Het profijt van digitale communicatie voor de diabeteszorg

Presentatie over: "Het profijt van digitale communicatie voor de diabeteszorg"— Transcript van de presentatie:

1 Het profijt van digitale communicatie voor de diabeteszorg

2 Voorwoord De diabeteszorg kan profijt hebben van digitale communicatie. Hoe? Dat laat deze presentatie zien. In vogelvlucht nemen we u mee in de huidige ontwikkelingen in de diabeteszorg en de vernieuwingen die mogelijk zijn met ICT. Lokaal, regionaal en vooral ook landelijk. Voor wie is de presentatie bedoeld? Voor iedereen die op de een of andere manier bij de diabeteszorg betrokken is, zoals zorgverleners, patiënten, beleidsmakers en leveranciers van zorginformatiesystemen. We belichten het onderwerp voor u vanuit vele perspectieven. Dit is mogelijk dankzij bijdragen van het ministerie van VWS, de Nederlandse Diabetes Federatie en een aantal ICT-experts, zorgverleners en patiënten. Nictiz wil hen bedanken voor hun enthousiasme, tijd en medewerking.

3 Over diabetes Diabetes mellitus of suikerziekte is een chronische stofwisselingsziekte TYPE 1 (+ 10% van alle diabetespatiënten) De alvleesklier produceert geen insuline meer. Het hormoon insuline ontbreekt volledig, de glucose blijft in het bloed. De glucose kan alleen de cellen in, door elke dag meermalen insuline in te spuiten in de onderhuidse vetlaag. Zonder toediening van insuline treedt een levensbedreigende situatie op. Type 1 diabetes ontstaat in korte tijd en meestal bij mensen onder de 30 jaar. TYPE 2: (+ 90 % van alle diabetespatiënten) De alvleesklier produceert te weinig insuline of de cellen reageren niet meer goed op insuline (insulineresistentie). Overgewicht, onvoldoende lichaamsbeweging en genetische aanleg zijn de belangrijkste oorzaken. Mensen ouder dan 45 jaar hebben een verhoogd risico op type 2. Dat geldt ook voor mensen met bepaalde culturele of etnische achtergronden, door hun voedingspatroon en genen.

4 Kenmerken van diabetes in Nederland
Momenteel zijn er diabetespatiënten in Nederland; bekend en naar schatting nog niet gediagnosticeerd (RIVM, 2007). Jaarlijks komen er meer dan diabetespatiënten bij (RIVM, 2007). Van alle gepresenteerde klachten aan de huisarts staat diabetes op nummer twee (Verheij et al., 2005). Diabetes is de onderliggende doodsoorzaak in 2.6% van alle sterfgevallen (Nivel, 2007). Gemiddelde jaarprevalentie van diabetes mellitus naar leeftijd en geslacht. (CMR 2004)

5 Maatschappelijke kosten
In 2003 bedroegen in Nederland de kosten van diabeteszorg 735 miljoen euro (1,3% van de totale kosten voor gezondheidszorg). De extra kosten door complicaties van diabetes niet meegerekend (Slobbe et al., 2006). In 2005 waren er ten gevolge van diabetes klinische ziekenhuisopnamen, die in totaal zorgden voor verpleegdagen (LMR, 2006). Kosten van de zorg voor diabetes naar leeftijd (RIVM 2006) 10% van de diabetespatiënten ondervindt werkgerelateerde problemen: (beroepskeuze, onnodig verzuim, arbeidsongeschiktheid) wat resulteert in gemiddeld lagere arbeidsparticipatie t.o.v. totale beroepsbevolking. Diabetes is verantwoordelijk voor 0.3% van het totaal aantal verzuimdagen en 0.8% van het aantal arbeidsongeschikten (NDF/CBO/iMTA,2001).

6 Hoe is de zorg georganiseerd?
Ongeveer 75% van de diabetespatiënten heeft de huisarts als eerste begeleider (met name type 2 diabetespatiënten). Insuline gebruikende diabetespatiënten worden vaak behandeld door een specialist (internist, diabetoloog). Ongeveer 50% van de huisartsen werkt met diabetesverpleegkundige. (RIVM,2007) Behandelend (huis)arts is eindverantwoordelijk. Diabeteszorggroep (NDF zorgstandaard, juli 2007)

7 Zorgproces diabetes (Bron: NDF zorgstandaard, juli 2007)
Diagnose diabetes wordt gesteld door de behandelend (huis)arts op basis van nuchter bepaalde bloedglucosewaarde. * Ziektegeschiedenis, levensstijl en algehele conditie worden in kaart gebracht. Individueel risicoprofiel, behandelplan en streefwaarden opgesteld. ** Bewaking van streefwaarden: gewicht, lipiden, bloeddruk, glucoseregeling, en nierfunctie. Wanneer streefwaarden niet worden bereikt wordt therapie in overleg met de patiënt aangepast. Na bereiken van stabiele instelling vindt ten minste driemaandelijks controle plaats. Behandeling wordt zo nodig bijgesteld. Eens per jaar is controle uitgebreider. Alle aspecten van diabetes en de behandeling worden geëvalueerd en de individuele behandeldoelen worden zonodig bijgesteld. ** * Conform de NHG-standaard diabetes mellitus type 2 ** Conform de NHG-standaard diabetes mellitus type 2 en de meest recente NHG-CBO richtlijn cardiovasculair risicomanagement

8 Innovatie in diabeteszorg
In steeds meer regio’s wordt de zorg in zorggroepen georganiseerd: samenwerkingsverbanden tussen verschillende zorgprofessionals. Er loopt een experiment met keten-dbc´s (diagnosebehandeling- combinaties) via ZonMw bij tien zorggroepen: een nieuw proces van zorginkoop en -levering, één zorgpakket tegen één integraal tarief. De zorg door meerdere disciplines, wordt gezien als één product. Zorgverzekeraar Zorggroep Contract keten-dbc op basis van NDF Zorgstandaard Huisarts Internist Lab Diëtist Zorgverlener x Praktijk Ondersteuner Huisarts Contract Multidisciplinair protocol Rechtsvormen: BV, CV, stichting, coöperatie Bron: Struijs et al., 2008

9 Diabetes- zorggroep Breda
Zorggroepen Onderdeel van ZonMw experiment ketenzorg Geen onderdeel van ZonMw experiment Diabetescirkel Den Helder Gezondheidscentrum Groningen Diabeteszorggroep Noord-Kennemerland (Diazon) Diabetesproject Noord-Friesland Diabetesproject Drachten Diabeteszorggroep Zaanstreek Waterland Diabetes ketenzorg Almere Diabeteszorg Beter, Noord-Oost Nederland ROS Eerstelijn Amsterdam Diabeteszorggroep Amstelland Zorg Zorggroepen regio Twente: SGE, Almelo, THOON (IZIT) Diabetesbus Zorgmobiel Amsterdam PreventZorg ROS Raedelijn Diabeteszorggroep Bodegraven Zorggroep Diamuraal, regio Eemland Diabeteszorggroep HAZEL Diabeteszorggroep Zeist Diabeteskring Westland Schieland Delfland Zorgcentrum Diabeter (voor kinderen) Diabeteszorggroep land van Cuijk en Noord Limburg Diabetesproject Goeree Overflakkee Diabetes- zorggroep Breda Diabeteszorggroep Zuidoost Brabant (DIAZOB) Diabetes programma Tilburg Diabeteszorggroep Rijnmond Zorggroep Het Huisartsenteam Diabeteszorggroep Parkstad * Dit overzicht is bedoeld om een indruk te geven en bevat mogelijk hiaten Diabetes Interactief Educatie Programma (DIEP)

10 Knelpunten in de communicatie
In spoedeisende situaties is men vaak afhankelijk van de patiënt of familieleden voor informatie over de medische geschiedenis van de patiënt. Er wordt veel dubbel werk verricht omdat verschillende zorgverleners de patiënt steeds om dezelfde gegevens moeten vragen. Schriftelijk of telefonisch opvragen van informatie bij andere zorgverleners is tijdrovend, omdat zorgverleners daarbij afhankelijk zijn van elkaars agenda. Zorgverleners zijn veel tijd kwijt aan het overtypen van patiëntgegevens, basisvoorlichting aan de patiënt en rapporteren aan zorgverzekeraars Zorgverleners leggen informatie vast via verschillende middelen waardoor ze het overzicht kunnen kwijtraken 24

11 Betere communicatie door programma e-Diabetes
Doel: Binnen enkele jaren (ICT-)standaarden ontwikkelen die de communicatie tussen zorgverleners en met de patiënt verbeteren. Goede communicatie in de diabeteszorg draagt bij aan een vroege diagnose en een effectieve behandeling en begeleiding van patiënten. Binnen enkele jaren zijn de standaarden gereed voor: Informatie-uitwisseling tussen zorgverleners Mogelijkheid voor de patiënt om zijn eigen gegevens in te zien en gegevens toe te voegen in een ‘zelfzorgdossier’. Rapportages voor evaluatie en onderzoek

12 Van programma naar realiteit
Welke zorggegevens willen zorgverleners en patiënten onderling kunnen uitwisselen? En welke techniek gebruiken we om verbindingen te leggen met informatiesystemen van anderen? Om hierin eenheid aan te brengen, worden landelijke standaarden ontwikkeld. De standaarden worden ontwikkeld in samenwerking met zorgprofessionals, patiëntvertegenwoordigers en softwareleveranciers. Als de standaarden gereed zijn, worden ze eerst getest in een proefomgeving. Zorgprofessionals zijn vervolgens zelf verantwoordelijk voor het invoeren van de standaarden. Ze kunnen de informatiesystemen laten aanpassen door hun softwareleverancier. Mogelijk vraagt de invoering ook om aanpassingen in de werkwijze van zorgprofessionals. Zie voor de actuele stand van zaken in het programma: (onder toepassingen/diabeteszorg).

13 Waarom landelijk? Van belang in spoedgevallen: Ook als een arts de patiënt niet kent, kan hij informatie opvragen over de medische geschiedenis van de patiënt. Keuzevrijheid voor de patiënt: ook bij behandelrelaties buiten de zorggroep zijn de meest actuele en accurate gegevens beschikbaar. Goed beveiligde en betrouwbare communicatie. Gegevens worden niet opgeslagen in een landelijke database, maar kunnen via een goed beveiligd systeem worden opgevraagd uit de systemen van zorgverleners. Zorgverleners kunnen hun eigen informatiesysteem blijven gebruiken; E-Diabetes sluit aan op andere EPD-diensten. Via het eigen informatiesysteem kunnen zorgverleners en patiënten informatie over diverse aandoeningen opvragen. Er komt geen apart systeem voor elke aandoening. Het laten aanpassen van systemen volgens landelijke standaarden is goedkoper en leveranciers van systemen weten waar ze aan toe zijn. Dankzij landelijke afspraken over de manier waarop gegevens worden vastgelegd, kunnen gegevens beter met elkaar worden vergeleken. Zo komt betere informatie beschikbaar voor evaluatie, onderzoek en beleid. Het wiel hoeft niet telkens opnieuw te worden uitgevonden.

14 Enkele mogelijkheden van digitale communicatie in de diabeteszorg
Zelfzorg dossier patiënt Huisarts Informatie Systeem Manager zorggroep Rapportage aan derden Zorgportaal aanbieder Landelijk schakelpunt (LSP) (LSP = landelijke voorziening die zorgt voor veilige en betrouwbare communicatie) Apotheker Informatie Systeem Ziekenhuis Informatie Systeem

15 Voordelen patiënt Door inzage in zijn eigen medische gegevens is de patiënt beter in staat zijn diabetes onder controle te houden en complicaties te voorkomen. De patiënt kan informatie invoeren via een webapplicatie en deze delen met zijn zorgverleners. Dit draagt bij aan de uitvoering van het behandelplan, het bereiken van de streefwaarden en signalering van afwijkingen. Zorgverleners kunnen hun behandeldoelen beter op elkaar afstemmen. Streefwaarden zijn bijvoorbeeld inzichtelijk voor alle zorgverleners. De patiënt heeft de mogelijkheid om elektronisch te communiceren met zijn zorgverleners. Zo kan hij eenvoudig afspraken maken met zijn zorgverleners en hoeft hij minder lang te wachten op bijvoorbeeld uitslagen van medische onderzoeken. Zorgverleners worden geholpen met het werken volgens de NDF- Zorgstandaard. Deze standaard waarborgt voor patiënten de kwaliteit van zorg. Gegevens zijn zowel voor de patiënt als de zorgverlener ongeacht de locatie op elk gewenst moment beschikbaar. E-Diabetes is de aanjager van nieuwe diensten voor preventie, leefstijl en zorg.

16 Voordelen zorgprofessional
Betere communicatie mogelijk tussen zorgverleners onderling en met de patiënt. Zorgverleners kunnen behandeldoelen beter op elkaar afstemmen. Gegevens hoeven maar één keer te worden vastgelegd. Door betere afstemming kan worden voorkomen dat de patiënt twee keer hetzelfde onderzoek moet ondergaan. Dit bespaart tijd. Artsen zijn niet meer afhankelijk van elkaars agenda om informatie bij elkaar te kunnen opvragen. Dit kan elektronisch zonder tussenkomst van de arts die de gegevens beschikbaar heeft. Rapportages en signaleringen kunnen automatisch worden voortgebracht. Dit bespaart de arts tijd. De zorgverlener kan op elk moment de door de patiënt geregistreerde waarden en andere belangrijke gegevens inzien. Zorgverleners worden gefaciliteerd in het werken volgens de NDF-Zorgstandaard E-Diabetes is de aanjager van nieuwe diensten voor preventie, leefstijl en zorg.

17 Voordelen ICT-leverancier
ICT-leveranciers kunnen nieuwe producten op de markt zetten. Opkomst van patiënten- en zorgportalen voor bijhouden van gegevens. Landelijke specificaties zorgen ervoor dat de architectuur van de systemen maar één keer ontwikkeld hoeft te worden, wat goedkoper is. Er ontstaat een grotere markt. ICT-leveranciers kunnen zich onderscheiden met een kwalificatie van Nictiz. E-Diabetes biedt innovatiemogelijkheden, zoals nieuwe diensten voor preventie, leefstijl en zorg.

18 Voordelen beleidsmakers en beleidsonderzoekers
Voor evaluatie, onderzoek en beleid komt accurate informatie beschikbaar. Rapporteren kan worden overgenomen door de manager van de zorggroep waardoor de huisarts meer tijd kan besteden aan zorg verlenen. Rapportages zijn eenvoudiger op te stellen, wat tijd bespaart. Deze beleidsmakers en beleidsonderzoekers kunnen in dienst zijn van zorgaanbieders, overheidsinstellingen, wetenschappelijke instituten of zorgverzekeraars.

19 Voordelen op de lange termijn
Beter kwaliteit van zorg Minder complicaties Meer informatie op maat over de kwaliteit van de dienstverlening Aantal controles zal afnemen doordat de patiënt goed geïnformeerd is Betere preventie Lagere maatschappelijke kosten Groei van het aantal diabetespatiënten dat kan blijven werken

20 Praktijkvoorbeeld anno 2011
Om het overzichtelijk te houden, komt in dit voorbeeld slechts een deel van de communicatie in de diabeteszorg aan bod.

21 Meneer De Groot, patiënt (Rijswijk)
Meneer De Groot is gisteren bij zijn huisarts geweest in verband met aanhoudende klachten en heeft de huisartsenpraktijk toestemming gegeven om hem elektronisch te informeren. Huisarts De Vries vermoedde diabetes mellitus en verwees meneer De Groot naar het laboratorium om zijn bloed te laten testen. Vandaag krijgt meneer De Groot een sms dat de resultaten van het bloedonderzoek binnen zijn en hij deze kan bekijken in zijn box. Meneer De Groot bekijkt de resultaten en maakt elektronisch een afspraak bij de huisarts. 2011

22 Huisarts De Vries (Rijswijk)
HIS Huisarts De Vries vraagt via zijn huisartsinformatiesysteem (HIS) de resultaten van het laboratorium op. Deze zijn ingevoerd via het laboratoriuminformatiesysteem. Hij krijgt de resultaten op zijn scherm en stelt de diagnose diabetes mellitus type 2. De laboratoriumgegevens worden automatisch ingevoerd in het HIS van De Vries. De Vries legt globaal uit aan meneer De Groot wat diabetes type 2 inhoudt, stelt een eerste behandelplan op (aanpassen leefstijl) en wijst op de internetsite voor meer informatie. Hij verwijst meneer De Groot elektronisch naar andere zorgverleners en wijst op de mogelijkheid voor de bedrijfsarts om het arbeidsgerelateerd dossier op te vragen voor de verzuimbegeleiding. Meneer De Groot geeft hiervoor mondeling toestemming. 2011

23 Diabetesverpleegkundige Smit (Rijswijk)
Diabetesverpleegkundige Smit vraagt elektronisch de gegevens op die eergisteren door huisarts De Vries zijn ingevoerd in het HIS en ziet wat De Vries heeft afgesproken met meneer de Groot over het aanpassen van zijn leefstijl. Hij leert meneer De Groot hoe hij de webapplicatie kan gebruiken om zijn leefpatroon te monitoren: hoe hij de ingevoerde bloed- glucosewaarden moet interpreteren. hoe hij de hoeveelheid gebruikte medicatie kan invoeren. hoe hij de hoeveelheid beweging kan invoeren. Meneer De Groot zelf, maar ook betrokken zorgverleners kunnen nu op elk gewenst moment de actuele, door meneer De Groot zelf ingevulde gegevens opvragen. Smit adviseert meneer De Groot contact op te nemen met zijn bedrijfsarts. HIS 2011

24 Bedrijfsarts Van der Laan (Delft)
Meneer de Groot heeft via de afdeling personeelszaken een afspraak gemaakt met zijn bedrijfsarts Van der Laan. Van der Laan vraagt elektronisch het arbeidsgerelateerd dossier op bij de huisarts. Hij leest de beoordeling van oogarts Visser en de conclusie dat de waarnemingsproblemen van meneer De Groot zich vooral ‘s nachts voordoen. Meneer De Groot zal voorlopig geen nachtdiensten meer kunnen rijden op internationale trajecten, tot hij zijn glucosespiegel beter onder controle heeft en de klachten verminderen. Van der Laan stelt voor dat meneer De Groot voorlopig gaat werken op busritten in de streek. Meneer De Groot is beter in staat de gevolgen van zijn ziekte te vertalen naar zijn werk en daarover een gesprek te voeren met zijn werkgever en zijn collega’s. Dokter Van der Laan heeft sneller en beter advies kunnen geven, waardoor het verzuim van meneer De Groot beperkt is gebleven. Meneer de Groot kan ondanks zijn diabetes toch zijn werk als chauffeur blijven doen. Van der Laan voert de gegevens in zijn systeem in en stuurt elektronisch een samenvatting naar huisarts De Vries. 2011

25 Meneer De Groot, patiënt (Rijswijk)
Meneer de Groot leest de gemeten bloedglucosewaarden in via een webapplicatie. Indien de waarden niet binnen de bandbreedte vallen wordt gevraagd of hiervoor een verklaring is. Zo krijgt meneer De Groot inzicht in zijn ziektebeeld en leert zelf verbanden te leggen tussen oorzaak en gevolg. Op zijn computer kan meneer De Groot grafieken bekijken die inzicht geven in het verloop van de glucosespiegel. De elektronische leefstijlcoach helpt meneer De Groot zijn leefstijl te monitoren door te vragen naar rookgedrag, gewicht, beweging, conditie. Hij wordt zich hierdoor beter bewust van zijn eigen gezondheid wat de behandeling ten goede komt. De waarden die meneer De Groot heeft ingevoerd, worden verzonden naar het HIS. Indien de bloedglucosewaarden die meneer De Groot invoert te hoog zijn, krijgen zowel meneer De Groot zelf als huisarts De Vries een alarm. De Vries neemt dan contact op met meneer De Groot. 2011

26 Kwartaalcontrole huisarts De Vries (Rijswijk)
De kwartaalcontrole van meneer De Groot zou eigenlijk pas over een maand plaatsvinden, maar de bloedglucosewaarden die meneer De Groot de afgelopen week heeft ingevoerd via zijn webapplicatie waren continu te hoog. Huisarts De Vries kreeg een alarm en heeft elektronisch contact opgenomen met meneer De Groot. Uit dit e-consult bleek dat het niet goed ging met meneer De Groot en De Vries heeft meneer De Groot gevraagd zo spoedig mogelijk langs te komen in de huisartsenpraktijk. Dokter de Vries ontdekt een klein wondje aan de linkervoet van meneer De Groot en meneer De Groot vertelt ondanks de elektronische leefstijlcoach veel moeite te hebben met het stoppen met roken. De Vries verwijst meneer De Groot elektronisch door naar de podotherapeut en de leefstijladviseur. Hij schrijft verbandmiddelen voor ter behandeling van de voetwond en extra medicatie om de diabetes scherper te kunnen instellen. Vervolgens zendt hij elektronisch het recept naar de apotheek en voegt hij zijn bevindingen toe in zijn HIS. 2011

27 Meneer De Groot, patiënt (Rijswijk)
Meneer De Groot krijgt een sms dat het tijd is voor zijn jaarlijkse controle bij de huisarts. Meneer De Groot kijkt via de webapplicatie of alle onderzoeken reeds gepland zijn. Dit is niet het geval. Via de webapplicatie plant hij het oog- en nieronderzoek. Dit onderzoek plant hij vroeger dan de jaarlijkse controle bij de huisarts, zodat de resultaten dan meteen besproken kunnen worden. Het is tijd voor uw jaarcontrole. Ga na of alle controles zijn uitgevoerd en maak een afspraak via de webapl. Portavita 2011

28 Jaarlijkse controle huisarts De Vries (Rijswijk)
Huisarts De Vries bekijkt de gegevens en de gemaakte afspraken die door andere zorgverleners en meneer De Groot zelf zijn ingevoerd. 2011

29 Jaarlijkse controle huisarts De Vries (Rijswijk)
Huisarts De Vries ziet dat de werkzaamheden van meneer De Groot reeds zijn aangepast in overleg met de bedrijfsarts. De voetwond van meneer De Groot is mooi genezen door het eerdere accurate reageren van dokter De Vries op de hoge bloedglucosewaarden die meneer De Groot had ingevoerd via de webapplicatie. De Vries voert een uitgebreide controle uit: gewicht, urine, bloedglucosewaarde, voeten, bloeddruk en de spuitplaatsen worden onderzocht. En hij informeert of er klachten zijn: oog, hartfalen, maag- of eventuele seksuele problemen? Meneer De Groot heeft zijn ziekte inmiddels goed onder controle en heeft verder geen complicaties. Met behulp van de leefstijladviseur is hij zelfs gestopt met roken. De Vries voegt zijn bevindingen toe in zijn HIS. Meneer De Groot kan de resultaten thuis inzien via de webapplicatie. 2011

30 Rapportage Meneer De Wit, manager zorggroep (Rijswijk)
De manager van de zorggroep, meneer De Wit vraagt via zijn informatiesysteem data op bij huisarts De Vries. Dokter De Vries geeft elektronisch toestemming aan meneer De Wit om de benodigde gegevens uit het HIS te krijgen. Meneer De Wit doet de verdere rapportage. De Vries kan zich richten op het verlenen van zorg. XIS Vraag Antwoord 2011