NVA Tilburg Ina van Berckelaer-Onnes Universiteit leiden

Presentatie over: "NVA Tilburg Ina van Berckelaer-Onnes Universiteit leiden"— Transcript van de presentatie:

1 Autisme en waarneming 05-09-2012
NVA Tilburg Ina van Berckelaer-Onnes Universiteit leiden Ina van Berckelaer-Onnes Universiteit Leiden

2 Programma Korte inleiding: ‘autisme up-to-date’ Autisme en cognitie
Autisme en waarneming Waarneming dé ingang voor de behandeling

3 Autismespectrumstoornissen: een leven lang anders!
Gezondheidsraad (2009) Autismespectrumstoornissen: een leven lang anders! Van jong tot oud

4 Autismespectrumstoornissen DSM IV: vijf classificaties
GZ/OG 12F 2012 Autismespectrumstoornissen DSM IV: vijf classificaties Autistische stoornis Stoornis van Asperger PDD-NOS Stoornis van Rett en de Desintegratieve stoornis van de kinderleeftijd gaan er uit, vallen niet onder ASS DSM 5 (2013): één classificatie: Autismespectrumstoornis Ina van Berckelaer-Onnes Universiteit Leiden

5 Prevalentie cijfers Autistische Stoornis 10 - 13 op 10.000
Stoornis van Asperger op PDD-NOS op ASS op ASS: Internationaal gaat men uit van ongeveer 1% van de bevolking

6

7 Is er sprake van een autisme epidemie?
* Grotere bekendheid met autisme, ook in een breder publiek * Ruimere omschrijving in DSM * Betere diagnostische instrumenten * Betere autisme-zorgsystemen

8 Is er sprake van een autisme epidemie?
* Drug exposure * Vroeggeboorte, laag geboorte gewicht * Oudere ouders, vooral vaders * Veranderende, meer sociaal eisende maatschappij (studiehuis, kantoortuin)

9 Ratio man : vrouw Autistische stoornis ????? 4 : 1
Asperger syndroom ????? 8 : 1* IQ > 70 ??? : 1 IQ < 50 ??? : 1 *Maar we zien een grote toename in volwassen vrouwen die zich aanmelden met de vraag naar autisme

10 Verschillen in mannen en vrouwen met ASS
Meisjes en vrouwen zijn: socialer en worden dus eerder als extreem verlegen of sociaal angstig gediagnosticeerd volgen de omgeving meer, maar nemen wel weinig initiatief tot interactie

11 Verschillen in mannen en vrouwen met ASS
Meisjes en vrouwen zijn : zich meer bewust van gevoelens en sociale interacties hebben meer verbeelding en tonen vaker symbolisch spel, maar hebben een grote kans op realiteitsverlies

12 Verschillen in mannen en vrouwen met ASS
GZ/OG 12F 2012 Verschillen in mannen en vrouwen met ASS Meisjes en vrouwen hebben: obsessies voor dieren, mode, soap series ipv planeten, treinen ed. Het zijn dus vaak dezelfde dingen waarin andere meisjes geinteresseerd zijn, maar de kwaliteit en intensiteit is anders Meisjes/vrouwen zijn minder actief en agressief, en geven minder gedragsproblemen Ina van Berckelaer-Onnes Universiteit Leiden

13 Autisme en research Gedragsniveau Cognitief niveau
Neurobiologisch niveau

14 Wat is bekend van de driedeling?
Gedrag is tot op heden het enige niveau om tot een classificatie te komen!!!!! Cognitie kan tot op heden alleen maar aanwijzingen geven voor een speciale manier van denken, van waarnemen

15 Wat is bekend van de driedeling?
Neurobiologie geeft momenteel twee feiten: genetische predispositie (90%) en de aanwezigheid van een nog onbekende trigger of onbekende triggers, die vermoedelijk de neurotransmitters betreffen. Autisme is dus een multifactoriële aandoening

16 Sociale interacties Gedrags- niveau Communicatie Stereotypieën

17 Sociale Intercaties Te korten in Wederkerigheid Gedeelde aandacht
Fysieke toewending Oogcontact Vanzelfsprekende acceptatie

18 Communicatie (non-verbaal)
Wijzen proto-imperatief proto-declaratief Aankijken Gebaren Toewenden Beurtnemen Wederkerigheid

19 Communicatie (verbaal)
a) Taalvorm ● vertraagde spraaktaalontwikkeling (uitzondering de stoornis van Asperger) ● vreemde intonatie b) Taalgebruik (pragmatiek) ● moeite met sociale codes en gespreksregels ● problemen in wederkerigheid, geen dialoog

20 Communicatie (verbaal)
c) Taalbegrip (semantiek) ● Problemen met: persoonlijke vnw. ?? synoniemen homoniemen uitdrukkingen ● Letterlijkheid ● Geen contextgebruik

21 Beperkt repertoire interesses en activiteiten
Obsessies voor: * draadjes * bepaalde getallen * lichtknopjes * bepaalde geluiden * haakjes * dinosaurussen * bepaalde kleuren * landkaarten * bepaalde geuren * riviermondingen

22 Cognitie Intelligentie: ASS komt op alle niveaus van verstandelijk functioneren voor. Slechts 15-20% van de autsitische populatie heeft ook een verstandelijke beperking (dus geen 75%, hetgeen aanvankelijk werd gedacht) Intelligentietests kunnen (nog?) geen gedragsdiagnose classificeren of indiceren

23 Cognitie Het denken, de waarneming van mensen met ASS is anders
Onderzoek naar dit denken beoogt: a) verklaring van het gedrag b) indicaties voor disfuncties in de brein

24 Theorie of Mind Vermogen om aan anderen en jezelf emoties, gedachten,intenties en dergelijke toe te schrijven dwz: Vermogen om iemands intenties te begrijpen en/of aan te voelen

25 Executieve Functies Plannen (talent voor routes)
Organiseren (talent voor schema’s) Anticiperen (nee, behoefte aan voorspelbaarheid) Problemen oplossen (inventief als het in hun straatje past)

26 Problemen oplossen Wat te doen als je rook uit het huis van je buurman ziet komen? Wat te doen als er een wegversperring is? Wat te doen als bus 12 niet gaat?

27 Central Coherence (Frith, 2003, 2004, 2006)
Problemen in : Het betekenisvol integreren van waargenomen prikkels; ze blijven aan de details hangen Het benutten van de context Het herkennen van dynamiek in een statische afbeelding

28 stimuli voelen ruiken proeven zien horen betekenis

29 fragmentarische en letterlijke betekenisverlening
stimuli voelen ruiken proeven zien horen fragmentarische en letterlijke betekenisverlening

30 Beredeneren ipv aanvoelen
Beredeneren kost veel tijd en energie, met name vanwege de zeer gedetailleerde wijze van waarneming Onderzoek heeft aangetoond dat de verwerkingsnelheid aanzienlijk trager verloopt bij mensen met ASS (Spek, 2008)

31 Van Dalen (1993) Twee verschillende dingen
hout en ijzer 1 ding (na het vast te pakken) hamer Functie timmeren Benodigdheden spijkers

32 Van Dalen (1993) Ziende blind: Tengevolge van mijn overselectief waarnemen dringt de volle betekenis van hetgeen door mij wordt gezien, niet direct tot mij door. De verwerving van de volle betekenis kost immers enige tijd van observeren (vanuit verschillende gezichtspunten)

33 Van Dalen (1993) Horende doof:
Heeft te maken met het feit dat ik iets meerdere malen moet horen voordat de betekenis pas goed tot me doordringt. Eenmalige, indirecte, impliciete opmerkingen werken meestal slecht.

34 Van Dalen 1993 Van detail naar een betekenisvol geheel: dat kost tijd, denkarbeid en energie!

35 Waarneming en betekenisverlening
Vier niveaus van waarneming 1) Sensatieniveau 2) Presentatieniveau 3) Representatieniveau 4) Metarepresentatieniveau Sensatie Perceptie

36 Sensorische en Perceptieproblemen
Sensatie: het onderkennen van stimuli uit de omgeving; problemen in alle zeven zintuiglijke kanalen (tast, smaak, reuk, visus, gehoor, evenwicht en proprioceptis) Perceptie: betekenisverlening en –ontlening; problemen bijvoorbeeld in: -het gebruik van persoonlijke voornaamwoorden -perspectiefneming

37 Zintuigen en sensatie Tast overgevoelig voor nylon (angst–obsessie)
Smaak weerstand tegen draadjesvlees Reuk overgevoelig voor de geur van ei Zien overgevoelig voor lichtflitsen Horen overgevoelig voor stofzuigen Evenwicht genieten van evenwicht, of het tegenovergestelde Proprioceptisch blijven hangen in de nabijheidszinnen

38 Sensatie en perceptie Sensatie
Het detecteren van een stimulus in de omgeving (Levine, 2000) Perceptie Interpretatie van de informatie die door de zintuigen is verzameld (Goldstein, 1999)

39 Presentatieniveau De betekenisverlening vindt plaats in het hier en nu. Een leeg glas heeft dus geen betekenis, een vol glas wel

40 Representatieniveau Een lege beker verwijst naar drinken
Een pictogram met een beker verwijst naar drinken Het gesproken of geschreven woord verwijst naar drinken DRINKEN

41 Metarepresentatieniveau
Op dit niveau kan de beker een andere betekenis krijgen Dit betreft ook spreekwoorden, grapjes en woordspelingen

42 Cognitie: conclusies ● Systeemdenkers ipv empathische denkers (Theory of Mind) beredeneren ipv aanvoelen ● Cognitieve inflexibiliteit (Executieve Functies) problemen in het switchen van aandacht ● Voorkeur voor een lokale ipv globale waarneming/perceptie (Centrale Coherentie) problemen met betekenisverlening

43 Maar zeer getalenteerd in
Perceptuele vaardigheid (Mottron & Burack, 2001) ‘Systemizing’, een superiore capaciteit in het extreem mannelijke brein (Baron-Cohen, 2005) Zich uitend in verschillende savant vaardigheden

44 Superiore talenten in autisme
Savant skills in muziek, wiskunde, tekenen etc Uitmuntend geheugen voor feiten Puzzelen en andere ruimtelijke vaardigheden Oog voor kleine details, kleine veranderingen Absoluut gehoor

45 Locale vs globale waarneming
Kees Momma

46 Wat is noodzakelijk? Te kijken naar: de sterke en zwakke kanten van de persoon met ASS (classificatie alleen is niet voldoende, grondige diagnostiek is vereist) Te realiseren dat autisme in principe geen gedragsprobleem is maar een cognitief probleem ten gevolge van een prikkelverwerkingsprobleem, dat kan uitmonden in een gedragsprobleem

47 Autisme en waarneming 05-09-2012
Dit zal ook leiden tot: Toenemende verbeteringen in de diagnostiek en behandeling Toename in wetenschappelijk onderbouwde diagnostiek en behandelingsmethoden Verschuiving van gedragsmatige behandeling naar behandeling dat gericht is op een specifieke denkstijl, op een andere waarneming Ina van Berckelaer-Onnes Universiteit Leiden

48 Beer leerde in eerste instantie de volgorde van de oneven en even getallen omdat de straatnummeringen zo lopen hetgeen hij vanuit zijn buggy waarnam. Dank voor uw aandacht en wel thuis!