INLEIDING TOT HET RECHT PRIVAATRECHT

Presentatie over: "INLEIDING TOT HET RECHT PRIVAATRECHT"— Transcript van de presentatie:

1 INLEIDING TOT HET RECHT PRIVAATRECHT
Prof. dr. Rogier de Corte Thema 1 Eerste kennismaking met recht 1ste bac. PSW – academiejaar 23 september 2005

2 Eerste kennismaking wat is recht? veel gebruikte begrippen
functies van het recht objectief recht rechtssysteem eerste omschrijving

3 drie verschijningsvormen
A. WAT voor niet-nadenkers voor iedereen - bevoogdend voor juristen en andere nadenkers onbegrijpelijk ingewikkeld wereldvreemd wekt geen vertrouwen drie verschijningsvormen individuele toepassing regel verantwoording van een regel

4 verschijningsvormen individuele toepassing
ik ben vorige week het slachtoffer geworden van een ongeval en heb geen/veel … schadevergoeding ontvangen 40 % van de klachten bij de Hoge Raad voor de Justitie betreft omdat mensen menen dat ze onterecht on,gelijk kregen …..

5 verschijningsvormen regel
een slachtoffer van een ongeval krijgt enkel schadevergoeding indien de dader een fout heeft begaan abstract geformuleerde regel, die de grondslag vormt voor een individuele beslissing

6 verschijningsvormen verantwoording van een regel
bij de afweging van de belangen van dader en slachtoffer, wordt de voorkeur gegeven aan de belangen van de dader, behalve indie n hij een fout heeft gemaakt; een vóór het recht liggende verantwoording waarom voor die regel en niet voor een andere reegel wordt gekozen

7 B. BEGRIPPEN Materieel en rechtshandhaving
Publiekrecht en privaatrecht

8 § 1 - materieel - formeel recht
een onderscheid tussen regels die rechtsaanspraken toekennen herstel bieden bij overtreding materieel recht formeel recht handhavingsrecht

9 a - materieel recht materieel recht is dat deel van het recht waarin de spelregels van het maatschappelijk gedrag inhoudelijk worden bepaald het ordenen zelf van de maatschappij Vb afstamming erfrecht de koper moet betalen kiesplicht aanslagvoet directe belastingen diefstal ….

10 b - handhavingsrecht - 1 formeel recht is dat deel van het recht dat de spelregels bepaalt wat er moet of kan gebeuren bij niet-naleving van het materieel recht betwistingen tussen burgers iemand betaalt zijn schuld niet: hoe kan ik het geld bekomen - verbod van eigenrichting opleggen van straffen iemand heeft een diefstal gepleegd: wie zoekt misdrijven op? wie onderzoekt ze? wie legt straf op? wie zorgt voor de uitvoering? procesrecht

11 handhavingsrecht - 2 bij welke rechter kan ik gaan of kom ik terecht?
hoe geraak ik bij de rechter? wat moet ik bij de rechter doen en wat doet hij? wat doe ik met een vonnis, kan ik in hoger beroep? …. bij het overzicht van het objectief recht wordt steeds de naam van het rechtscollege vermeld

12 van irrationele naar rationele bewijsvoering
c - bewijsrecht bewijsrecht is dat deel van het recht waarin bepaald wordt welke partij de rechter mag geloven en wat hij mag geloven wie heeft gelijk? van irrationele naar rationele bewijsvoering van vrije naar gereglementeerde bewijsvoering sluit aan bij de rechtshandhaving, maar gaat verder

13 § 2 - publiekrecht & privaatrecht
classificatie van de rechtsregels volgens de inhoud van van de rechtsregel overheidsaangelegenheden of private aangelegenheden? publiekrecht privaatrecht

14 publiekrecht publiekrecht rechtsregel waarin de overheid als overheid aanwezig is overheidsrecht vb. belastingen, strafrecht, onteigeningen, …. openbare orde ondergeschiktheid kenmerken

15 privaatrecht privaatrecht rechtsregels die de rechtsorde tussen de burgers regelt aangelegenheden tussen burgers vb. huwelijk, vennootschap, verzekering, …. aanvullend recht gelijkheid kenmerken

16 C. FUNCTIES VAN HET RECHT
distributieve functie ruimte creërende functie beslechtende functie er is niet voor iederen genoeg >> wie heeft recht op wat ? ondersteunen en bekrachtigen wat mensen doen >> contractvrijheid bieden van oplossingen bij onduidelijkheid en bestraffen van misdrijven >> het gerecht

17 D. OBJECTIEF RECHT wat enkele rechtstakken & hun kenmerken

18 I. wat objectief recht = resultaat van een historische neerslag van alle gecreëerde normen de norm als object of voorwerp van studie ??? wetten zoals ze chronologisch in het Belgisch Staatsblad verschenen

19 niet chronologisch maar systematuisch
b. rechtstakken een inhoudelijk logische indeling, door juristen gemaakt, met het doel een ordening van de verschillende normen systematisch aan te bieden om de studie te vereenvoudigen niet chronologisch maar systematuisch alle grondwettelijk recht alle belastingrecht alle sociaal recht alle burgerlijk recht ……

20 rechtstakken

21 onderscheid intern recht grensoverschrijdend recht buitenlands recht

22 rechtstakken

23 [1] grondwettelijk recht
onderdeel van het publiekrecht inrichting van de Belgische staat Grondwet (1831) en een aantal bijzondere wetten - de rechten van de burgers - de inrichting & werking van de staatsorganen Arbitragehof

24 België België is een federale staat een democratische rechtsstaat
met parlementair regime met representatieve instellingen met scheiding van machten

25 grondwettelijke machten
de 3 federale grondwettelijke machten federale wetgevende macht 3 takken: Koning - Kamer - Senaat federale uitvoerende macht de Koning met de federale ministers federale rechterlijke macht hoven en rechtbanken

26 wetgevende macht kamer van volksvertegenwoordigers: 150
senaat:71 (3 categoriën) de Koning parlementaire onverantwoordelijkheid parlementaire onscheidbaarheid quasi legislatuurparlement commissiewerkzaamheden onderzoeksrecht

27 uitvoerende macht de koning is het hoofd van de uitvoerende macht
de macht berust bij federale regering politiek onbekwaam onschendbaar max. 15 ministers, waaronder 1 premier, 7 N, 7 F premier ministers staatssecretarissen

28 scheiding van de machten
scheiding macht scheiding van de machten rechterlijke macht

29 grondrechten wat: GW én verdragen (EVRM) klassieke grondrechten
sociaal-economische grondrechten art. 23 G.W. gelijkheid - non-discriminatie vrijheid van persoon vrijheid van mening vrijheid van godsdienst ….. recht op arbeid recht op juridische bijstand recht op behoorlijke huisvesting ….

30 [2] administratief recht
onderdeel van het publiek recht dagelijks bestuur van de staat - de uitvoerende macht - lokale instellingen, onderwijs, stedenbouw, OCMW, verkiezingen, ambtenarenrecht, milieurecht ….. - zeer versnipperde rechtsbronnen - materieel & formeel administratief recht Raad van State

31 administratief recht milieurecht gedefederaliseerd
sterke Europese impactµ VLAREM Decr. Vl. R. 28 april 1985 betreffende de milieuvergunning

32 [3] belastingrecht onderdeel van het publiek recht zorgt voor inkomsten van de Belgische staat - directe en indirecte belastingen inkomstenbelastingen, BTW, successierechten …. - algemene beginselen ambtenaren wettelijke grondslag eenjarigheid gelijkheid gewone rechter

33 [4] strafrecht - a onderdeel van het publiek recht regelt misdrijven en hun bestraffing materieel en formeel strafrecht Wetboek Strafvordering - Sv. 1808 Strafwetboek - Sw. 1867 de nieuwe Franchimont

34 strafrecht - b politierechtbank correctionele rechtbank
hof van assisen

35 [5] algemeen privaatrecht
onderdeel van het privaatrecht de moeder van alle rechten het «algemeen» privaatrecht is van toepassing op alle burgers Burgerlijk Wetboek (1804) rechtbank van eerste aanleg

36 [6] bijzonder privaatrecht
onderdeel van het privaatrecht het «bijzonder» privaatrecht is van toepassing - op bepaalde personen (handelaars) - of in bepaalde gevallen (kunstenaars) handels-, economisch en financieel recht intellectuele rechten informatica & informaticarecht sociaal recht

37 a - handels-, economisch en financieel recht
handelaars en ondernemingen (W. Kh.) marktrecht (WHP) financieel recht rechtbank van koophandel

38 b - intellectuele rechten
begrip en bijzondere aard voorwerp: creaties van de mens aard: openbaar domein intellectuele rechten en industriële rechten industriële creaties vb. octrooi artistieke, wetenschappelijke creativiteit vb. auteursrecht

39 auteursrechten wat - bescherming van originaliteit
morele rechten - vaderschap, divugatie, integriteit vermogensrechten duur reproductierecht citaatrecht privé opvoeringsrecht

40 databankrechten wat auteursrechtelijk - sui generis
selectie voorstelling investering

41 c - informaticarecht & rechtsinformatica
wat privacy, domeinnamen, elektronische handel, , elektronische handtekening, informaticacriminaliteit, ISP, …..

42 informaticarecht voor dames

43 d - sociaal recht arbeidsrechtbank
het verrichten van arbeid onder gezag tegen loon wet 3 juli 1978 op de arbeidsovereenkomsten arbeidsrecht individueel - collectief arbeidsrecht sociale zekerheid welzijnsrecht CAO-recht arbeidsrechtbank

44 [7] gerechtelijk privaatrecht
onderdeel van het privaatrecht het procesrecht van het privaatrecht wet 10 oktober 1967 tot invoering van het Gerechtelijk Wetboek de werking van het gerecht

45 gerechtelijk privaatrecht - 2
A. rechterlijke organisatie B. bevoegdheid van de verschillende rechtscolleges C. rechtspleging: hoe procederen?

46 [8] volkenrecht wat Internationaal Gerechtshof Internationaal Strafhof

47 [9] Europees recht of het communautair recht recht EU
Hof van Justitie Gerecht eerste aanleg

48 [10] Raad van Europa Raad van Europa EHRM

49 [11] Beneluxrecht eenvormige wetten Benelux Gerechtshof

50 [12] IPR Wetboek van internationaal privaatrecht 16 juli 2004 (B.S 27 juli 2004) in werking getreden op 1 oktober 2004. [1] het bepalen van de internationale rechtsmacht [2] aanduiden welke rechtsorde geldt [3] erkenning van vreemde vonnissen

51 E. RECHTSSYSTEEM rechtspluralisme rechtsmonisme

52 zeer grote diversiteit of pluralisme
rechtspluralisme formeel wie produceert de regel zeer grote diversiteit of pluralisme

53 rechtspluralisme Vlaanderen federale wetten Europa

54 rechtsmonisme los van de verscheidenheid aan bronnen wordt het Belgisch recht als één geheel aangezien = rechtsmonisme

55 beoordeling rechtssysteem
 conceptueel opgebouwd systeem  common law systeem

56 F. KENNISMAKING een eerste omschrijving waar komt ‘recht’ aan bod?
hoe gaat recht tewerk? en?

57 1. een eerste omschrijving
Recht speelt zich af interactieveld tussen mensen gedrag afstemmen op basis verwachtingspatronen volgens normenstelsel door overheid afdwingbaar Norm regel Recht overheid

58 2. waar komt recht aan bod? 1. het maken van de normen
gezagsuitoefening beleid 2. het toepassen van normen a. buiten een betwisting b. in conflict debat 3. het kritiseren van normen a. maatschappelijk b. wetenschappelijk

59 3. hoe gaat recht te werk regelniveau logisch niveau procedure niveau
juridische beslissing

60 recht is legitimatie van geweld
4. wat a. maatschappelijk systeem b. dat uitwendige ordening tot voorwerp heeft c. volgens bijzondere procedures tot stand gebracht d. bestendig gecontroleerd wordt recht is legitimatie van geweld