verminderde glucosetolerantie noemen. De bloedsuiker is hier wel gestegen maar niet voldoende om erkenbare diabetessymptomen uit te lokken. Obese mensen met abdominale vetdepots hebben een verhoogd risisco op lipidenstoornisssen en hoge bloeddruk. Gezien 80 % van de type 2 diabeten een abdominale vetopstapeling heeft, hebben zij de facto een verhoogd risisco op hart- en vaatziekten. DeFronzo, Ferrannini. Diabetes Care 1991; 14 (3):

33 Metabool Syndroom

34 Metabool Syndroom Het metabool syndroom, zoals bijvoorbeeld de American Heart Association het definieert, omvat volgende items: Centrale obesitas Atherogene dyslipidemie (vooral hypertriglyceridemie en laag HDL-cholesterol) Hypertensie Insulineresistentie of glucose-intolerantie Protrombotische toestand (bijvoorbeeld verhoogde fibrinogeenspiegels Pro-inflammatoire toestand (bijvoorbeeld verhoogd CRP)

35 Er sprake van dit syndroom als drie of meer van de volgende risicofactoren aanwezig zijn:
veel vet in de buikholte (middelomtrek >94 cm bij mannen of >80 cm bij vrouwen) hoge bloeddruk een verhoogd nuchter bloedglucosegehalte een verhoogd serumtriglyceridengehalte (het gehalte van bepaalde vetachtige stoffen in het bloed) een verlaagd HDL cholesterolgehalte (het zgn. ‘goede’ cholesterol)

36 DIAGNOSE SYMPTOMEN TYPE1 Plots optreden van de ziekte
Gewichtsverlies ondanks stijgende eetlust Veel dorst, vaak urineren Vermoeidheid Ketosisgeur (appelgeur) Complicaties zelden aanwezig Ontstaat meestal voor leeftijd van 40 jaar TYPE2 Geleidelijk optreden van de ziekte Vaak obees Vaak asymptomatisch of minder uitgesproken symptomen Infecties Zelden ketosis Vaak reeds complicaties bij diagnose Meestal na de leeftijd van 40 jaar

37 Zwangerschapsdiabetes
Diabetes die ontstaat tijdens de zwangerschap (risico 2-5%) Geen verhoogd risico tot aangeboren afwijkingen Strikte controle om risicobevalling (te zware baby) te voorkomen Na de zwangerschap eindigt de diabetes 30-50% ontwikkelt later diabetes

38 Zwangerschapsdiabetes
Gestegen insulinebehoefte in de 2de helft van de zwangerschap door stijgend aantal zwangerschapshormonen Pancreas kan deze behoefte niet aan door zijn zwakke aanleg

39 Andere oorzaken Door ziekten van de pancreas
Genetische fouten in β-cellen Genetische defecten in insulinewerking Medicatie of chemicalieën (soorten diuretica, cortisone,…) Door endocrinologische aandoeningen (acromegalie) Infecties (cytomegalie, rubella,…) Zeldzame auto-immuunaandoeningen Genetische aandoeningen

40 Wanneer diabetes? Bloedsuikergehalte of glycemie NUCHTER ≥ 126 MG/DL
NIET NUCHTER ≥ 200 MG/DL

41 TESTEN

42 Andere testen Acetonurie sterk verhoogde waarde wijst op type 1
C-peptidebepaling endogene insulinesecretie wordt gemeten Hoge C-peptidewaarde wijst op type 2 Insulinemie hoge waarde wijst op type 2 ß- cel antilichamen aanwezigheid wijst op type 1 opgespoord in bloed als ICA (islet cell antibody) HLA-typering al of niet aanwezigheid van bepaalde patronen op chromosoom 6 geven bijkomende info over de diabetesvorm

43 Hba1c bij vermindering van Hba1c met 1 % overlijden van diabetes –21%
myocardinfarct –14% microvasculair complicaties –37% perifere vasculaire complicaties – 43%

44 DCCT: Relatie van HbA1c tot het risico van microvasculaire complicaties
Retinopathy 15 Nephropathy 13 11 9 Neuropathy Relative Risk 7 5 Microalbuminuria 3 1 6 7 8 9 10 11 12 HbA1c (%) Skyler JS. Endocrinol Metab Clin. 1996;25:243–254.

45 Hemoglobine A1C Uit de UKPDS en de DCCT werd duidelijk dat een lage A1C bereikt kan worden door een intensieve behandeling van de diabetes. Tevens bleek dat hoe lager het A1C is, hoe lager het risico van diabetische aandoeningen is, in zowel type 1 als type 2 diabetes. Gezien de resultaten van deze studies zou het voor de hand liggen om alle mensen met diabetes zo intensief mogelijk te behandelen. De belangrijkste reden dat dit niet bij alle patiënten gebeurt, is dat een intensieve behandeling ook negatieve bijwerkingen kan hebben. Een van de bijwerkingen is hypoglykemie die zowel bij type 1 als bij type 2 kan optreden.

46 Hemoglobine A1C normaalwaarde 4-6 % uitstekend < 6 % goed 6-7 %
aanvaardbaar % flauw % slecht % zeer slecht > 10 % In AZ Groeninge streven we naar < 6.5%

47 Naar welke Hba1c streven?
Geen drempelwaarde: hoe lager hoe beter Glycemiestreefcijfer: type1 tss mg/dl type 2 tss mg/dl Opgelet voor hypoglycemie

48 Effect op HbA1c bij inschakelen van diëtiste
241 DM2 pat 62: standaard voedingsadvies 85: 1 consult bij dieet 94: 1 consult bij dieet gevolgd door opvolgconsulten Na 6 weken daalde HbA1c niet bij standaard voedingsadvies van 8.3% naar 8% bij 1 dieetconsult van 8.3% naar 7.4% bij 1 dieetconsult en opvolgingconsulten Na 3 maanden tot 7.4 bij 1 dieetconsult tot 7.2 bij 1 dieetconsult en opvolgingsconsulten

49 COMPLICATIES ACUTE CHRONISCHE Hypoglycemie Hyperglycemie Infecties
Micro- angiopathische letsels Macro- angiopathische letsels Huidaandoeningen Gecombineerd lijden : diabetische voet

50 CHRONISCHE COMPLICATIES
INFECTIES MICRO-ANGIOPATHISCHE LETSELS Retinopathie Nefropathie Neuropathie MACRO-ANGIOPATHISCHE LETSEL HUIDAANDOENINGEN GECOMBINEERD LIJDEN : diabetische voet

51 Medicatie: tabletten, insuline
BEHANDELINGSPIJLERS Dieet Lichaamsbeweging Medicatie: tabletten, insuline Educatie

52 Behandeling

53

54 Medicamenteuze behandeling
Type 1 Noodzaak aan insuline Type 2 stapsgewijs

55 Diabetes type 2 behandeling is een getrapte behandeling
Insulin Oral plus insulin + + Early oral combination + monotherapy Oral getrapte behandeling waarop is de behandeling vandaag gebaseerd: wat zijn de verschillende stappen U ziet hier de 4 steunpalen voor de behandeling voeding-beweging-medicatie-educatie ik denk dat de trap niet echt volledig is. vermoedelijk moet er nog een lange eerste trede bijkomen: de jaren voor de definiteve diagnose: d epreventie en lifestyle aanpassingen, voorkomen van overgewicht is niet afgebeeld ik za strakt ook aantonen dat de treden ook veel breder zijn dan hier afgebeeld: er komt nog heel wat bij kijken. Diet & exercise

56

57

58 Brede aanpak Naast suiker ook Cardiovasculair
Gewicht, roken, hypertensie, lipiden Verwikkelingen op tijd ontdekken en afremmen Jaarlijks: bloedonderzoek, microalb, oogfundus, voeten, cardiaal Psychische ondersteuning

59 Polyfarmacie O M A S voorbeeld van dagelijkse medicatie
Daonil Glucophage Zocor Fludex Zestril Amlor Asaflow Corvatard Redomex voorbeeld van dagelijkse medicatie van type 2 diabeet The Polypharmacy Problem Barrier 4 Poor patient compliance with therapy often limits the effectiveness of the antidiabetic regimen Polypharmacy is common in type 2 diabetes Patients often need to take medications for a variety of diseases that arise as a part of the constellation of risk factors associated with insulin resistance (e.g. antihypertensive, lipid lowering, antithrombotic or coronary vasodilator agents) or for other conditions that are common in older patient populations The result may be a need to take different numbers of tablets of different medications at different times of the day Such complex regimens are hard to follow accurately over the long term, even for the most careful and motivated patient.

60 We behandelen meer dan de suikerziekte alleen Streefwaarden
tot. CH < 180 mg/dl CH / HDL < 4 LDL < 100 mg/dl TG < 150 mg/dl HDL > 40 mg/dl - BIRNH : 30% < 210, 30% , 40% > 240 (dus met bovengenoemde criteria zouden minstens 70% van de Belgen behandeld moeten worden. - charts van Atherosclerosis Society : 32% < 5 events / 10j, 45% 5-20, 23% > 20, dus zeker 1/4 te behandelen vaak farmaca nodig, in hoge dosis + combin atie van producten => duur voor gemeenschap en voor patiënt (combinaties niet terugbetaald)

61 EDUCATIE

62 Rol van het diabetesteam ter blijvende ondersteuning en motivatie
Educatie Ziekte-inzicht verschaffen Behandelingsdoelen vooropstellen Aanleren techniek meter en pen Zelfcontrole en zelfregulatie Uitleg verschaffen omtrent: Diabetes en reizen, uit eten gaan, zwangerschap, sexualiteit, werk, rijbewijs, … Rol van het diabetesteam ter blijvende ondersteuning en motivatie

63 Educatie = communicatie
Educatie = luisteren

64 Psycho – Sociale aandachtspunten

65 Gevolgen van diabetes op:
Sociaal Rijbewijs Sollicitatie en werk Verzekeringen Financiële consequenties Vakantie Sociale contacten Geboortebeperking Seksueel funtioneren Zwangerschap Diabetespas Diabetesconventie VDV (Vlaamse Diabetesvereniging) Psychologische aspecten

66 Rijbewijs Sinds 1998 verplichte aangifte aan stads- of gemeentebestuur Groep 1 (5 – 3 jaar) Educatie + weten wat te doen bij hypo Therapietrouw Onder medsich toezicht staan Goed geregelde diabetes Groep 2 (3 jaar)

67 Sollicitatie en werk Niet noodzakelijk melden
Minder geschikte beroepen: Piloot, treinbestuurder, hoge hoogten,…

68 Verzekeringen FAM VERZEK AUTOVERZEKERING REISBIJSTAND
Hospitalisatieverzek Levensverzekering Gewaarborgd inkomen

69 GEEN PROBLEEM FAM VERZEK Best aangifte AUTOVERZEKERING
REISBIJSTAND Best aangifte Verplichte aangifte Geen verplichte aangifte maar rubriek ‘uitsluiting’ nakijken Reisbijstand : soms worden verwikkelingen tgv diabetes niet vergoed bij reissbijstand

70 PROBLEEM Hospitalisatieverzek Levensverzekering Gewaarborgd inkomen
Groepspolis voordeligst Bijpremie, soms uitsluiting bij zwaar risico, niet melden als diagnose na afsluiting gesteld wordt Aanvaard indien goede diabetescontrrole

71 Financiële consequenties
Meestal kan de diabetespatiënt blijven werken. Voetverzorging (diabetespas)

72 Vakantie U 40 – U 100 Tijdsverschil Medische verklaring
Bewaring insuline op reis Reisverzekering

73 Sociale contacten Openheid is in zekere zin gemakkelijker
Alcoholische dranken (2 à 3/ dag)

74 Geboortenbeperking Het gebruik van de pil kan de bloedglucosespiegel beïnvloeden

75 Zwangerschap Geen probleem bij goed HbA1c
Pas op voor hypo’s bij de pasgeborene juist na de geboorte

76 Seksueel functioneren
Hypo’s Schimmel Impotentie (50%)

77 Pas = door patiënt bewaard communicatie document behandelingscontract
Diabetespas Pas = door patiënt bewaard communicatie document behandelingscontract

78 de complexitetr, de vele mensen die erbij betrokken zijn , de continue opdracht, ed
maken dat goede afspraken en overleg nodig zijn. de patient moet van iedere gezondheidswerker dezelfde boodschap krijgen.

79 Diabetespas Voor iedere individuele diabeet wordt een
persoonlijk zorgenplan opgesteld met eigen behandelingsdoelstellingen

80 “individuele verschillen in einddoelen”
op diabetes niveau: -risico op hypo, indiv. kans op compl. … op ‘niet-diabetes’ niveau: -beroep, levensverwachting, ... : individuele targets: niveaus. -op , het diabetes niveau zelf: diabetes gelinkte verschillen : vb individueel verschil in risico op hypo, op gewichtstoename, individueel verschil in kans op complicaties. -maar er zijn tevens niet-diabetes gelinkte verschillen: levensverwachting, concomitante aandoeningen, leeftijd, beroep ed. vastleggen van “individuele” targets

81 Diabetespas

82 Diabetespas

83 Diabetespas

84 Behandelingsdoelen

85 Diabetespas geeft recht op :
2 diëtetiekverstrekkingen per kalenderjaar 2 podologieverstrekkingen per kalenderjaar indien diabetesrisicovoet

86 Gevolgen van diabetes op psychosociaal vlak
Psychologische aspecten Psychologische aanpassing aan diabetes Begint bij vernemen van de diagnose Aanvaarding met vallen en opstaan Adolescent, maskeren van de ziekte Angst voor mogelijke complicaties Let op dat de omgeving geen “diabetes politie” wordt Stress (hypo – hyper)

87 Psychologische aspecten
Zelfregulatie (hoeksteen van de behandeling), de patiënt dient DAGELIJKS zelfzorg activiteiten uit te voeren. Stoppen met roken Lichaamsbeweging Dieet controleren bloedsuikern en noteren van de waarden corrigeren van de bloedglucosewaarden dagelijks medicatie innemen inspecteren van voeten en wondjes frequent naar arts of ziekenhuis

88 Gevolgen van diabetes op psychosociaal vlak
Psychiatrische problemen Depressie: komt vaker voor bij diabetespat. Angst (hypo – spuit – prik) Eetstoornissen (anorexie – boulemie) Indicatoren van eetstoornissen Persisterende hyperglycemieen Herhaalde opnames met keto-ascidose Optreden van microvasc complicaties Leven met diabetes in het gezin

89 LEVEN MET DIABETES WAT NU ?

90 DIABETESCONVENTIE WAT VOORWAARDEN
revalidatieovereenkomst tussen een ziekenhuis en R.I.Z.I.V. om een tegemoetkoming te geven in de kosten ter zelfcontrole VOORWAARDEN insulinedependent met 2 of meerdere injecties per dag of insulinepomp zwangerschapsdiabetici ptn na pancreas- of betaceltransplantatie de goedkeuring geldt voor 1 jaar en dient elk jaar vernieuwd te worden door de geneesheer endocrinoloog met in bijlage een behandelingsplan voor deze patiënt.

91 Ptn krijgen recht op : meetmateriaal voor de zelfcontrole
educatie door diëtiste en diabetesverpl continue informatie en ondersteuning door een multidisciplinair team

92 Gezelschapsdienst voor ouderen, zieken en gehandicapten
Doelstelling Een gezelschapsdienst van de Bond is gericht naar en ter ondersteuning en ontlasting van gezinnen die de opvang en zorg van hulpbehoevende personen op zich hebben genomen. Hoe aanvragen? Aanvragen dienen tijdig te gebeuren bij de coördinator. Deze staat in voor de administratie en is de verbindingspersoon tussen het aanvragend gezin en de medewerkers.

93 Gezelschapsdienst voor ouderen, zieken en gehandicapten
Taken De medewerkers houden toezicht en nemen een aantal kleine zorgtaken op zich die tijde ns het gezelschap houden noodzakelijk zijn. In en uit bed helpen, hulp bij verplaatsing in huis, toezicht of hulp bij inname van medicatie, bij eten en drinken, begeleiding bij het wandelen en de ontspanning (voorlezen), enz… Het is een gezelschapsdienst, geen poets- of klusjesdienst, geen verpleegkundige verzorging. Tarief Aan de medewerkers wordt betaald: overdag of 's avonds (8-24u)2,75 EUR/uurnacht (na 24u)3,25 EUR/uurovernachting 8,75 EUR(van middernacht tot na het ontbijt en minstens voorafgegaan door een minimumprestatie)minimumprestatie (1 à 2 uur) 5,50 EUR feestdagen dubbel tarief

94 Plaatselijke afdelingen
DIABETES INFOLIJN Plaatselijke afdelingen

95 Opdracht van de verzorgende

96 Taakverdeling in diabeteszorg
De diabetespatient Huisarts of specialist Verpleging en educator De gezinsverzorging

97 Taak van de diabetespatiënt
Leren omgaan met zijn diabetes in het dagelijks leven Uitvoeren van zelfcontrole Leefregels in acht nemen: gezonde voeding, bewegen, niet roken,… Bij noodzaak contact opnemen met diabetesteam Contact onderhouden met huisarts en het team

98 Taak van de huisarts en/of specialist
Stelt diagnose Info omtrent ziektebeeld en leefregels Maakt en geeft behandelingsplan Controleert regelmatig de glycemies en lichamelijke toestand Begleiding bij problemen en noodsituaties Voorlichting over sociale en financiele voorzieningen Doorverwijzing naar dietiste, oogarts of andere specialist

99 Taak van de verpleging A)Educator B)Thuisverpleegkundige
Educatie tot inzicht zieketebeeld Intructies bij injectie Intructies zelfcontrole en zelfregulatie Spoort de oorzaak van ontregeling op Begeleiding bij psycho-sociale aspecten B)Thuisverpleegkundige Verzorging wonden Toediening insuline Opmeten bloedsuikergehalte Educatie

100 Taak van de gezinsverzorging
Huishoudelijke, verzorgende en begeleidende taken Huishouden: eten koken, wassen, boodschappen,… Verzorgend: hulp aan uit- en aankleden, ADL-hulp Begleidend: Steun en aandacht geven aan patiënt en omgeving Meegaan naar afspraken of helpen voorbereiden ervan Advies geven of inschakleen andere hulpverlener

101 Taak van de verzorgende
Gezonde leefwijze ondersteunen Observeren en noodsituaties verhelpen Verzorging Preventie Hulp bij visite aan de Dr

102 Gezonde leefwijze ondersteunen
Voeding Bewegen Roken en alcohol

103 VOEDING

104 VOEDING DOEL: Bereiken an goede regulatie van diabetes
Preventie van complicaties Verkrijgen van een aanvaardbaar lichaamsgewicht (BMI) 20-25: ideaal gewicht 25-30: overgewicht > 30: obesitas > 40: morbide obesitas DM type1:nadruk op evenwichtige verdeling van Kh DM type2: nadruk op vermageren

105

106 Koolhydraten= Suikers!
zijn de belangrijkste energiebron moeten meer dan de helft van onze energiebehoefte leveren is de verzamelnaam voor suikers en zetmeel 1 g koolhydraten levert 4 kcal of 17 kJ 1 portie = 1 koolhydraatwaarde = 12.5 g suiker

107 Koolhydraten Snelopneembare koolhydraten:
enkelvoudige suikers: laten de glycemie vlug stijgen, brengen veel energie aan, zijn geen waardevolle voedingsstoffen bv.: tafelsuiker, snoepgoed, limonade, honing, ijs, … Traagopneembare koolhydraten: samengestelde suikers, zetmeelprodukten, geven trage opname in het bloed vezelrijke produkten hebben absolute voorkeur, leveren ook de nodiger vitaminen en mineralen bv.: brood, aardappelen, bruine rijst, fruit, groenten,…

108 Vetten totale inname van vetten beperken :
verzadigde vetten vervangen door onverzadigde vetten Verzadigde vetten: dierlijk; melkvetten, boter, room, kaas, gehard visvet in margarines,.. plantaardig; harde plantaardige margarines, minarines, kokosvet en olie, palmvet en olie Onverzadige vetten: poly-onverzadigde; maïs-, saffloer-, soja-, en zonnebloemolie, visvetten mono-onverzadigde; arachide-, lijnzaad-, koolzaad-, olijfolie

109 KOOLHYDRAAT RUILWAARDENLIJST
Brood en meelprodukten = 1 snede brood = 1 aardappel = 2 beschuiten Melk en melkprodukten = 300 ml magere melk = 150 ml pudding = 200 ml magere yoghourt met fruit en aspartaam Groenten = 300 g asperges, brocolli,… = 70 g schorseneren,… Fruit = 200 g aardbeien, frambozen,… = 125 g abrikozen, pruimen,… = 65 g sharon

110 Eiwitten vlees, vis, eieren, kaas, melk en melkproducten, peulvruchten, sojaproducten, noten, brood en graanproducten.

111 Effect van 10% gewichtsdaling
Overlijden:  > 20% Bloeddruk SBD  10 mm Hg DBD  20 mm Hg Glycemie nuchtere glycemie  50% Lipiden totale CH  10% LDL-CH  15% TG  30% HDL-CH  8%

112 Voeding Nadruk op gezonde, gevarieerde voeding op regelmatige tijdstippen 50-60% koolhydraten (suikers), 30% lipiden (vetten), 15% proteïnen (eiwitten) Evenwicht enkelvoudige (zoete) suikers en meervoudige (niet-zoete) suikers Totale inname van vetten beperken : verzadigde vetten vervangen door onverzadigde vetten Matig het gebruik van alcohol en zout

113 Alcohol Toegelaten: Wat mag? 2 à 3 consumaties/dag voor man
1 à 2 consumaties/dag voor de vrouw Af te raden bij overgewicht Wat mag? Bier (geen alcoholvrije en zware bieren) Wijn: rode en witte (sec en demi-sec) Champagne en schuimwijn Gedestileerde dranken

114 LICHAAMSBEWEGING

115 Gezondheidseffecten van regelmatige lichaamsbeweging
Goed voor hart en bloedvaten (gunstig effect op cholesterol, RR) Maakt het lichaam gevoeliger voor insuline Calorieverbruik stijgt Fitheid stijgt: spierkracht, flexibiliteit, gunstig psychisch effect Levenskwaliteit stijgt

116 Intensiteit moet niet groot zijn
Om de 2 dagen 20 tal minuten Aërobe activiteit lichte kortademigheid( moet nog kunnen praten) matige polsversnelling Haalbare zaken afspreken goed: flink doorstappen, fietsen, hometrainer Best in dagelijks leven inbouwen (te voet ipv wagen, trap ipv lift, tv beperken)

117 Medische aspecten Bij zware inspanningen boven 40 j eerst doktersadvies Hoe hypo behandelen, vermijden Goed schoeisel

118 Therapieaanpassing Principes: Bloedsuikerverlagende middelen dalen
KH stijgen Zelfcontrole

119 Roken Absolute rookstop: Complicatierisico X 5

120 Observeren Alarmsignalen en noodsituaties
Wat te doen bij hypo (te lage) – hyper (te hoge) Hoe bloedsuiker meten Aandachtspunten bij insulinetoedining

121 ACUTE COMPLICATIES Hypoglycemie :<60-70mg/dl
Hyperglycemie : > 200mg/dl

122 Acute complicaties HYPOGLYCEMIE HYPERGLYCEMIE Oorzaken Symptomen
Preventie Behandeling HYPERGLYCEMIE 12

123 Acute complicaties Hypoglycemie Oorzaken Hyperglycemie Oorzaken
Te veel insuline gespoten Te weinig of niet gegeten Alcohol Inspanning, sport Overdosage van orale antidiabetica Hyperglycemie Oorzaken Niet gekende diabetes Niet goed behandelde diabetes Verminderd gebruik van glucose Verminderde insulinedosis Hypercorticisme Chirurgische stress bij OP Infectie Zwangerschap

124 Acute complicaties Hypoglycemie Symptomen Zweten,beven Hongergevoel
Onrust, Verward Tachycardie Hallucinatie Wartaal Agressie Bewusteloos Verlammings-tekenen type CVA Coma 14

125 Acute complicaties Hyperglycemie Symptomen Braken Anorexie Moeheid
Buikpijn Nausea Polydipsie Polyurie Lage RR Tachycardie Duizeligheid Kussmaul-ademhaling Aceton Coma 14

126 Acute complicaties Hyperglycemie Hypoglycemie Behandeling Behandeling
Thuis : Zelfcontrole Lichte vorm: Bijspuiten Ernstige vorm: Vocht toedienen Normalisatie PH Correctie van ionenstoorn. Insuline toedienen Uitlokkende factoren beh. Hypoglycemie Behandeling Thuis : Zelfcontrole Bewust : Snelwerkende suiker Traagwerkende suiker Sub-comateus: Niet drinken Inject. Glucagon SC Na 10-15m niet bewust : 100 opbellen

127 Acute complicaties Hypoglycemie Preventie Hyperglycemie Preventie
Zelfcontrole Op regelmatige tijdstippen eten Spreiden van de maaltijden Vold. KH innemen Bij sport en inspanning : meer eten, minder spuiten Hyperglycemie Preventie Zelfcontrole Correcte aanpassing insuline Dieet volgen Oppuntstelling bij OP, ZS

128 Aandachtspunten bij de bloedsuikerbepaling

129 DE JUISTE VINGERPRIK WAS UW HANDEN WARM WATER GEEFT GOEDE DOORBLOEDING
ZWEET EN SUIKERHOUDENDE STOFFEN VERWIJDEREN GOED AFDROGEN

130 VERMIJD OVERMATIG STUWEN
WISSEL DE PRIKPLAATSEN MASSEER

131 VERMIJD PIJN NEEM ZIJKANT VINGERTOP VERWISSEL REGELMATIG LANCET
GEBRUIK JUISTE PRIKDIEPTE AST

132 Insuline toedienen Wanneer Plaats Manier (pen, spuit, pomp)
Neveneffecten (lipodystrophie) Naaldcontainer

133

134 de voordelen van NovoPen® 3
metalen pen, 100% mechanisch (geen batterij nodig), stevig en zeer discreet design eenvoudige dosisselectie per eenheid, tot 70 eenheden visuele bevestiging van de volledige insulinedosisinjectie minder kracht nodig om de injectie uit te voeren beschikbaar in verschillende kleuren

135 “Gemakkelijker gedaan dan gezegd”

136

137 LIPO’s Deze 22-jarige vrouw zag haar insulinebehoefte dalen van
76 eenheden /dag naar 32 eenheden per dag door goed te roteren en niet meer te injecteren in de lipo’s.

138 Aanpassen - type 2

139 Bloedsuikerverlagende medicatie

140 verzorging Diabetische voet Mondhygiëne

141 Diabetische voet Oorzaken Aantasting bloedvaten:
Door vernauwing van kleine en grote bloedvaten in onderbeen Aantasting van zenuwen : Gevoelszenuwen: Verlies van pijnsensatie Bewegingszenuwen : Verlamming van voetspieren -> wijzigen van stand van voet Autonome zenuwen : Transpiratieregeling verstoord Vorming van eelt

142 aandachtspunten : De voetverzorging (dagelijks) In voetbad
Met niet irriterende zeep Goed droog deppen, ook tussen de tenen T° controleren Niet blootvoets lopen Huid insmeren tegen uitdrogen De nagelverzorging Nagels recht en niet te kort knippen Geen scherpe voorwerpen gebruiken

143 De voeteninspectie : (dagelijks bekijken )
Nazicht op wondjes Eeltplekken Likdoorns Kloven Letsels : arts verwittigen Schoeisel Breed en hoog De hak 2 à 3cm hoog Goede drukverdeling Stevige sluiting : -> voeten niet schuiven Geen oneffenheden Aankoop in de namiddag -> voeten meer gezwollen

144 Mondhygiene Door diabetes meer last van tandplak (ontstekingsbevorderend) Verhoogde glucoseconcentratie in speeksel Tandvlees vlugger ontstoken en trager herstel van de schade

145 Mondhygiene Iedere 6 maanden tandartsbezoek
Tanden zeer goed poetsen na iedere maaltijd Flosdraadje Gebitsprothese reinigen met ongeparfumeerde zeep Bij pijn nooit mondhygiene stoppen

146 Mondhygiene Alamrmisgnalen Bloedend tandvlees Overgevoelig tandvlees
Witte spikkels op tandvlees

147 Wat hebben we geleerd Voeding is de belangrijkste behandelingspeiler
Medicatie moet correct toegediend worden Een ½ uur bewegen per dag

148 Diabetes, een ziekte met twee gezichten
Diabetes, een ziekte met twee gezichten. Onderscheid tussen type 1 en type 2 Opsporing en preventie => Booodschap 1: Bepaling van HbA1c is waardevol 2 Diabetes is meer dan een ontregeling van de suikermetabolisme Metabool syndroom Nieuwe OAD, Polyfarmacie,  compliance => Boodschap 2: Polyfarmacie is meestal nodig om alle behandelingsdoelen te bereiken Analoge insuline Injectiemanier en injectietechniek Insulineaanpassing Boodschap 3: Ieder inspuitmoment heeft z'n inspuitlijn

149 4.Glycemiecontrole Kwaliteitscontrole door labo Sport en lichaamsbeweging
=> Boodschap 4: Doe alleen therapeutische glycemiecontroles 5.Opvolging diabetesbehandeling Ziekenhuisopname, operatie, sick days Keto-acidose => Boodschap 5: Bij technische onderzoeken wordt de diabetisch behandeling aangepast

150 Diabetes in ziekenhuis
Belang van HbA1c Conventie al of niet : actief navragen bij wie, wanneer vervalt conventie navragen aan diabetes educatoren Belang van volledige dagprofielen Wat is een dagprofiel NIET aanpassen met 2 injecties Geen Bijspuitschema’s Richtlijnen cfr; intranet : bespreken (wat met operaties, nuchter blijven) Aanpassingssysteem met NR en Lantus Lantus mag Wel samen met NR

151 Diabetes in ziekenhuis
Uren van thuis wat respecteren Laat de mensen die het kunnen zelf hun dosis aanpassen Niet te veel veranderen zonder contactname met diabetoloog Bij discussies altijd diabetesteam contacteren…patient heeft het immers vaak bij het rechte eind…

152 Diabetes in ziekenhuis
Wat als pt weigert te eten Wat als pt braakt Wanneer Dr verwittigen Wat als vpk zelf doen Wat doen als pt start met kine en hypo’s doet

153 Vragen stellen 056/ – 056/ 0800/96333

154

155 DANK U VOOR UW AANDACHT