Fix your Vowels: Onderzoek in taalverwerving

Presentatie over: "Fix your Vowels: Onderzoek in taalverwerving"— Transcript van de presentatie:

1 Fix your Vowels: Onderzoek in taalverwerving
Carmen Lie Lahuerta (UvA) Vincent J. van Heuven (UL)

2 UvA-project Aanleiding: Oplossing
Uitspraakproblemen in Spaans bij NL studenten Problemen vooral bij Spaanse klinkers Oplossing Experimenteel trainingsprogramma Opscherpen waarneming en productie van subtiele kleurverschillen tussen klinkers Automatische feedback mbv KlinkerMikken 7 jun 2012 Klinkerarticulatie

3 UvA-project Probleem: Voorstel:
Carmen LL is ziek, onderzoek is vertraagd. Voorstel: Een algemene inleiding op het programma KlinkerMikken Demonstratie van KlinkerMikken Uitbreidingen in progress 7 jun 2012 Klinkerarticulatie

4 KLINKERMIKKEN Prof. dr. Vincent van Heuven Fonetisch Laboratorium
Leiden University Centre for Linguistics

5

6 ARTICULATIE

7 tongcontour

8 punt van nauwste doorgang = vernauwingsplaats

9

10

11 hoog halfhoog halflaag laag voor achter

12 DE IPA KLINKER-KAART De International Phonetics Association stelt het fonetisch alfabet vast De IPA klinkerkaart is ingericht volgens het Cardinal Vowel systeem van Jones Extreme articulatorische targets voor [,,,] Tussen-targets op 1/3, 2/3 (en 1/2) 7 jun 2012 Klinkerarticulatie

13 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 24 23 25 26 27 28

14

15 VOORBEELDEN Klinkerdiagrammen van Arabisch (3) Turks (8)
Nederlands (12) Amerikaans Engels (11) Zweeds (16) 7 jun 2012 Klinkerarticulatie

16 Arabisch

17 Turks

18 Nederlandse zuivere klinkers

19 Nederlandse verglijdende klinkers

20 Amerikaans-Engels

21 Zweeds

22 AKOESTIEK

23 Resonantie Waarom is vernauwingsplaats zo belangrijk?
Verdeelt aanzetstuk in voorste en achterste holte (volgende dia) Keelholte > laagste resonantie Knippen tegen keel Mondholte > op één na laagste resonantie fluiten Samen kleurcomponenten van klinkers 7 jun 2012 Klinkerarticulatie

24

25 RESONATOREN IN SPRAAK De keel versterkt een smalle frequentieband ergens tussen 200 en 800 Hz (gemiddeld 500 Hz) De mond versterkt een smalle frequentieband in het bereik tussen 600 en 2400 Hz (gemiddeld 1500 Hz) Zulke smalle frequentiebanden die worden versterkt via resonantie in het spraakkanaal heten formanten 7 jun 2012 Klinkerarticulatie

26 BRON/FILTER MODEL Filterdeel
Een reeks filters/resonatoren die ieder specififieke frequentiecomponenten versterken Binnen een bepaalde bandbreedte Rond een voorkeursfrequentie Bronnen en filter werken onafhankelijk van elkaar 7 jun 2012 Klinkerarticulatie

27

28 BELANG voor de LUISTERAAR
Informatie over de laagste twee formanten (F1, F2) is voldoende om een klinker te kunnen herkennen De derde formant (F3) draagt nog wel bij aan een betere identificatie Hogere formanten dragen niet meer bij aan identificeerbaarheid maar wél aan de natuurlijkheid (menselijkheid) van het geluid 7 jun 2012 Klinkerarticulatie

29 ACOUSTISCH KLINKERDIAGRAM
Gebruikelijke F1 en F2 waarden voor puntklinkers (mannenstem, hertz)  F1 F2 [i] [u] [a] Bij vrouwenstem +15% wegens kleinere resonantieholtes 7 jun 2012 Klinkerarticulatie

30 ACOUSTISCH KLINKERDIAGRAM
Teken de klinkers in in een 2-dimensionele kaart met F1 van boven naar onder F2 van rechts naar links Opmerkelijke overeenkomst tussen traditioneel articulatorisch klinkerdiagram en akoestisch klinkerdiagram Vernauwingsplaats verantwoordelijk voor overeenkomst 7 jun 2012 Klinkerarticulatie

31

32 Van hertz naar Bark Perceptieve schaling
Omzetten zodat visuele afstanden in klinkerdiagram beter overeenkomen met hoorbare verschillen in klankkleur Bark-transformatie, empirische formule Tot 1000: 1 Bk is ong 100 Hz Daarboven steeds meer Hz per Bk Maakt overigens niet zo veel uit… 7 jun 2012 Klinkerarticulatie

33

34 ACOUSTISCH KLINKERDIAGRAM
Fonetische details van klinkerarticulatie zonder röntgen- of MRI-technieken Let op: flinke verschillen in preciese plaats van klinkers tussen individuele sprekers Relatieve verschillen (verhoudingen tussen formanten) belangrijker voor klinkerherkenning dan absolute verschillen Klinkerherkenmechanisme nog niet helemaal doorgrond 7 jun 2012 Klinkerarticulatie

35 ACOUSTISCH KLINKERDIAGRAM
Diagrammen zijn nuttig gereedschap bij vreemde-talenonderwijs Automatische klinkerherkenning is mogelijk en kan dienen als hulpmiddel bij uitspraakonderwijs (klinkercorrector) Dit is wat KlinkerMikken beoogt 7 jun 2012 Klinkerarticulatie

36 SERVICE Installeer eerst Praat (gratis)
Auteurs: Paul Boersma & David Weenink (UvA) Aanvragen en downloaden van Download dan KlinkerMikken (en KlankKleuren) > Research > Technical support > Downloads 7 jun 2012 Klinkerarticulatie

37 Demonstratie KlinkerMikken
Systeem ijken (normeren) met ie, oe aa Zelf klinkerpositie aanwijzen en proberen na te spreken Systeem speelt een modelklinker, probeer die na te maken Nieuw: Tweeklanken maken (maar kunnen nog niet geëvalueerd worden) 7 jun 2012 Klinkerarticulatie

38 Ontwikkelingen Goedkope automatische feedback op Programma LORRE
Klinkerarticulatie in lopende spraak Temporele organisatie Zinsmelodie Programma LORRE Kleine subsidie van LUF/Gratama-fonds Gebruiker/docent zorgt voor eigen ‘content’ 7 jun 2012 Klinkerarticulatie