“De mens tussen de sterren”

Presentatie over: "“De mens tussen de sterren”"— Transcript van de presentatie:

1 “De mens tussen de sterren”

2 Een stukje sterrenhemel: miljoenen sterren

3 Een hete gas wolk ~10000 graden verhit door UV straling van hete sterren
waterstof 70% helium 28% (rest) 2% vooral koolstof, stikstof zuurstof

4 Een koude stofwolk : ~ -260 graden C uiterst kleine roet en zand korreltjes

5 “Paardenkop nevel”: koude stof-gaswolk

6 Een wolk waaruit sterren gevormd worden
Zichtbaar licht

7 Een wolk waaruit sterren gevormd worden
Zichtbaar licht Infrarood opname

8 Ster vorming in de Adelaar nevel

9 Gas-stof kolommen in Adelaar nevel materiaal voor honderden sterren
Hubble Ruimte Telescoop “Pillars of creation”

10 De Orion gasnevel: te zien met het blote oog !
Afstand: 1400 lichtjaar

11 Orion nevel: planetenstelsels in wording

12 Stofschijven rondom sterren in Orion nevel: planeten stelsels in wording?

13 Ontstaan van aarde en planeten?

14 De zon

15 de “motor” van de zon : kernfusie

16 Energie produktie door H fusie
4 protonen : 4x = a.m.u 2 electronen: 2x = a.m.u in a.m.u He kern uit a.m.u omgezet in energie a.m.u.= 0.7 %

17 Bereken de maximale levensduur van de zon door H-fusie Levensduur = Energie voorraad/Energie verbruik Massa van de zon = kg 70% is waterstof = kg H 1/7 van de massa zit in de kern : kg H Bij H fusie wordt 0.7 % omgezet in energie: kg H Opgewekte energie voorraad E=mc2 : J Straling van de zon : J/s Maximale levensduur = Energie/Verbruik = s = jr !!

18 De levensduur van sterren tmax =~ 1010 (M/Mzon)/(L/Lzon) jr
Massa Helderheid Levensduur Levensduur (x Zon) (x Zon) geschat berekend miljard miljard miljoen miljoen miljoen miljoen miljoen miljoen miljoen miljoen miljard miljard

19 Conclusies 1. Hoe zwaarder de ster, des te korter zijn leven
2. De zwaarste sterren leven slechts een paar miljoen jaar: dus bijna alle zware sterren die ooit zijn gevormd zijn al verdwenen 3. Sterren lichter dan 0.8 Mzon kunnen ouder worden dan 14 miljard jaar (= leeftijd van heelal) dus alle lichte sterren die ooit zijn gevormd bestaan nog !!!

20 Fusie van helium → koolstof → zuurstof

21 Belangrijkste fusie reakties in sterren
grondstof produkt temperatuur Waterstof → Helium miljoen Helium → Koolstof miljoen Koolstof +He → Zuurstof miljoen Zuurstof → Silicium miljard Silicium → IJzer miljard

22 De zon over 3.5 miljard jaar : een rode reus: R=50 Rzon opzwellen doordat ster convectief wordt aarde verliest water en dampkring ! Verdroogde aarde

23 300 miljoen jaar later : rode superreus : R=300 Rzon
einde van de aarde !!

24 Afmeting van rode superreus op schaal t.o.v. zon

25 Rode superreus met kern van helium en koolstof = “pit” van de zon

26 de zon gaat “pulseren” en stoot daarbij buitenlagen af

27 Buitenlagen zijn uitgestoten: “ring nevel”

28 “zandloper” nevel

29 “katte-oog” nevel

30 Katte-oog nevel lang belicht

31 Het einde van de zon: resterende “pit” is een witte dwerg
Afmeting ~ als aarde Massa ~ helft van zon

32 Supernova 1987A

33 Supernova 1987A een ontploffende zware ster ~25 Mzon
Helderheid x Zon Maanden lang 25 febr 1987

34 “krab-nevel” restant van ster die in 1054 ontplofte expansie snelheid ~ 1500 km/s

35 restant van oude supernova explosie “sluier nevel” chemisch verrijkt met He, C, N, O, Fe enz

36 Nieuwe stervorming uit restanten van oude sterren

37 Conclusies: 1 Sterren produceren alle elementen door kernfusie in centrum 2. Producten komen aan eind van het leven vrij in uitgeblazen schillen of supernova explosies 3. Uitgestoten gas ontmoet andere nevels en klontert samen 4. Hieruit ontstaan nieuwe sterren: verrijkt! 5. Zon en aarde zijn ontstaan uit verrijkte wolken 6. Ieder atoom in ons lichaam (behalve H) is in sterren gevormd. Wij zijn gemaakt van “sterrenstof”

38 Informatie Hubble plaatjes op web:
Nederlandse sterrenkunde webstek (o.a. voor scholieren): Populair artikel: “Het ontstaan van sterren gezien door de Hubble Space Telescope” Henny Lamers, Zenit, September 1999