Neurobiologische en psychologische aspecten van trauma

Presentatie over: "Neurobiologische en psychologische aspecten van trauma"— Transcript van de presentatie:

1 Neurobiologische en psychologische aspecten van trauma
Frits Boer AMC – de Bascule IGSR Masterclass 14 november 2011

2 Moeder Natuur heeft ons een survival kit meegegeven, met o.a.:
Bloedstolling Wondgenezing Schrikreactie

3 Bloedstolling

4 Wondgenezing

5 Schrikreactie

6 Schrikreactie

7 Schrikreactie

8 Schrikreactie

9 Het vreessysteem

10 Het vreessysteem

11 Het vreessysteem 80 ms

12 Het vreessysteem 150 ms 80 ms

13 Het vreessysteem 150 ms Bij 60 km/uur: 80 ms

14 Het vreessysteem 150 ms Bij 60 km/uur: 70 ms = 116 cm 80 ms

15 Het vreessysteem 150 ms Bij 60 km/uur: 70 ms = 116 cm 80 ms 

16 Gevaar Gevaar, of de dreiging daarvan, activeert het vreessysteem

17 Het vreessysteem Amygdala stimuleert: Schrikreflex ‘Bevriezen’
Bijniermerg: adrenaline Bijnierschors: cortisol Samen: de vrees-reactie

18 Het vreessysteem Bijniermerg: adrenaline
Lichaam wordt in optimale toestand gebracht op gevaar te reageren Bijnierschors: cortisol Lichaam wordt in staat gesteld stress-volle situatie langer te doorstaan

19 Het vreessysteem Lichaam wordt door cortisol in staat gesteld stress-volle situatie langer te doorstaan – o.a. door: Eiwit in spieren afbreken om glucose (energie) te leveren Onderdrukken immuunsysteem Remming botvorming Onderdrukken voortplanting

20 Het vreessysteem Op gevaar reageren: Arousal: fight or flight
Wanneer dit niet helpt: Freeze or surrender [immobilized response]

21 Het vreessysteem Op gevaar reageren: Arousal: fight or flight
Cognitieve verandering: kokervormig blikveld, alleen aandacht voor: bron gevaar ontsnappingsmogelijkheden De rest wordt niet meer waargenomen

22 Het vreessysteem Wanneer dit niet helpt:
Freeze or surrender [immobilized response] Cognitieve verandering: Verlaagd bewustzijn of dissociatie Verminderde waarneming omgeving

23 Maar kinderen? Kinderen kunnen het nog niet zelf Vreesreactie:
Bescherming zoeken (gehechtheidssysteem) Risico-taxatie door kijken naar gezicht beschermer (social referencing)

24 Maar kinderen? Bescherming zoeken

25 Maar kinderen? Bescherming zoeken

26 Maar kinderen? Social referencing

27 Visual cliff

28 Social referencing

29 Social referencing

30 Alleen kinderen? Bescherming zoeken: Vakantie vreemd land, gids weg
Social referencing: Stewardess bij turbulentie

31 Alleen kinderen? Maar ook:
Angst van een ander kun je niet negeren: ziet hij iets dat ook voor jou belangrijk is?

32 Even de tussenstand opmaken:
Vrees treedt automatisch op We veranderen erdoor om beter te kunnen reageren Wij betalen ook een prijs: Minder aandacht voor andere dingen Lichamelijke functies onderdrukt Prima, zolang stress niet te lang duurt

33 Even de tussenstand opmaken:
Primaire reactie kinderen: bescherming zoeken Maar wat als de beschermer zelf de vrees teweegbrengt? Dus bij kindermishandeling door ouder faalt primaire reactie

34 Even de tussenstand opmaken:
Risicotaxatie van kinderen: ouder is informatiebron Dus angst van de ouder kan angst bij kind vergroten Maar ook volwassene wordt beïnvloed door angst van mensen rondom

35 Van gevaar moet je leren
Normaal (‘adaptief’) Posttraumatische groei Pathologisch (‘maladaptief’) Posttraumatische stoornissen

36 Van gevaar moet je leren
Posttraumatische groei: Wanneer verwerking mogelijk is Posttraumatische stoornissen Wanneer verwerking stagneert

37 PTSS ‘Het systeem blijft hangen’:
Er wordt teveel tegelijk gevraagd van de verwerkingscapaciteit van de hersenen Onderdelen van verwerking gaan los van elkaar eigen leven leiden

38 Maar kinderen? Herbelevingen Vermijding/afstomping reactiviteit
Angsten & dromen meer algemeen (monsters) Posttraumatisch spel Vermijding/afstomping reactiviteit Verarming of staken spel Middelengebruik Riskant gedrag

39 Maar kinderen? Verhoogde prikkelbaarheid
Slaapstoornisen, hyperactief gedrag

40 Niet alleen PTSS Acute stress-stoornis:
Subjectief gevoel van verdoving, onthechting of afwezigheid van emotionele reacties, vermindering van het bewust zijn (‘in een waas verkeren’) Derealisatie/ depersonalisatie Dissociatieve amnesie (belangrijke aspecten gebeurtenissen niet kunnen herinneren) Duur: twee dagen tot vier weken Risico op PTSS verhoogd (interveniëren!)

41 Niet alleen PTSS Bij chronische traumatisering:
Traumaontwikkelings-stoornis: Affect en fysiologische disregulatie Aandacht en gedrag disregulatie Zelf en Relatie disregulatie

42 Traumagerelateerde problemen kinderen
Door: Dreiging Verlies Verhuizing(en) Kwetsbaarheid Traumasymptomatologie ouders Aantasting sociale steun netwerken

43 Traumagerelateerde problemen kinderen
Schokkende gebeurtenis: Langdurige psychische stoornissen bij circa 20% PTSS, maar niet alléén – ook: Angststoornissen Stemmingsstoornissen Gedragsstoornissen Leerstoornissen

44 Verwerking Wereldbeeld bijstellen: dit schokkende kan dus ook gebeuren
Amygdala heeft patroon van schokkende gebeurtenis opgeslagen (onbewust) Allerlei zintuiglijke indrukken (trauma herinneringen) geven schrikreactie Door ervaring ontdekken dat deze indrukken niet altijd met gevaar gepaard gaan

45 Verwerking Verhoogd waakzaam – beducht voor herhaling
Verhoogd reactief – klaar om te reageren Wanneer gevaar uitblijft langzame normalisering

46 Verwerking Verhoogde waakzaamheid en verhoogde reactiviteit kost veel energie, daarom ook: Verdoving – algemeen minder reactief Gevoelsmatige afstomping Dissociatie: minder reactief, vooral voor trauma herinneringen

47 Verwerking Het innerlijk beeld van de wereld moet worden bijgesteld
Officieel: aanpassen cognitieve schema’s Dit kost tijd – intrusies dwingen je ermee bezig zijn

48 Verwerking Ook relatie tot medemens moet worden bijgesteld
Wie kun je nog vertrouwen? Wie kan je bescherming bieden?

49 Verwerking Ook relatie tot zelf moet worden bijgesteld
Ben ik zo weerloos? Ben ik zo’n slappeling?

50 Verwerking Omdat verwerking veel energie kost:
Meer rust en slaap nodig Soms terugval (regressie) in algemene niveau van functioneren Emotioneel labieler (tranen zitten los; soms opeens driftig)

51 Verwerking Maar als verwerking lukt: Herstel functioneren
Groei persoonlijkheid Meer weerbaar Verantwoordelijker Socialer

52 Dank u voor uw aandacht! f.boer@amc.uva.nl