Heksendans en pelgrimstocht Vormen van moderne spiritualiteit

Presentatie over: "Heksendans en pelgrimstocht Vormen van moderne spiritualiteit"— Transcript van de presentatie:

1 Heksendans en pelgrimstocht Vormen van moderne spiritualiteit
Dr. Thomas Quartier Heksendans en pelgrimstocht Vormen van moderne spiritualiteit

2 “Unitarisme” Heksendans en pelgrimstocht
Dr. Thomas Quartier Heksendans en pelgrimstocht “Unitarisme” “Unitarisme is een open-minded en individualistische benadering van religie die ruimte biedt voor een breed palet van geloofsopvattingen en twijfels. Iedereen is vrij om zelf zijn betekenis te zoeken. Daarbij wordt van de eenheid van God, de mensheid en de schepping uitgegaan. Religie zou volgens unitaristen een invloed op de samenleving moeten hebben – daarom zijn ze maatschappelijk geëngageerd.” (

3 “Christelijk atheïsme”
Dr. Thomas Quartier Heksendans en pelgrimstocht “Christelijk atheïsme” “Christelijke atheïsten willen alle sprookjesachtige elementen uit het Christendom verwijderen. Religie gaat over innerlijke spirituele ervaringen. Er is alleen de materiële wereld om ons heen. Er bestaat geen ‘ultieme realiteit’ buiten de menselijke geest. Het gaat erom dat mensen een doel en een betekenis hebben. ‘Geloof’ is een manier hoe mensen ‘spirituele’ idealen navolgen.” (

4 Inhoud: Heksendans en pelgrimstocht 1) Spiritualiteit
Dr. Thomas Quartier Heksendans en pelgrimstocht Inhoud: 1) Spiritualiteit 2) Heteronomie of autonomie? 3) Ritueel 4) Moraal 5) Moderne spiritualiteit?

5 1) Spiritualiteit Heksendans en pelgrimstocht
Dr. Thomas Quartier Heksendans en pelgrimstocht 1) Spiritualiteit Spiritualiteit betekent een houding van bewust in het leven staan, een openheid ‘attentiveness’, Ronald Grimes Spiritualiteit bestaat binnen en buiten bestaande tradities of religies We zien volgens Grimes in de huidige tijd een beweging van herontdekking (re-invention)

6 1) Spiritualiteit Heksendans en pelgrimstocht
Dr. Thomas Quartier Heksendans en pelgrimstocht 1) Spiritualiteit Spiritualiteit heeft met drie dimensies van attentiveness te maken – ten opzichte van: - jezelf - de anderen en de omgeving - het Hogere of God Ritueel en moraal zijn twee manieren van handelen waardoor spiritualiteit zich in het leven kan manifesteren - Ritueel handelen - Moreel handelen

7 2) Heteronomie of autonomie?
Dr. Thomas Quartier Heksendans en pelgrimstocht 2) Heteronomie of autonomie? - Zelfexploratie “De ‘oude religie’ bleek een pakketje universele en tijdloze principes, gebaseerd op de natuurwetten, te bevatten waaruit een levenshouding sprak die helemaal bij me paste: onderzoekend, poëtisch en gericht op plezier, liefde en harmonie.” (Susan Smit: Heks. Een magische reis door de westerse spiritualiteit, Amsterdam: Arena, p. 12) Het autonome individu?

8 2) Heteronomie of autonomie?
Dr. Thomas Quartier Heksendans en pelgrimstocht 2) Heteronomie of autonomie? - Gewetensbevestiging “Kunnen religieuze tradities – misschien zonder dat we ons dat bewust zijn, zonder dat we ze kunnen benoemen en wie weet in een seculier jasje – ons een houvast blijven bieden voor gewetensbevestiging?” (Herman Vuijsje: Tot hier heeft de Heer ons geholpen. Over Godsbeelden en goed gedrag. Amsterdam: Contact 2007, p. 12) Het heteronome individu?

9 3) Ritueel Heksendans en pelgrimstocht
Dr. Thomas Quartier Heksendans en pelgrimstocht 3) Ritueel Rituelen zijn handelingen die een bijzondere structuur in het menselijk leven aanbrengen en er een bijzondere betekenis aan geven (Quartier 2007) Veronderstellen rituelen een voorgegeven orde (‘liturgical order’, Rappaport)? Veronderstellen rituelen een houding van creativiteit (‘rituele creativiteit’, Venbrux e.a.)?

10 3) Ritueel Heksendans en pelgrimstocht Orde?
Dr. Thomas Quartier Heksendans en pelgrimstocht 3) Ritueel Orde? “Net als overal anders in de samenleving komen op ritueel gebied diensten en producten tot stand die aan de enorm toegenomen diversiteit van de vraag tegemoetkomen door middel van ‘cascoleverantie’. […] Ieder krijgt dezelfde pizzabodem voorgeschoteld, maar kiest zelf de ingrediënten” (Vuijsje, 195) Verliest het ritueel niet zijn werking in de zin van gemeenschappelijkheid en houvast voor het moderne individu in zijn heteronomie zodra het een casco-ritueel wordt?

11 3) Ritueel Heksendans en pelgrimstocht Werking?
Dr. Thomas Quartier Heksendans en pelgrimstocht 3) Ritueel Werking? “De magische voorwerpen die heksen bij hun rituelen gebruiken, werken als katalysator voor hun wensen en gedachten. Het zijn niet de voorwerpen die kracht hebben, maar de personen die ze gebruiken. […] Als magie al werkt, geloof ik niet dat het door een magische ketel […] komt. Het zit ‘tussen de oren’” (Smit, 162). Verliest het ritueel door de magische betekenis niet de ruimte die het voor het moderne individu en zijn autonomie moet bieden?

12 4) Moraal Heksendans en pelgrimstocht
Dr. Thomas Quartier Heksendans en pelgrimstocht 4) Moraal “We hebben te maken met morele aanspraken die sterk zijn opgeschroefd en die we door de doorwerking van het christelijk gedachtegoed niet zomaar naast ons neer kunnen leggen. Daarnaast moeten we leven met angsten en gevaren die bijna even moeilijk te beheersen zijn als bovennatuurlijke krachten. Maar bij al die angsten, aanspraken en schuldgevoelens van onze tijd zijn we één ding kwijtgeraakt: de toerusting die we vroeger kregen bijgeleerd om er op een voor onszelf acceptabele manier mee om te gaan. De kracht van offers, bezweringen en gebeden.” (Vuijsje, 153) Kan het moderne individu omgaan met morele kwesties door ‘gewetensbevestiging’ of doet dit afbreuk aan een autonoom leven?

13 4) Moraal Heksendans en pelgrimstocht
Dr. Thomas Quartier Heksendans en pelgrimstocht 4) Moraal “De magie van de oude religie verenigt […] natuurwetten om onze aangeboren gedachtekracht te focussen en te richten. Bovendien geeft het een ethisch kader om deze kracht in te plaatsen. Zo is het bijvoorbeeld belangrijk om je wensen voorbij het ego te zoeken. Het ego wil dure spullen, aandacht, macht en status. De ziel wil hele andere dingen. […] Magie bedrijf je om je dichter bij jezelf te brengen, niet verder weg.” (Smit, 16-17) Kan een modern individu door vrije basisprincipes zijn eigen kracht ontdekken zonder daarmee voorbij te gaan aan heteronome leefomstandigheden?

14 5) Moderne spiritualiteit
Dr. Thomas Quartier Heksendans en pelgrimstocht 5) Moderne spiritualiteit Moderne spiritualiteit beweegt zich in al haar vormen in een spanningsveld tussen autonomie en heteronomie: - jezelf: kracht of afhankelijkheid? - de anderen: plicht of drijfveer? - het Hogere of God: binnen of buiten jezelf? De grootste uitdaging voor moderne spiritualiteit bestaat erin de contingentie van het menselijke leven met een modern mensbeeld te verzoenen.