Bewegen en gezond eten? Daar hebben kinderen best zin in!

Presentatie over: "Bewegen en gezond eten? Daar hebben kinderen best zin in!"— Transcript van de presentatie:

1 Bewegen en gezond eten? Daar hebben kinderen best zin in!
12 oktober 2007 Els Dezeure – ROC Limburg Jeroen Meganck – SPOC & Lessius Hogeschool An Victoir – VCLB Vormingscentrum VCLB –LIMBURG Regionale OndersteuningsCel

2 Hoe zit het met dat eten en bewegen?
Enkele cijfers…

3 * Aanbevolen hoeveelheid tussen haakjes
Eten kleuters gezond? Te weinig Melk (4 bekers of equivalent in yoghurt/platte kaas)* Water (1 liter) Volkorenbrood (3 tot 5 sneetjes) Groenten ( g): in feite 80 g / dag Fruit (1-2 stukken): niet elke dag Vis ( g / week): nooit of < 1 keer / week * Aanbevolen hoeveelheid tussen haakjes

4 Eten kleuters gezond? Te vaak Wit brood Ontbijtgranen
Frisdrank en fruitsap: > 200 ml / dag Snoep: 70% snoept dagelijks, gemiddeld 43 g / dag C. Matthys, I. Huybrechts, M. Bellemans, M. De Maeter, S. De Henaau. Kapoentje, hoe eet jij? Vakgroep maatschappelijke gezondheidskunde, Universiteit Gent.

5 Eten adolescenten gezond?
Ontbijten jarigen? Dagen per week/weekend ontbijt Rapport jongeren en gezondheid HBSC = Health Behaviour of School-aged children studie http//users.ugent.be/~cvereeck/hbsc/

6 Wat eten adolescenten? Eten 11-18 jarigen genoeg groenten en fruit?
HBSC

7 Wat eten adolescenten? Hoe vaak nemen jarigen iets uit het topje van de voedingsdriehoek? HBSC

8 * Aanbevolen hoeveelheid tussen haakjes
Wat eten adolescenten? Te weinig Water (1.5 l)* : 0.4 l Groenten (> 300 g): 115g (♂) / 99 g (♀) Fruit (> 375 g): 64 g (♂) / 88 g (♀) Brood ( g): 189 g (♂) / 140 g (♀) Melk en melkproducten (0.4 – 0.6 l): 0.2 l * Aanbevolen hoeveelheid tussen haakjes

9 Wat eten adolescenten? Te veel
Vlees of vervangproducten (100 g) : 189 g (♂) / 130 g (♀) Frisdrank : 0.4 l (♂) / 0.2 l (♀) Koekjes : 31 g (♂) / 24 g (♀) Snoep en zoet beleg : 38 g (♂) / 27 g (♀) Matthys et al. (2007) Tijdschrift voor Geneeskunde, 63 (13)

10 Wat eten adolescenten? Nutriënten- en energie-analyse Algemeen Jongens
Te weinig energie uit koolhydraten Te veel energie uit vet Teveel fosfor, vitamine C Jongens Te weinig magnesium Meisjes Te weinig calcium, ijzer Matthys et al. (2007) Tijdschrift voor Geneeskunde, 63 (13)

11 Bewegen kinderen genoeg?
Wat doen 12-jarigen op een dag? Rapport Olds et al. (2004) http//

12 Bewegen kinderen genoeg?
DIGG: Actief naar school? (12-18 jarigen) DIGG: Meewerken in de les LO (12-18 jarigen)

13 Bewegen kinderen genoeg?
DIGG: Na school / in het weekend bewegen (12-18 jarigen) ROC Limburg - UH: Dagen / week met ≥ 1u beweging (12-15 jarigen)

14 Bij de sportclub Lid van een sportclub? Maar…
15% vlamingen bij sportclub erkend door Bloso ( nationale federaties voetbal en wielrennen) Alle sportclubs samen: 25%. 12-18 jarigen: 60% van de jongens en 40% van de meisjes Maar… clubkaart  activiteit Hou rekening met vrij spelen en ravotten (vooral meisjes en kleuters) Rzewnicki et al. (2001) : special issue Vlaams Tijdschrift voor Sportgeneeskunde & -Wetenschappen;

15 Sedentaire vrijetijdsbesteding
DIGG: TV / video kijken (uren per dag) DIGG: computerspelletjes (uren / week) ROC-UH: uren TV en computer / dag

16 Profielen van activiteit
Profielen van jongens Olds et al. (2004)

17 Profielen van activiteit
Profielen van meisjes

18 Zijn kinderen en jongeren fit?
Fysieke fitheid bij jarigen in Vlaanderen Methode: EUROFIT testbatterij = 7 lichaamsmetingen + 8 motorische tests + uithoudingstest (Levefre, 2001)

19 Waarom doen kinderen en jongeren wat ze doen?
Een kleine portie theorie met een grote salade aan voorbeelden

20 Waarom kinderen (on)gezond eten

21 Theorie van gepland gedrag
Weten welke factoren maken dat kinderen gezonde en minder gezonde dingen doen: wij gebruiken een model uit de gezondheidspsychologie.

22 Theorie van gepland gedrag
Weten welke factoren maken dat kinderen gezonde en minder gezonde dingen doen? Wij gebruiken een model uit de gezondheidspsychologie, de “theory of planned behaviour” of de theorie van gepland gedrag. .

23 Attitudes Attitude of houding: 2 aspecten Denken Voelen
Broccoli eten is verstandig / is gezond / zorgt dat je vezels binnenkrijgt / verbetert de darmtransit … Voelen Broccoli smaakt vies / ziet er raar uit / ruikt vies Impact voelen > denken

24 Bah, dat lust ik niet Wat lusten 2-jarigen? Moeilijke eters
Rapport Voedingssituatie bij jonge kinderen (Leenaars et al., 2002)

25 Waarom kinderen dingen (niet) lusten
Aangeboren Voorkeur voor energie-dense voeding (zoet en vet) Vermijden van bittere (toxische?) en zure (???) dingen Voedselallergie / overgevoeligheid, vb. Lactose-intolerantie De spinaziehaters zijn NIET flauw! Géén voorkeur / afkeer van geuren! Persoonlijkheid Is jouw kind een voedselneofoob of een voedselneofiel? Voedselbetrokkenheid Sensatiezoekers

26 Waarom kinderen dingen (niet) lusten
Aangeleerd Herhaalde aanbieding van voedsel (mere exposure) Koppeling van voedel en +/- stimulus Eenmalige sterke koppeling: aversies Evaluatieve conditionering Klassieke conditionering Operante conditionering

27 Herhaalde aanbieding Vaker proeven = beter lusten
Verandering van moedermelk doet eten 8 tot 10 keer proeven Kleine portie Zonder dwang Bekrachtig door prijzen voor proeven

28 Evaluatieve conditionering
Smaak-smaak leren Neutrale + positieve smaak Groenten met appelmoes Witloof met bruine suiker Spinazie met room Neutrale + negatieve smaak Water met grenadine Cherry cola Werkt best met nieuwe neutrale smaken

29 Evaluatieve conditionering
Smaak-omgeving leren Eten verbinden aan een positieve omgeving Ananas? Jakkes! Een fruitbrochette? Lekker! Oom Karel en de prinsessenbonen Het dieet van Harry Potter en Shrek in de Kellogg’s doos Wansink et al. (2005) : identieke schotels met gewone (“rode bonen met rijst”) of exotische (“traditionele Cajun rode bonen met rijst”) namen. Exotisch = “betere smaak, mooier uitzicht” Eten verbinden aan een negatieve omgeving Doe een post mortem op de groentenschotel Hoe ruikt onze refter?

30 Operante conditionering
Smaak-consequent leren Fysieke sensaties (onmiddellijk) Positief: voldaan / relaxed / energiek (koffie, cola) / aangenaam geprikkeld (curry, chili-pepers) / “high” (chocola) … Negatief: opgeblazen / indigestie / maagpijn / pijn (chili-pepers) / …

31 Operante conditionering
Smaak-consequent leren Gevolgen op langere termijn Esthetisch Cola = gele tanden Fastfood = slechte huid Financieel Koeken bij de bakker? Zakgeld op… Slank blijven is ook bij kinderen en jongeren een motief! “vet” / schuldig (adolescenten!) / … Merk op: gezond/ongezond speelt amper mee!

32 Operante conditionering
Smaak-consequent leren Belonen en straffen Koekje als je je bord leegeet Aan tafel blijven zitten tot je bord leeg is Advies Lenaers et al. (2002): Lekker eten (dessert, snoepje) ≠ beloning voor het eten van gezonde voeding Dessertje niet krijgen ≠ straf als je gezonde producten laat staan Geen eten opdringen, ook niet bij slechte etertjes

33 Operante conditionering
Smaak-consequent leren Speciaal geval: aversies aanleren Eten en misselijk? Sterk en lang effect! Een “slechte mossel” Eenmalige koppeling voldoende Walging = disgust Ingebeelde verbanden werken even goed bij nieuwe voeding Andere klachten Gastro-intestinaal, huiduitslag, ademhalingsproblemen, … Wel vermijden, geen walging.

34 Conclusie attitudes Wat gezond of niet gezond is, daar malen kinderen en adolescenten weinig om Speel in op positieve associaties en positieve gevolgen van gezonde voeding Maar: opletten met “je wordt er mager van”

35 Theorie van gepland gedrag

36 Sociale invloeden in eetgedrag
Model-leren Sociale steun Normen en waarden Socialisatieprocessen

37 Model-leren Micro-omgeving: Wat eten Media Hoe werkt het? Ouders?
Broers en zussen? De vriendjes en vriendinnetjes? Leerkrachten? Media Bewuste beïnvloeding: GVO-materiaal Onbewuste beïnvloeding: Het ontbijt in the OC Hoe werkt het? Imitatie Evaluatieve conditionering (vb. Papa trekt een vies gezicht bij witte kool) Het ontbijt in the OC? De personages uit die TV-reeks nemen als ontbijt een halve pompelmoes en een kop koffie. Omdat het figuren zijn die jongeren aanspreken, is er een mix van model-leren en evaluatieve conditionering.

38 Sociale steun Verschillende vormen Hoe werkt het? Buddy-systemen
De kok voorziet een gezond alternatief Samen veranderen Iedereen blijft van de saus af Hoe werkt het? Combinatie van geheugensteuntjes, emotionele steun, controle, beloning, publieke verbintenis Oppassen met sociale druk en kritiek! Buddy-systeem = emotionele of praktische hulp krijgen bij veranderen Opletten: als sociale steun enkel bestaat uit bekritiseren van wat je fout doet, dan werkt het niet.

39 Normen en waarden Normen Ongeschreven en geïnternaliseerde regels
Over wat moet / mag / belangrijk is = prescriptieve norm Je moet elke dag groenten eten Over wat “normaal” is = descriptieve norm “Iedereen ontbijt toch met een cola en een choco-koek” Invloed? Langdurig als gecombineerd met voorleefgedrag Gezond eten in kindertijd = gezond eten als adolescent Invloed normen < voorbeelden, sociale steun en regels!

40 Socialisatieprocessen
Wat leer je over eten? Welke soorten voedsel bij elkaar passen. Tomaat met bruine suiker? Volgorde van schotels. Soep in Vlaanderen / in China Tijdstip van maaltijden. Lunchen in Finland / Spanje Volume van maaltijden. Wat is een normale portie? Fransen en “supersize me” Amerikanen Culinaire omgangsvormen Eten aan tafel of voor de TV, … Hoe ontvang je bezoek? Tomaat mengen met bruine suiker, dat klinkt niet “lekker”. Toch zijn suiker en tomaten de basisingrediënten van ketchup. In Vlaanderen eet men soep bij het begin van de maaltijd, in China als afsluiter. De lunch is in Finland veel vroeger op de dag dan in Spanje. Fransen eten minder grote porties dan Amerikanen en hebben gemiddeld een lagere BMI. Als je voor de TV eet, eet je sneller en meer. Daar raakt je lichaam op ingesteld.

41 Theorie van gepland gedrag

42 Vaardigheden en controle
Gezond eten vraagt Procedurale (hoe) naast declaratieve (wat) kennis Hoe groot is een portie groenten / vlees? Hoe overwin je de “grote goesting”? Controle over aanbod Gatekeeper hypothese verworpen (De Bourdeaudhuij & Van Oost, 1997) Motieven voor voedselkeuze in het gezin: gebruiksgemak / kostprijs / snel klaar? Gatekeeper hypothese = 1 sleutelfiguur in het gezin die waakt over het voedingsaanbod.

43 Theorie van gepland gedrag

44 Omgevingsinvloeden De macro-omgeving
Gewijzigde samenstelling van voeding Hoog-fructose mais-stroop (ontwikkeld in 1957): goedkoper dan tafelsuiker (sucrose), maar even zoet. Gebak en frisdrank! Maximum gehalte zout (brood) en vet (melk) Gewijzigd aanbod Groter aanbod kant-en-klare voeding (meer zout en vet) Meer fastfood restaurants Groter aanbod van fruit en groenten Groter aanbod aan exotische ingrediënten De markteconomie Prijs van ongezonde < gezonde voeding Financiële steun aan producenten gezonde producten Monopolie positie van bedrijven die genetisch gemanipuleerd voedsel produceren (strikte regels voor boeren)

45 Omgevingsinvloeden Micro-omgeving Aanbod Regels
Variëteit? Chocomelk voor wie geen melk lust? Hapklaar? Fruitschilmoekes op school, op kamp. Betaalbaar? Tutti Frutti. Realiseerbaar? Vervoer? Opslag? Afval? Speeltijd = toilet + spelen + fruit eten? Regels Thuis en op school Do’s en don’ts Effectief als consistent uitgevoerd!

46 Ik MOET chocola! NU! Craving of “smachten naar” De grote goesting
Naar ongezonde dingen Naar heel specifieke producten Vet (frietjes) Zoet (chocola, madeleine koekjes) Zout (chips) Oppeppers (cola, koffie) Op voorspelbare tijdstippen ‘s Avonds voor de TV Bij dipjes in je circadiaans ritme Als je je down voelt …

47 Hoe ontstaat de grote goesting?
Leerproces: feed forward regelmechanisme (signaalfunctie) Vermijdt grote inbreuken op homeostase Hoe werkt het? 1e stuk chocola: suiker ↑  insuline ↑ 100e stuk chocola: zoete smaak  lichaam verwacht suiker  insuline ↑ Van chocola afblijven? Moeilijk want hypo-glycaemie!

48 Omgaan met chips-trantrums en melkchocolade-mokkerij
Preventief Voorkom associaties tussen externe stimuli (omgeving, aroma, tijdstip) en interne verandering (energietoevoer) Vb. Nooit chips eten voor de TV Curatief Vermijd de context die gelinkt is met eten (geen TV meer) Verbijten Afleiden: stel een ander gedrag (groenten met een dipsausje eten voor de TV)

49 Help, mijn kind doet niet graag aan sport!
Bewegen Help, mijn kind doet niet graag aan sport!

50 Waarom doen zij niet aan sport?
Lagere school Gezondheid Uiterlijk Adolescentie Kinderen denken nog niet aan sport en beweging in functionele termen: ze bewegen om de beweging, niet om gezond te zijn of er goed uit te zien. Ook bij adolescenten speelt de gezondheid maar een kleine rol rol – waarom zou dat ook? De meesten van hen zijn in relatief goede gezondheid, toch zeker in vergelijking met de meeste volwassenen in hun omgeving. Zelfs fitness zien adolescenten niet in context van gezondheid. En dat is een probleem: de meeste interventies promoten immers beweging omwille van de belangrijke gezondheidseffecten – en de meeste kinderen kan dat niet veel schelen. Cf. folder ter beweging en voldoende drinken met als een van de redenen ‘betere stoelgang’… Kinderen zijn anders dan volwassenen. Het zijn geen volwassenen in mini-formaat OPMERKING Determinanten om niet te bewegen zijn (gedeeltelijk) anders (bv andere activiteiten / prioriteiten, tijdsgebrek) dan determinanten van sedentair gedrag. Er is geen negatief verband tussen sedentair en actief gedrag bij kinderen!!! Ze kunnen veel stilzitten én veel actief zijn – het zijn geen tegengestelden! Wel angstaanjagend: richtlijnen voor beweging (1 uur per dag; wordt nog door de meeste kinderen gehaald) versus richtlijnen voor sedentair gedrag: minder dan 2 uur per dag aldus Americal Academy of Pediatrics (1995). Dat streefcijfer halen de meeste kinderen niet.

51 En waarom dan wel? Plezier beleven Competenties ontwikkelen
Sociaal contact … Nadruk op intrinsieke motieven Zelf-regulatie theorie Autonomie Verbondenheid  vb. schoon kostuumpje mogen dragen met een hele ploeg Competentie

52 Biologie & Ontwikkeling
Geslacht Jongens doen meer aan sport Leeftijd Met adolescentie daalt de beweging, zeker bij meisjes Fysieke ontwikkeling Ontwikkelingssnelheid, groei, motoriek, Gezondheidsparadox

53 Attitude & Cognities Voorgeschiedenis Zelf-effectiviteit
Succeservaringen? Ervaring met lessen LO? Laten proeven Geen competitie Gedifferentieerd Zelf-effectiviteit Verwachte effecten Lessen LO – verplichte witte shirt, blauwe broekje? Verwachte effecten Succes of afgaan? Ontspanning of sensatie (afhankelijk van de voorkeur) Kritiek van de coach Complimenten van je ouders om je inzet?

54 Faciliteiten Gestructureerde Ongestructureerd Aanwezigheid
Bereikbaarheid Toegankelijkheid (openingstijden – prijs) Aanbod (aanlokkelijkheid – verscheidenheid) Ongestructureerd Macro & Micro omgeving Veiligheid (verkeer – criminaliteit)

55 Omgeving Gezin (sociaal cognitieve theorie)  SES Voorbeeldrol
ouders siblings Sociale beïnvloeding Aanmoedigen / overtuigen / ‘zagen’ / straffen Sociale steun Informatief / praktisch / emotioneel  SES

56 Omgeving Normatieve verwachtingen Beschikbare alternatieven
Rollenpatroon ‘Halve jongen’ ‘Six-pack’ Subcultuur Beschikbare alternatieven Seizoenseffecten

57 Hoe verleiden we kinderen en jongeren tot gezond eten en bewegen?
Frisse tips op een bedje van een krokant gezondheidsbeleid

58 Dicht bij huis: wat kan het CLB?
Individuele benadering Medische consulten Individuele gesprekken Gezondheidsbeleid op school Meer proactief en preventief Ruimer kunnen werken

59 Individuele aanpak Medisch consult Voordelen Nadelen
We zien alle leerlingen We meten het BMI We kunnen vragen stellen en in gesprek gaan Leerlingen kunnen ons vragen stellen Nadelen Er kunnen meerdere aandachtpunten zijn: wat kiezen? We hebben weinig tijd per leerling Andere aanpak nodig voor leerlingen met normaal gewicht / overgewicht / obesitas Het individuele gesprek: valkuilen alom Een oefening

60 Powertraining in gespreksvoering
1 coach en 1 leerling Opdracht: zet de leerling aan om de slechte gewoonte die hij/zij noteerde te veranderen Subdoelen coach: Breng de leerling tot probleembesef Zet voordelen van verandering in de verf Geef praktische tips Bedenk welke informatie je de leerling mee naar huis zou geven Timing: 7 minuten Wissel van rol bij het signaal

61 Gesprekken tijdens het consult
Motiveren tot gedragsverandering Doelen Aanzetten tot gezond gedrag Laten stoppen met ongezond gedrag Methode = gesprek aangaan Probleembesef verhogen Tips tot verandering geven Frustraties Weinig effect Omgekeerd effect

62 Gedragsverandering “Take-away” boodschappen
Mensen willen wel veranderen, maar ze willen niet veranderd worden Gedragsverandering begint niet altijd vanzelf Blijvende gedragsverandering is moeilijk te bereiken

63 Fasen van gedragsverandering
terminatie

64 Precontemplatie Precontemplatie (voorbeschouwing) “I won’t change”
Geen intentie tot gedragsverandering Redenen Weinig kennis? Geen probleembewustzijn? Geen interesse? Mislukte poging tot veranderen achter de rug?

65 Precontemplatie  Contemplatie
DOEL: “Misschien moet ik er toch eens over denken…” METHODE: Motiveren i.p.v. confronteren Basislijn meting

66 Motiveren i.p.v. confronteren
Luisteren aanvaarden van de leerling: positief klimaat zicht krijgen op de weerstand Toon empathie situatie bekijken door de ogen van de leerling Vraag leerling stuit in zijn antwoord soms op tegen-strijdigheden: laat hem die zelf ontdekken

67 Basislijn meting Zelf ontdekken dat er een probleem is
Bewegingsdagboek Voedingsdagboek en –analyse Observatieschema’s Vraagt inspanning van de leerling!

68 Contemplatie Contemplatie (overweging) “I might change”
Bewust van het probleem Bezig met balans van voor- en nadelen (Vage) intentie tot GV (binnen 6 maanden)

69 Contemplatie  Preparatie
DOEL: “Ik zou er iets aan moeten veranderen…” METHODE: Beslissingsbalans Zelf-reëvaluatie

70 Beslissingsbalans Alle redenen om niet te veranderen
Alle redenen om wel te veranderen Belangrijkheid Eventueel nieuwe argumenten

71 Niet veranderen Wel veranderen Pro’s huidige gedrag
Contra’s nieuwe gedrag Contra’s huidige gedrag Pro’s nieuwe gedrag

72 Een beslissingsbalans
Voordelen Nadelen TV kijken Ontspannend na saaie dag (10) Eenzaam (3) Ik eet chips (8) Ik wil geen couch potato zijn (10) Gaan voetballen Buiten komen (2) Fit worden (5) Mensen zien (8) Achteraf alle stress kwijt (9) Moe en spierpijn (4) Lastig als het regent (7) Knieblessure kan verergeren (4) Ik blijf te lang in de kantine zitten (6)

73 “Voel ik me nog goed bij het oude gedrag?”
Zelf-reëvaluatie “Voel ik me nog goed bij het oude gedrag?” Verduidelijken van waarden (‘Waarom?’) Vergelijken met gezonde rolmodellen Visualisatietechnieken

74 Preparatie Preparatie = voorbereiding “I will change”
Klaar om te veranderen Op korte termijn = binnen de maand Actieplan bestaat of wordt uitgewerkt

75 “Dit probeer ik te bereiken tegen die datum.”
Preparatie  Actie DOEL: “Dit probeer ik te bereiken tegen die datum.” METHODE: Zelf-bevrijding Contract

76 Zelf-bevrijding Noteer alle mogelijke hindernissen
Zoek haalbare oplossingen  Verhoging zelfvertrouwen  Minder risico tot stopzetten GV bij hindernissen * Zorg voor volledigheid!! breng zelf mogelijke hindernissen aan indien de cliënt er geen kan bedenken * Laat de cliënt werken: De gezochte oplossingen komen liefst van hem: hij moet ze ook gaan toepassen en moet ze dus haalbaar inschatten

77  Think it, Ink it, & Post it!
Contract Als verbintenis om gedrag vol te houden Schrijf de doelstellingen expliciet op: doelstellingen blijven duidelijk opvolging en aanpassing zijn mogelijk  Think it, Ink it, & Post it! Bewaar op een actieve plaats Het contract is ook een vorm van zelfbevrijding: door het naar buiten brengen van je intentie geef je jezelf extra motivatie om door te gaan en kan je beroep doen op sociale steun.

78 U-SMART   Uitdagend Specifiek Meetbaar Aanpasbaar aanvaardbaar
Realistisch Tijdsgebonden  ‘t is ‘smart’ om positief te zijn!

79 Ik,……………………, stel mij volgende doelstellingen tegen datum van …/…/……, met …………………… als mijn getuige.
Doelstelling(en) & Actieplan: …………………………………………………………………………… (Tussentijdse) evaluatie van dit contract is voorzien op: …/…/…… Om mezelf te belonen, voorzie ik ……………………………………… Opgesteld te ………………………………., op …/…/…… Handtekening, Handtekening getuige,

80 Slippertjes en herval Kenmerken Het oude gedrag wordt terug opgenomen
Eerder regel dan uitzondering Terugval naar elke vorige fase is mogelijk

81 Preventieve technieken
Slippertje voorbereiden: bespreek de grote kans op voorhand  niet opgeven van alle hoop en stoppen van de inspanningen!!  zoek stimuli die helpen om te herpakken sneeuwbal-effect; dag-per-dag redeneren; fysiologisch risico (proeven van suiker --> zin neemt toe)

82 Technieken na herval Zoek oplossingen voor de oorzaken Sociale steun
vermijden risico-situaties zoeken van beschermende factoren Sociale steun om mee naar oplossing te zoeken om het zelfvertrouwen extern te ondersteunen Verdere technieken volgens fase

83 Actie Kenmerken “I am changing” Nog maar net veranderd (- 6m)
Concrete acties ondernomen Nieuwe gedrag langzaam geïntegreerd in levensgewoontes Soms lukt het, soms ook niet Bij aanvang zeer instabiel en veel kans op slippertjes/herval

84 Actie  Consolidatie DOEL: METHODE:
“Het lukt me steeds beter om door te zetten!” METHODE: Evaluatie contract Ondersteunende technieken

85 Evaluatie contract (sub)doelstellingen gerealiseerd? Ja  beloning
 nieuwe (sub)doelen Nee  contract aanpassen: tussenstappen; oplossen hindernissen Zie ook uitleg bij HERVAL

86 Ondersteunende technieken 1
Tegenconditionering situatie gekoppeld aan ongezond gedrag  koppelen aan alternatief, gezond gedrag Stimuluscontrole verwijderen van prikkels die ongezond gedrag uitlokken, en vervangen door prikkels die gezond gedrag stimuleren

87 Ondersteunende technieken 2
Contingentiemanagement belonen van stappen in de goede richting nadruk op niet-materiële beloningen bestraffen van negatief gedrag best vermeden Verhogen zelfvertrouwen oplossingen voor moeilijke situaties op voorhand bedenken (zie fase 3)

88 Ondersteunende technieken 3
Sociale steun zeer belangrijk drie vormen: model-functie sociale norm: mate waarin belangrijke personen vinden dat doelgedrag moet gesteld directe steun: herinneren, mee gezond eten of bewegen, mogelijkheid creëren, ... Sociale steun is altijd belangrijk, maar zeker in deze fase.

89 Behoud Consolidatie = behoud “I have changed”
Nieuwe gedrag > 6 maanden gesteld Herval is mogelijk

90 Consolidatie  Terminatie
DOEL: “Ik moet er niet meer aan denken” METHODE: Blijvende ondersteuning

91 Blijvende ondersteuning
Sociale steun sterke invloed van familie, vrienden,… Contingentiemanagement leren zichzelf belonen voor volhouden Sociale bevrijdingsactie Omgeving stimuleren om mogelijkheden tot nieuwe gedrag te vergroten

92 Terminatie Blijvende stabiele gedragsverandering
Nieuwe gedrag > 5 jaar gesteld Het is een gewoonte geworden Zelfvertrouwen is hoog Geen neiging tot herval Voor velen een onbereikbaar stadium!!

93 Basishouding gespreksvoering
Leerling en begeleider zijn evenwaardig (↔ advies geven, aanporren tot veranderen, verandering opleggen) De leerling heeft altijd een goede reden om te doen wat hij/zij doet De wil tot verandering komt van de leerling, niet van de begeleider of de omgeving Geduld en pragmatisme. Motiveren = langzaam proces!

94 Principes gespreksvoering
Planmatige aanpak Start = in welke veranderingsfase zit de leerling? Methode afstemmen op veranderingsfase In haalbare stappen werken Tijdsinvestering Verschillende sessies! Van minstens ¾ u! Meestal proces van maanden!

95 Gespreksvoering - Praktisch
Wat kan je doen binnen 1 consult? Gesprekstechnieken naar fase Precontemplatie: zwijgen* Contemplatie: zwijgen Preparatie: zwijgen Actie: zeggen dat ze het goed doen Behoud: zeggen dat ze het goed doen Herval: zwijgen * in feite: luisteren…

96 Praktisch Informatie en tips? Enkel voor wie écht gemotiveerd is?
Als de leerling er zelf om vraagt? Dan nog opletten: kan aanleiding zijn om in het verweer te gaan! Enkel voor wie écht gemotiveerd is? Een eenvoudige rekensom 100 leerlingen 2 gesprekken van ½ u per leerling 100 u bij te plannen in agenda?

97 Gesprekstechnieken - praktisch
Overtuigen en tips geven? In 1 → 10 % van gesprekken goed effect In 90 → 99% effect = weerstand Ontkenning en minimalisering (ik heb vorige week maar 1 keer frieten gegeten) Projecteren en externaliseren (mijn broer, die is pas erg) Internaliseren (ik heb daar toch het karakter niet voor) Ontwijken (niet luisteren, vragen niet beantwoorden…) Aanvallen (dat zijn uw zaken niet)

98 Medisch consult Kort individueel moment Meerdere aanspreekpunten
Keuzes maken Goede bevraging als basis Realistische doelstelling Zwijgen waar nodig

99 Medisch consult Meten en wegen? Selectieve opvolging? Advies meegeven?

100 Wat kan nog? Scholen ondersteunen in het opzetten van een gezond beleid Opgelet: gezond eten en bewegen is geen prioriteit voor de school / de leerlingen Onze taak: sensibiliseren en coachen indien gewenst Element binnen maatschappelijke aanpak Meer kans op lange termijn succes

101 Hoe kunnen we scholen coachen?
Helpen bij het inschatten van de beginsituatie Bij de leerlingen: hoe staat het met hun gezondheid? Stellen ze gezond of ongezond gedrag? Hoe komt dat? Op school: Wat doet de school al? Zijn er hiaten in de werking? veldentabel 3 assen continuïteit over de jaren heen

102 Hoe kunnen we scholen coachen?
Verwijzen naar materialen Om de beginsituatie in kaart te brengen Werkzame interventies kennen Procesbegeleiding Wijzen op de voor- en nadelen van gekozen opties Voortdurend oog voor evaluatie Draaischijf in een netwerk Scholen in contact brengen met externen (Logo’s, VAD, …) weten waar de school bijkomende financiële ondersteuning kan krijgen

103 Individuele leerling Klas School Omgeving Educatie Structurele maatregelen Afspraken

104 3 assen gezondheidsbeleid
As 1: proactief – remediërend Remediërend = een probleem aanpakken Preventief = zorgen dat een probleem niet ontstaat (primair) / niet erger wordt (secundair) / niet tot nare neveneffecten leidt (tertiair) Proactief = zorgen voor een optimale voedingsbodem (welbevinden is de focus) Wij gebruiken als houvast een model met drie assen. Wie een beleid uitstippelt waarin acties mooi over alle assen zijn verdeeld, zit goed.

105 Van proactief tot reactief
Remediërend Houding t.o.v. sport van - naar + krijgen Overgewicht aanpakken Preventief = focus op probleem Regels opdat leerlingen niet zouden snoepen Nul-tolerantie voor het plagen van kinderen met overgewicht Proactief = focus op welbevinden Speelplaats leuk inrichten (nodigt uit tot actief spelen) “Onze school is een gezonde school”

106 3 assen gezondheidsbeleid (2)
As 2: acties gericht op personen – acties gericht op de omgeving Personen Veranderen wat leerlingen denken / voelen / kunnen / durven / willen / plannen Kan individueel of in groep Omgeving Fysieke omgeving / aanbod / regels veranderen Socio-culturele omgeving / financiële aspecten

107 Persoonsgerichte interventies
GVO Kennis verhogen Vaardigheden versterken Attitude (houding) veranderen Motiveren Intenties publiek maken: “een contract met mezelf” Alle leerlingen aanmoedigen in de les LO

108 Omgevingsgerichte interventies
Regels op school en thuis Reclametruken Een fel gekleurd bord bij het gezonde broodje Het aanbod verzorgen Tutti Frutti Een gezonde mini-onderneming op school Bewegingsmomenten in de klas

109 3 assen gezondheidsbeleid (3)
Adviserend – emancipatorisch Adviserend = als expert “gezonde voeding is een prioriteit op deze school” Tips over gezonde tussendoortjes Emancipatorisch = als coach Inspraak van leerlingen in wat we doen en hoe we dat doen Actieve inbreng van ouders Adviserend = wij als gezondheidsexpert, als mensen die weten wat goed is voor kinderen. Wij hebben bijvoorbeeld argumenten om van gezonde voeding een prioriteit te maken op school. We geven aan ouders uitleg over gezonde tussendoortjes. Omdat we veel weten en kunnen, hebben we de neiging om onze doelgroep een beetje uit het oog te verliezen. Wat vinden kinderen er zelf van? Zij zijn heel creatief. En wat ze zelf mee bedenken en uitvoeren, dat blijft veel langer hangen.

110 Meer weten? Werkzame interventies
Intranet VCLB koepel (www. VCLB-koepel.be): inhoudelijke ondersteuning  portaalsite vormingscentrum  project proactief werken  bibliotheek  proactief in CLB  handleiding “evidence based werken” Europees project “getting evidence into practice”

111 Meer weten? Pittig en altijd vers! Mosterd uit eigen huis
Website VCLB koepel: intranet Deelsite gezondheidsbeleid Deelsite preventieve gezondheidszorg Pittig en altijd vers!

112 Meer weten? Over gezond en ongezond gedrag van Vlaamse jongeren
Studie Jongeren en Gezondheid Website Universiteit Gent

113 Initiatieven van de VLOR
Studiedagen oktober - november 2007 herhaling van de studiedagen voorjaar 2007 Website: ww.gezondopschool.be DVD

114 Meer weten? Methodieken Algemene methodiek: ‘gezonde school’
Thema voeding & beweging

115 Meer weten? Inspiratie en materialen
Vlaams Instituut voor Gezondheidspromotie Overzicht van reviews Ga naar methodieken – reviews & factsheets Overzicht van projecten en materialen Ga naar thema’s – voeding en beweging (bibliografie) Pedagogische begeleiding Pedagogische thema’s – Vakoverschrijdend werken

116 Meer weten? LOGO Inventaris Brochures (www.logowvl.be)
LOGO ondersteunt projecten (zie voorbeelden) …

117 Meer weten? Provincies en andere lokale besturen, vb. Mutualiteiten
Mutualiteiten Sportorganisaties en –federaties: SVS, Bloso, Olympic Health Foundation, … Profitorganisaties: Kelogg’s, Danone, Zespri, Medios, …

118 Meer weten? Caleidoscoop
Audrey Eertmans. Waarom eten we wat we eten? 2007, 2007, 19 (4): 26-30 An Victoir. Scho(o)l! Gezondheid. 2006, 18:2-6 Pieter Tweepenninckx & An Victoir. Friet met Bacardi en na de basket een fruitsapje? 2003, 15:5-26 Stephan Van Den Broucke, Omer Van den Bergh & An Victoir. Een kwestie van gezond verstand? 2002, 14:3-26 An Victoir. De school op het spreekuur. 2001, 13:2-18 Olaf Moens, Werken aan een gezondheidsbeleid op maat van de school 2006, 18:6, 8 Marc Boedts en Sofie Sweertvaegher. Gezonde eetgewoonten en medicatiegebruik op school 2007, 19:2, 34

119 Met alle Chinezen… Op uw gezondheid!