Taal: een studievaardigheid Lot Fonteyne, Dienst Studieadvies - Diversiteit 4/4/2017 | pag. 1.

Presentatie over: "Taal: een studievaardigheid Lot Fonteyne, Dienst Studieadvies - Diversiteit 4/4/2017 | pag. 1."— Transcript van de presentatie:

1 Taal: een studievaardigheid Lot Fonteyne, Dienst Studieadvies - Diversiteit
4/4/ | pag. 1

2 Dienst voor studieadvies
Begeleiding bij (individueel/werkgroepen) Studiemethode Studieplanning Studiekeuze Overgang SO-HO Examens Faalangst Academisch Nederlands … Taal: een studievaardigheid pag. 2

3 “Academisch taalgebruik”
Onderscheid: Vaktaal (academische woordenschat) Taal als studievaardigheid Opmerking: Taalvaardigheden ontwikkelen zich doorheen de loopbaan! Taal: een studievaardigheid pag. 3

4 INHOUDSTAFEL Taalvaardigheden in het HO
Problemen met taalvaardigheden in het HO Taalvaardigheden in het SO Hoe werken aan taalvaardigheden in het SO? Good practices Taal: een studievaardigheid pag. 4

5 1) Taalvaardigheden in het HO
4/4/ | pag. 5

6 1) Taalvaardigheden HO Profiel Taalvaardigheid Hoger Onderwijs (CNaVT): A. Lezen B. Schrijven C. Spreken D. Luisteren Taal: een studievaardigheid pag. 6

7 1) Taalvaardigheden HO A. Lezen: Moeilijke teksten Handboeken
Examenvragen Wetenschappelijke artikels ... Taal: een studievaardigheid pag. 7

8 1) Taalvaardigheden HO B. Schrijven: Papers Ba-/Ma- proef
Beantwoorden examenvragen Notities nemen Samenvatten/structureren s ... Taal: een studievaardigheid pag. 8

9 1) Taalvaardigheden HO C. Spreken: Mondelinge examens
Geven van presentatie Groepswerk Werkgroepen/labo’s Aanspreken onderwijspersoneel ... Taal: een studievaardigheid pag. 9

10 1) Taalvaardigheden HO D. Luisteren: Hoorcolleges
Groepswerk/samenwerken Voordrachten Werkgroepen/labo’s … Taal: een studievaardigheid pag. 10

11 2) Problemen met taalvaardigheden in het HO
4/4/ | pag. 11

12 2) Problemen taalvaardigheden HO
“De grenzen van mijn taal zijn de grenzen van mijn wereld” L. Wittgenstein Taal: een studievaardigheid pag. 12

13 2) Problemen taalvaardigheden HO
A. Lezen Actief en structurerend lezen Onderscheiden van hoofd- en bijzaken Niet herkennen signaal- en sleutelwoorden Nauwkeurig lezen Beoordeling van tekstkenmerken (bron? doel?) + aanpassen van leesstrategie Taal: een studievaardigheid pag. 13

14 2) Problemen taalvaardigheden HO
A. Lezen Woordenschat: strategieën om met onbekende woorden om te gaan Lezen van teksten in andere talen dan de moedertaal Attitudes tav taal(vaardigheden) Woordbetekenisstrategieën ontbreken Niet gewoon zijn om en weinig motivatie voor het lezen van wetenschappelijke teksten Taal: een studievaardigheid pag. 14

15 2) Problemen taalvaardigheden HO
B. Schrijven Grammatica/interpunctie/spelling Logische opbouw/samenhang/structuur Gebruik signaal- en sleutelwoorden Geven van scenario- aanwijzingen Onderscheid hoofd- en bijzaken Gebruik van verwijswoorden Alinea’s met kernzin en hoofdgedachte Taal: een studievaardigheid pag. 15

16 2) Problemen taalvaardigheden HO
B. Schrijven Registergebruik Rekening houden met tekstdoel en -kenmerken Academische stijl Wetenschappelijk en objectief Specifiek taalgebruik Gebruik van vaktermen Correct citeren, parafraseren en refereren Taal: een studievaardigheid pag. 16

17 2) Problemen taalvaardigheden HO
C. Spreken Registergebruik Zinsbouw/dialect Structureren van antwoorden en geven van scenario- aanwijzingen Angst Gebruik van hulpmiddelen zoals PowerPoint of spiekbriefjes Taal: een studievaardigheid pag. 17

18 2) Problemen taalvaardigheid HO
D. Luisteren hoofd- en bijzaken onderscheiden: selecteren van essentiële informatie Aandacht voor de structuur van gesproken informatie Taal: een studievaardigheid pag. 18

19 3) Taalvaardigheden SO 4/4/ | pag. 19

20 3) Taalvaardigheden SO Eindtermen ‘Nederlands’ van de derde graad
In principe een goede aansluiting eindtermen SO – startcompetenties HO Maar: ‘Nederlands’  transfer? vakoverschrijdend?  In eindtermen niet-taalvakken zijn geen specifieke doelen m.b.t. taalvaardigheid opgenomen, wel in de VOETen ‘leren leren’ Taal: een studievaardigheid pag. 20

21 4) Hoe werken aan taalvaardigheden in het SO?
4/4/ | pag. 21

22 4) Case ‘Peter’ Natuurkundeleraar Peter merkt dat de teksten van zijn boek voor het 3de jaar SO behoorlijk pittig zijn: er komen veel vragen over moeilijke woorden, waardoor hij veel tijd kwijtraakt aan het uitleggen van de tekst. Ook bij het zelfstandig leren loopt hij aan tegen die taalfactor: de leerlingen begrijpen de instructies niet zelfstandig, waardoor hij veel aandacht moet besteden aan het uitleggen van instructies voordat de jongeren zelf aan de slag kunnen met de opdrachten. Als oplossing kiest hij ervoor om zelf in meer alledaagse bewoordingen de leerstof uit te leggen, zodat de lastige vaktaal uit het boek minder cruciaal wordt. De hoofdzaken dicteert hij dan in korte samenvattende tekstjes. Bij zelfstandige opdrachten selecteert hij de eenvoudigste, enkele lastigere opdrachten schrapt hij. Op deze manier kunnen de leerlingen gericht luisteren in zijn les, aantekeningen maken en die gebruiken voor het leren voor het proefwerk. Taal: een studievaardigheid pag. 22

23 4) Case ‘Peter’  Strategie: schooltaal vermijden en versimpelen.
Leerlingen krijgen minder taalaanbod. Teksten zijn niet meer toegankelijk als bron om uit te leren Leerlingen horen minder vaktaal Leerlingen leren minder actief, praten en schrijven niet actief rond de leerstof Moeilijke teksten overslaan of inkorten Moeilijke teksten in eigen woorden uitleggen Leerlingen minder zelfstandig laten werken, meer klassikaal lesgeven  Strategie: schooltaal vermijden en versimpelen. Taal: een studievaardigheid pag. 23

24 4) Hoe werken aan taalvaardigheden?
Risico: Teksten gebruiken/herwerken met duidelijke structuur, goede voorbeelden, toepassingen en duidelijk samengevatte conclusies. In de realiteit (van het HO) zijn er echter heel wat teksten die hier niet aan beantwoorden.  ongestructureerde teksten gebruiken en de lln zelf leren structuur aanbrengen, hoofd- en bijzaken onderscheiden, conclusies trekken...  samen met de lln analyseren zodat lees- en verwerkingsstrategieën meegegeven worden. Taal: een studievaardigheid pag. 24

25 4)Hoe werken aan taalvaardigheden?
Principes: Wapenen voor de toekomst: strategieën aanreiken om zelf talige moeilijkheden te overwinnen! “Elke leraar is een taalleraar” Taal: een studievaardigheid pag. 25

26 4) taalvaardigheden: hoe?
A. Lezen Gebruik van teksten ≠ tekstsoorten voor ≠ doelen Lln zelf laten zoeken naar relevante info Functioneel werken met theoretische teksten Gebruik oorspronkelijk bronmateriaal Teksten in andere talen Aandacht voor leesstrategieën, tekstsoorten, informatiebronnen en hun kenmerken Taal: een studievaardigheid pag. 26

27 4) taalvaardigheden: hoe?
A. Lezen samenvatten,structureren,hoofd-/bijzaken Wijzen op structuur handboeken en leerstof Zelf voorbeeld tonen via bordschema’s Lln zelf inhoud laten herhalen Structurerende en evaluerende opdrachten Lln elkaar of lk uitleg laten geven over tekst Lesstructuur expliciteren en bespreken Kernbegrippen (laten) aangeven Taal: een studievaardigheid pag. 27

28 4) Taalvaardigheden: hoe?
A. Lezen Moeilijke woorden/vaktermen Op # manieren in # contexten gebruiken Synoniemen om taalrijkdom te bevorderen Stimuleer lln om betekenis te achterhalen: Verder lezen (gebruik de context) Raden (ontleden of afleiden uit andere taal) Vragen (aan iemand anders) Opzoeken (woordenboek of internet) Taal: een studievaardigheid pag. 28

29 4) Taalvaardigheden: hoe?
A. Lezen Moeilijke woorden/vaktermen Zoek een verband met andere vakken Leg woorden uit maar vereenvoudig niet Veranker in een netwerk van woorden Ga in op naamgeving Hoe noem je dat anders (vb. thuis)? Laat lln kennis interpreteren Vertrek vanuit concrete ervaringen en werk in stappen naar veralgemening baken vakterminologie af van dagelijkse woorden Taal: een studievaardigheid pag. 29

30 4) Taalvaardigheden: hoe?
A. Lezen Examen- of toetsvragen Laat vragen ontleden of herformuleren Verduidelijk of bevraag de kennis van schooltaalwoorden Taal: een studievaardigheid pag. 30

31 4) Taalvaardigheden: hoe?
A. Lezen Attitudes tav taal Laat lln zelf leestekst kiezen uit voorraad Schep situaties die lezen nodig maken Koppel functionele doelen aan de tekst Taal: een studievaardigheid pag. 31

32 4) Taalvaardigheden: hoe?
B. Schrijven Beantwoorden van vragen Varieer in soorten vragen: Werk niet louter met invul- of meerkeuzevragen Begripsvragen, toepassingsvragen, analysevragen, synthesevragen, evaluatievragen Aandacht voor soort vragen + aanpak Bespreek onduidelijke formuleringen Letten op woordgebruik, opbouw en zinsconstructie Definiëren Taal: een studievaardigheid pag. 32

33 Voorbeeld: definitie ‘irrigatie’
Irrigatie = kunstmatige water aanvoeren Kunstmatige water aanvullen Irrigatie = kunstmatige meren aanvullen De kunstmatige water dat wordt aangelegd Watervoorraad Watervervoering naar waar niet water ligt Kunstmatige meren waar met rivierwater toevoegen Irrigatie is kunstmatige wateraanvoer Kunstmatig water toevoegen Taal: een studievaardigheid pag. 33

34 4) Taalvaardigheden: hoe?
B. Schrijven registergebruik: sensibiliseren Geef tijd om na te denken en te formuleren Taal: een studievaardigheid pag. 34

35 4) Taalvaardigheden: hoe?
B. Schrijven Maken van schrijfopdrachten Regelmatig schrijfopdrachten geven (ook in niet- taalvakken): werk vakoverschrijdend Functionele, motiverende schrijftaak: situatie scheppen die schrijven nodig maakt Niet zomaar corrigeren, maar aanwijzingen geven en de opdracht opnieuw laten maken Aanreiken van sjablonen en schrijfkaders Werken met klad en belang van reviseren Taal: een studievaardigheid pag. 35

36 4) Taalvaardigheden: hoe?
B. Schrijven Maken van schrijfopdrachten Lln samen laten nadenken over de kenmerken waaraan een opdracht moet voldoen Peer review: laat lln elkaars antwoord samen nakijken en bespreken welk antwoord beter is en waarom Opstellen stappenplan en beoordelingsformulier Geef opdrachten waarvoor het gebruik van ǂ informatiebronnen noodzakelijk is Geef mogelijke zoekinstrumenten en -strategieën Taal: een studievaardigheid pag. 36

37 4) Taalvaardigheden: hoe?
C. Spreken Registergebruik: sensibiliseren Laat LLn aan het woord Presentaties: integreren als werkvorm Bijsturing en feedback naast evaluatie op punten Peer review Beoordelingsformulier Taal: een studievaardigheid pag. 37

38 4) Taalvaardigheden: hoe?
C. Spreken Beantwoorden van vragen Begripsvragen, toepassingsvragen, synthesevragen, analysevragen Letten op formuleringen Laat oplossingen mondeling toelichten Definiëren: zelf zoeken/opbouwen/formuleren Discussies over vakinhouden (miv jargon): vb. debat Geef tijd om te herformuleren Taal: een studievaardigheid pag. 38

39 4) Taalvaardigheden: hoe?
D. Luisteren - Oefenen op notities nemen - Samenvattend schema laten maken op het einde van de les - Lesstructuur expliciteren en bespreken Taal: een studievaardigheid pag. 39

40 5) Good practices 4/4/ | pag. 40

41 5) Good practices - Een krantenartikeltje over een verkeersongeval dient in een les over de eerste wet van Newton om de probleemstelling te introduceren. Nadat lln op basis van een reeks proeven een eigen theorie over beweging hebben geconstrueerd, vergelijken ze hun bevindingen met de theorieën van Aristoteles en Newton. Taal: een studievaardigheid pag. 41

42 5) Good practices Aan de hand van krantenartikelen over succesvolle ondernemers reconstrueren de leerlingen de vier elementen van de marketingmix. Laat LLn in een korte schrijfopdracht een bepaald thema uitleggen. (vb.: leg je moeder uit waarom je een emmer met water verticaal kunt rondzwaaien zonder dat er een druppel water uit de emmer komt) Taal: een studievaardigheid pag. 42

43 5) Good practices De derde graad gaat elk jaar een week naar Italië in het kader van klassieke vorming. Organiseer een rondleiding door Pompeï. (vak geschiedenis) Ontwerp en organiseer een persoonlijke rondleiding door de stad/provincie. (aardrijkskuunde) Verzorg een workshop over de overeenkomsten tussen Islam, Jodendom en Christendom. (godsdienst/zedenleer/geschiedenis) Taal: een studievaardigheid pag. 43

44 5) Good practices - Lees een wetenschappelijk artikel over een onderwerp uit de cursus. Maak er een PowerPoint-presentatie over en geef een presentatie. - De LK Nederlands kan taalvaardigheid inoefenen en aanleren met inhouden uit andere vakken. Tijdens de les Nederlands kunnen LLn opzoeken, samenvatten, schematiseren, reflecteren, vergelijken, verbanden leggen... met teksten die aansluiten bij andere vakgebieden. Taal: een studievaardigheid pag. 44

45 5) Good practices Laat LLn elkaar interviewen:
vb. LL1 verdiept zich in een tekst en neemt de rol aan van expert/persoon die het beleeft. LL2 interviewt LL1 en maakt notities en een verslag. LL1 gaat daarna na of LL2 de boodschap duidelijk gevat heeft. Taal: een studievaardigheid pag. 45

46 5) Good practices Boekbespreking: vergelijking en eigen mening geven ipv reproductie. Laat LLn aan het einde van een hoofdstuk in groepjes een presentatie voorbereiden over de belangrijkste aspecten (samenvatting). Vraag andere LLn na de presentatie of er zaken ontbreken. Hamer steeds op het onderscheid tussen hoofd- en bijzaken. Taal: een studievaardigheid pag. 46

47 5) Good practices Vaktermen: verdeel de klas in groepen en laat elke groep een presentatie maken over een moeilijk woord. De LLn krijgen teksten over het betreffende onderwerp. Laat LLn samen nadenken over de kenmerken waaraan een opdracht moet voldoen en maak er een checklist van om de opdracht te bespreken/evalueren. Schrijf een kort persbericht over wat je hebt geleerd over je voltooide onderzoek/de leerstof. Taal: een studievaardigheid pag. 47

48 Taal: een studievaardigheid
pag. 48