Beeld van Zorgleerlingen in de eerste klas van het VO

Presentatie over: "Beeld van Zorgleerlingen in de eerste klas van het VO"— Transcript van de presentatie:

1 Beeld van Zorgleerlingen in de eerste klas van het VO
Drs. José Wichers – Bots Dr.Anita Blonk, lector Fontys OSO Dr.Lex Hendriks, methodoloog orthopedagogiek Radboud Universiteit Prof.dr.Rutger Jan vd Gaag, hoogleraar kinderpsychiatrie Radboud Universiteit Prof.dr. Ludo Verhoeven, hoogleraar orthopedagogiek Radboud Universiteit Fontys OSO, J. Wichers-Bots

2 Fontys OSO, J. Wichers-Bots
Programma Passend Onderwijs SchoolWide Positive Behavior Support Onderzoeksvragen Resultaten Conclusie Fontys OSO, J. Wichers-Bots

3 Fontys OSO, J. Wichers-Bots
Onderwijs Wet op Primair Onderwijs: indicatie voor speciaal basisonderwijs door Permanente Commissie Leerlingenzorg Wet op Voortgezet Onderwijs indicatie voor Praktijkonderwijs en LeerWeg Ondersteunend Onderwijs door Regionale VerwijzingsCommissie) Wet op Expertise Centra: Speciaal Onderwijs indicatie door Commissie Voor Indicatiestelling Wetgevend traject Passend Onderwijs RVC= Regionale Verwijzingscommissie CVI= cie. Voor indcatiestelling Slagboomdiagnostiek wordt vervangen door systeem waarbij deskundigen uit meerdere disciplines bepalen wat de zorgzwaarte is van een bepaalde leerling Fontys OSO, J. Wichers-Bots

4 Richting Passend Onderwijs
Leerling Gebonden Financiering (LGF): Keuze aan ouders: School voor speciaal onderwijs Rugzak: - extra ondersteuning door school - ambulante begeleiding door Regionaal Expertise Centrum in Basis Onderwijs, Voortgezet Onderwijs of Middelbaar Beroeps Onderwijs Fontys OSO, J. Wichers-Bots

5 Fontys OSO, J. Wichers-Bots
Groei Rugzakjes: van (2003) naar (2008) in BO en VO Speciaal Onderwijsplaatsen met 25% (van ) Leerlingen met label 65% gegroeid, 20% van de leerlingen in het VO Van 600 leerlingen aangemeld bij een REC is : 43% gediagnosticeerd met een stoornis in het autistisch spectrum Indicatieprocedure geeft weinig handvatten hoe te handelen Algemene rekenkamer: Rapport Zorgleerlingen (2010) Minne, B., D. Webbink & H. van der Wiel (2009). Zorg om zorgleerlingen. Drost & Bijstra (2008) .Leerlingen in beeld Fontys OSO, J. Wichers-Bots

6 Wet op Passend Onderwijs (start augustus 2012)
Samenwerkingsverbanden zijn verantwoordelijk voor Passend Onderwijs: Voor elke leerling plek Geld gaat naar samenwerkingsverband, indicatie overbodig (REC en CVI verdwijnen) Zorgprofiel per school Ministerie van OC & W : Wettelijk kader Passend Onderwijs (2010) Swet, J. Wichers-Bots, J.P.M. & Brown, K. (2011). Soluton-focused Assesment: rethinking labels to support inclusive schools. International Journal of Inclusive Education, p 1-15 Fontys OSO, J. Wichers-Bots

7 Vraag Samenwerkingsverband VO Nijmegen
Hoe moet de zorg verdeeld gaan worden? Doel: Zoveel mogelijk leerlingen passend onderwijs Fontys OSO, J. Wichers-Bots

8 SWPBS School Wide Positive Behavior Support:
Systematische aanpak van gedrag op school Creëert een veilige, positieve leeromgeving Bevordert het leren en voorkomt probleemgedrag Voor alle leerlingen W. Sailor, G. Dunlap, G. Sugai, & R. H. Horner (Eds.), Handbook of positive behavior support (2010) Systematische aanpak in scholen om met alle betrokkenen een sociale cultuur te ontwikkelen en te handhaven in combinatie met individuele gedragsondersteuning zodat alle leerlingen succes hebben op zowel sociaal-emotioneel als op cognitief gebied JWB

9 SWPBS is combinatie van
Visie (Inspireren van intrinsieke besluiten) Gemeenschappelijke waarden (Bepaal met elkaar wat je belangrijk vindt en leer ze aan) Wetenschappelijk onderzoek* (Doe wat werkt) Lewis, T. J., & Sugai, G. (1999). Effective behavior support: A systems approach to proactive school-wide management. Focus on Exceptional Children, 31(6), 1-24. Marzano, R. J. (2003). What works in school. Alexandria, ASCD . JWB

10 Fontys OSO, J. Wichers-Bots
Uitspraken Tim Lewis (SWPBS congres 2010): Educators cannot “make” students learn or behave Educators can create environments to increase the likelihood students learn and behave Marzano: De belangrijkste factor in het onderwijs is de docent** *Lewis, T. J., & Sugai, G. (1999). Effective behavior support: A systems approach to proactive school-wide management. Focus on Exceptional Children, 31(6), 1-24. **Marzano, R. J. (2003). What works in school. Alexandria, ASCD Fontys OSO, J. Wichers-Bots

11 De pijlers van SWPBS Schoolbreed werken vanuit gedeelde waarden
Planmatige aanpak op basis van data Preventie: zoveel mogelijk voorkomen van probleemgedrag Positieve insteek: versterken van goed gedrag aan de hand van heldere, eenduidige verwachtingen t.a.v. gedrag Partnerschap met ouders en samenwerking met de keten José Wichers-Bots JWB

12 SWPBS/BAG School Wide Positive Behavior Support/ Brede Aanpak Gedrag
Tertiaire Preventie: Gespecialiseerde individuele interventie voor leerlingen met zeer risicovol gedrag SWPBS/BAG School Wide Positive Behavior Support/ Brede Aanpak Gedrag ~5% Secundaire preventie: Gespecialiseerde gezamenlijke doelgroep interventie voor leerlingen met risico gedrag ~15% Primaire preventie: School-/ Klassebrede standaard interventie voor alle leerlingen, alle teamleden & andere betrokkenen ~80% JWB

13 Fontys OSO, J. Wichers-Bots
Onderzoeksvragen Welke leerlingen worden door wie als zorgleerling getypeerd en waarom? Wat is de relatie tussen wel/niet zorgleerling zijn en indicatoren? In welke mate is bij zorgleerlingen sprake van ASS? Welke preventieve interventies gebruiken scholen? Fontys OSO, J. Wichers-Bots

14 Definitie Zorgleerling
Meijer, Meijnen en Scheerens (1993): brede definitie : objectief (schoolprestaties) en subjectief (oordeel leerkracht) Van Dijk, Verheul, Klompe(2003): leerling die ‘aanzienlijk’ meer zorg en aandacht nodig heeft dan de overige leerlingen in de groep Inspectie van Onderwijs (Algemene Rekenkamer 2005): leerling met handelingsplan Minne, Webbink en van der Wiel (2009): leerling voor wie het reguliere onderwijs niet toereikend is. Deze leerlingen kunnen zonder extra begeleiding op school niet of moeilijk meekomen. Definitie: Zorgleerling is leerling die iets extra’s nodig heeft om goed mee te kunnen komen op school Fontys OSO, J. Wichers-Bots

15 Fontys OSO, J. Wichers-Bots
Opzet onderzoek Regulier Voortgezet Onderwijs Nijmegen zonder ISK, LWOO school, praktijkscholen 20% (at random) van 117 eerste klassen per nivo, verdeeld over alle locaties, totaal 524 leerlingen (2 locaties hebben medewerking geweigerd) Mentoren, docenten, ouders en leerlingen Fontys OSO, J. Wichers-Bots

16 Zorgleerling % Ja Nee Mentor (n=460) 24,1 75,9 Docenten (n= 489) 45,2
1. Welke leerlingen worden door wie als zorgleerling getypeerd ? Zorgleerling % Ja Nee Mentor (n=460) 24,1 75,9 Docenten (n= 489) 45,2 54,8 Leerlingen (n=410) 25,4 74,6 Ouders (n=276) 24,6 75,4 Fontys OSO, J. Wichers-Bots

17 1. Welke leerlingen worden door wie als zorgleerling getypeerd ?
7,6 % door alle partijen (n=171) 55,6 % door niemand (n=171) 2/3 jongen, 1/3 meisje HAVO/VWO 1/3, VMBO 2/3 Als docenten leerlingen als zorgleerling zien, dan zien ouders dat ook Fontys OSO, J. Wichers-Bots

18 Fontys OSO, J. Wichers-Bots
1. Welke leerlingen worden door wie als zorgleerling getypeerd en waarom? Mentoren en docenten(n=225): leerling vindt het moeilijk om aanwijzingen op te volgen Leerling stoort andere leerlingen Leerling veroorzaakt onrust in de klas Leerling (n=105): Ik heb bijles nodig (50% van alle genoemde redenen) Ouders (n=85): Leerling heeft dyslexie (25%) Leerling heeft taakwerkhoudingsproblemen (21%) Fontys OSO, J. Wichers-Bots

19 Fontys OSO, J. Wichers-Bots
Wat heeft zorgleerling nodig volgens ouders (n=97) n % Hulp bij schoolvaardigheden 41 42,3 Aangepaste lesstof 18 18,6 Professionaliteit onderwijskundig personeel 15 15,5 School klimaat 11 11,3 Gebruik hulpmiddelen 7 7,2 Hulp op sociaal en emotioneel gebied 5 5,2 Totaal 97 100,0 Fontys OSO, J. Wichers-Bots

20 Fontys OSO, J. Wichers-Bots
2. Wat is de relatie tussen wel/niet zorgleerling* zijn en indicatoren? Rapportcijfers Verzuim Incidenten(schorsing en verwijdering uit les) BVS (Belevingsvragenlijst) Financiële ondersteuning (LWOO, LGF, e.a.) Bespreking ZAT en Intern ZT * Zorgleerling op basis van oordeel mentor en/of docent BVS: School, Klasgenoten en vrienden, thuis, geld, tevredenheid, energie, gezondheid, ervaringen met anderen, stemmingen, gewoonte Fontys OSO, J. Wichers-Bots

21 Fontys OSO, J. Wichers-Bots
Zorgleerlingen(n=222) hebben tov. niet-zorgleerlingen (n=238) een significant: lager rapportcijfer (p=0,00) hebben vaker verzuimd (p=0,00) zijn vaker uit de klas verwijderd (p=0,03) lagere score op de BVS, welbevinden worden vaker in het intern ZT en ZAT besproken (beiden p<0,001) vaker financiële hulp (p<0,001) vaker geïndiceerd (bijv. ASS p=0,007) Fontys OSO, J. Wichers-Bots

22 3. In welke mate is bij zorgleerlingen sprake van ASS?
Voor maximaal 4 zorgleerlingen per klas is door mentor SRS ingevuld Social Responsiveness Scale meet de ernstmaat van ASS 1/3 van de zorgleerlingen scoort mild tot ernstig op ASS Fontys OSO, J. Wichers-Bots

23 Percentage Zorgleerlingen uitgesplitst naar score categorie SRS
Score SRS aantal percentage Normaal 48 65,8 Mild - matig 12 16,4 Ernstig 13 17,8 Totaal 73 100 Fontys OSO, J. Wichers-Bots

24 4. Welke preventieve interventies gebruiken scholen?
geheel van afspraken of maatregelen die proactief zijn uitgevoerd om te voorkomen dat een leerling in een moeilijke onderwijssituatie belandt. Op basis van interviews 67 interventies: Bij aanmelding introductie protocollen toetsing/testen onderwijs mentor ouders samenwerking/ overleg met andere disciplines Fontys OSO, J. Wichers-Bots

25 Preventieve Interventies
Per schoollocatie grote diversiteit in toepassen preventieve interventies Standaard Interventie: Voor alle leerlingen Doelgroep Interventie: Voor groepje leerlingen Individuele Interventie: Voor individuele leerling met ASS 5 interventies worden door alle scholen als standaard interventie ingezet 4 interventies door alle scholen als standaard of doelgroepinterventie Fontys OSO, J. Wichers-Bots

26 Fontys OSO, J. Wichers-Bots
Enkele voorbeelden Per locatie is aangegeven of gebruik wordt gemaakt van deze interventie (n=10). NEE Individuele Interventie Doelgroep interventie Standaard Mogelijkheid tot kunnen maken van huiswerk in de lessen 10 Gebruik van huiswerkruimte Huiswerkbegeleiding op school 4 2 Uitleg gebruik agenda en rooster door het jaar 1 9 Rustige ruimte voor de pauze 5 Gebruik van systematische waardering/beloning 7 3 Fontys OSO, J. Wichers-Bots

27 Hoeveelheid mentorbegeleiding in maart 2011:
Klassikale begeleiding gemiddeld 270 min. (variatie tussen 80 en 600 min.) VMBO gem. 334 min. HAVO-VWO gem. 229 min. Individuele begeleiding gem. 160 min. ( variatie tussen 5 en 520 min.) VMBO gem. 340 min. HAVO-VWO 120 min. Fontys OSO, J. Wichers-Bots

28 De begeleiding die een leerling ontvangt op individueel niveau
volgens mentor 61 8 69 29,2% 4,1% 17,0% 113 68 181 54,1% 34,7% 44,7% 35 120 155 16,7% 61,2% 38,3% 209 196 405 100,0% Leerling heeft minder begeleiding nodig dan de gemiddelde leerling Leerling heeft evenveel begeleiding nodig als de Leerling heeft meer Totaal Niet wel Wel Zorgleerling z zorgleerling Zorgleerling zorgleerling Fontys OSO, J. Wichers-Bots

29 SWPBS/BAG School Wide Positive Behavior Support/ Brede Aanpak Gedrag
Tertiaire Preventie: Gespecialiseerde individuele interventie voor leerlingen met zeer risicovol gedrag SWPBS/BAG School Wide Positive Behavior Support/ Brede Aanpak Gedrag ~5% Secundaire preventie: Gespecialiseerde gezamenlijke doelgroep interventie voor leerlingen met risico gedrag ~15% Primaire preventie: School-/ Klassebrede standaard interventie voor alle leerlingen, alle teamleden & andere betrokkenen ~80% JWB

30 Fontys OSO, J. Wichers-Bots
Conclusie Focus op effectief docentgedrag ipv op probleemgedrag van leerlingen Investeer op schoolbrede preventieve interventies voor gedrag en leren Fontys OSO, J. Wichers-Bots

31 moeilijke onderwijssituatie Van curatief naar preventief
Toekomst Van zorgleerling naar moeilijke onderwijssituatie Van curatief naar preventief Van DSM naar ICF Fontys OSO, J. Wichers-Bots

32 Fontys OSO, J. Wichers-Bots
Vervolgonderzoek Leidt het invoeren van een individuele interventie voor een moeilijke onderwijssituatie voor docenten in het onderwijs aan een leerling met ASS tot een preventieve interventie voor alle leerlingen? Fontys OSO, J. Wichers-Bots

33 DANK VOOR UW AANDACHT Suggesties en vragen?
Wil je bijdragen aan dit onderzoek? Mail naar: Fontys OSO, J. Wichers-Bots