STEDEN & STEDELIJK LEVEN IN DE OVERGANG VAN OUDHEID NAAR MIDDELEEUWEN

Presentatie over: "STEDEN & STEDELIJK LEVEN IN DE OVERGANG VAN OUDHEID NAAR MIDDELEEUWEN"— Transcript van de presentatie:

1 STEDEN & STEDELIJK LEVEN IN DE OVERGANG VAN OUDHEID NAAR MIDDELEEUWEN
BA – themacollege 2010

2 STAD = NEDERZETTING geconcentreerde bewoning; weinig landbouw;
gevarieerde centrumfuncties: economische (nijverheid, markt) sociaal-religieuze (kerken, zorg) bestuurlijk-politieke culturele

3

4 SÃO PAOLO

5 Oerbeeld: de antieke ‘consumer city’

6 Oerbeeld: de middeleeuwse handelsstad

7 Oude (antieke) luister, en ..

8 (middeleeuws) verval

9 LUCCA

10 Het lot van steden in de late Oudheid (Liebeschuetz)
De-urbanisatie & polynuclearisering [maar ook: incastellamento buiten civitates] De-secularisatie (= de-monumentalisering?) & christianisering & de-alfabetisering Privatisering (ruimte & bestuur) De-militarisering(?) Oorzaken: decline or fall? West t.o. Oost? Christendom of islam?

11

12 Henri Pirenne ( ) Henri Pirenne

13 Kern Pirenne-thesis (theses?)
(Economische) eenheid mediterrane wereld niet aangetast door Volksverhuizingen maar pas door Arabische veroveringen. Leidde in Westen tot (economische) heroriëntatie op Loire-Rijn-Noordzee en tot nieuw type rijksvorming. Herleving steden door elan kooplieden.

14 ‘Crucial change’ (in Westen) volgens Chris Wickham (2009)
Tax-raising (central) state > ‘states’ based on landowning + rent collection Economische involutie (economie localer, kleinschaliger, ongespecialiseerder) Elitecultuur (civiel-seculier) > militair en christelijk. Bronnen ‘cultureel kapitaal’ radicaal anders! Chris Wickham, The Inheritance of Rome: Illuminating the Dark Ages, (New York etc. 2009)(The Penguin History of Europe)

15 Oxford: OUP, 2005.

16 Michael McCormick (2001) Origins of the European economy: communications and commerce, AD

17 Cambridge: CUP, 2000

18 ‘Steden’ in vroege middeleeuwen
PRIMAIR volgens Innes: ‘Centres of power’ = Plaatsen waar belangrijke personen (vaak) resideren = Plaatsen van ‘publieke handelingen’ & ‘tournaments of value’ plaatsvinden = Plaatsen met vooral politieke, sociale en religieuze centrumfunctie

19 TOURNAMENTS of VALUE (Arjun Appadurai)
= sociale ‘totaal-evenementen’ voor elite, waarbij Politieke acties plaatsvinden (rituelen, feesten); Belangrijke rechtshandelingen plaatsvinden; Op hoogste niveau wordt rechtgesproken; Sociale relaties worden vernieuwd of aangegaan; Dus ook: geschenken worden uitgewisseld; Relaties met bovennatuurlijke worden bevestigd of aangegaan (geschenken, rituelen, feesten)

20 Vragen Beeld niet té ‘Sombart’ (stad = consumer city)? Ruimte voor stad=handel& nijverheid? Was Aken van Karel de Grote een ‘stad’? (Was élk ‘centre of power’ een stad?) (Hoe elite voorzien van ‘goederen’?) Was Dorestat rond 800 een ‘stad’? (Leidt [internationale] handel altijd tot stadsvorming?) (Is goederentransactie per se ‘handel’?)

21

22 Vragen Beeld niet té ‘Sombart’ (stad = consumer city)? Ruimte voor stad=handel& nijverheid? Was Aken van Karel de Grote een ‘stad’? (Was élk ‘centre of power’ een stad?) (Hoe elite voorzien van ‘goederen’?) Was Dorestat rond 800 een ‘stad’? (Leidt [internationale] handel altijd tot stadsvorming?) (Is goederentransactie per se ‘handel’?)

23 AKEN

24

25 Vragen Beeld niet té ‘Sombart’ (stad = consumer city)? Ruimte voor stad=handel& nijverheid? Was Aken van Karel de Grote een ‘stad’? (Was élk ‘centre of power’ een stad?) (Hoe elite voorzien van ‘goederen’?) Was Dorestat rond 800 een ‘stad’? (Leidt [internationale] handel altijd tot stadsvorming?) (Is goederentransactie per se ‘handel’?)

26 Dorestat - opgravingen

27 Dorestat fibula

28

29 EMPORIA (in Noorden) Hamwic (Southampton); Lundunwic (London); Ipswich; York Quentovic (Montreuil); Dorestad; Walichrum (Domburg); Witla(?) Haithabu/Hedeby (Schleswig); Ribe Birka; Kaupang

30 Munten Quentovic

31 Sporen (prestige)goederen en ‘handel’?
Belangrijke (prestige)goederen laten geen archeologische sporen na [en documentaire al helemaal niet] Veel transacties met (prestige)goederen niet-commercieel (buit, geschenken, leveringen, redistributie)

32 COMMODITY EXCHANGE = Uitwisseling van vervreemdbare objecten tussen personen zonder specifieke onderlinge relatie GIFT EXCHANGE = Uitwisseling van onvervreemdbare objecten tussen personen met een specifieke onderlinge relatie Definitie C. Gregory, Gifts and commodities (1982)

33 Oorlog Handel voorouder Koning A Koning B krijgers Buit, grond p.g.
heil & zegen p.g. + s.g. gewapende steun krijgers p.g. = prestigegoederen s.g. = subsistentiegoederen

34 Betekenis niet-commerciële goederentransacties
Twee vormen: Reciprociteit vs redistributie Duurzaamheid: Transactions of the short term vs transactions of the long term

35 Vragen Beeld niet té ‘Sombart’ (stad = consumer city)? Ruimte voor stad=handel& nijverheid? Was Aken van Karel de Grote een ‘stad’? (Was élk ‘centre of power’ een stad?) (Hoe elite voorzien van ‘goederen’?) Was Dorestat rond 800 een ‘stad’? (Leidt [internationale] handel altijd tot stadsvorming?) (Is goederentransactie per se ‘handel’?)

36 Wel of niet?

37 ‘Steden’ in geschreven bronnen
civitas, castrum, burgus (= nadruk ‘centre of power’) portus, vicus (= nadruk handel)

38 ‘Markten’ in geschreven bronnen:
Lokaal; bij landgoed (villa, curtis) of abdij; Lokaal; bij civitas: mercati pubblici of legittimi Emporia; porti (‘gateways’)

39

40 HUY

41 HUY

42

43 Stadsvorming vroege middeleeuwen (Noorden)
Abdijen (Gent, Atrecht) Kroondomeinen (Keulen, Aken, Frankfurt, Dortmund, Parijs, Doornik, Valenciennes) Bisschopssteden/missiecentra (Maastricht, Bremen, Münster, Paderborn, Magdeburg) Machtscentra potentes (Brugge, Gent) Verdediging tegen Vikingen (-burhs) Vikingsteden (Dublin, York) Emporia/ gateways

44 Gent (9de-10de eeuw)

45 Magdeburg

46

47 Viking Dublin (ca 940)

48 VERSNELLING URBANISATIE 900-1200
Groei bestaande steden Uitbreiding aantal steden Uitbreiding centrumfuncties Lokale bestuurlijke autonomie Overheersing platteland