Economie, Maatschappelijke Verantwoordelijkheid Sociale (on)gelijkheid

Presentatie over: "Economie, Maatschappelijke Verantwoordelijkheid Sociale (on)gelijkheid"— Transcript van de presentatie:

1 Economie, Maatschappelijke Verantwoordelijkheid Sociale (on)gelijkheid
Quality of Life Economie, Maatschappelijke Verantwoordelijkheid Sociale (on)gelijkheid & Quality of Life

2 Opbouw van dit college Ethiek en normatieve wetenschap?
Waar haalt de ethiek haar (normatieve) gronden dan vandaan? Welk belang wil de ethiek dienen? Welk belang wil de economie dienen? Hoe brengt het Quality of Life-denken een samenhang aan in die belangen? Hoe is de verantwoordelijkheid van de economische agens te bepalen?

3 Is ethiek een normatieve wetenschap?
Wat is ethiek? Wetenschap over de geleefde moraal van mensen. Wat zijn de gronden van de ethiek Openbaringen / godsdienstige normatieve ethiek Het menselijk denken: Imanuel Kant / humanisme Sociale gewoonten/natuurrecht Grote voorbeelden / Mahatma Gandhi, Nelson Mandela, Martin Luther King, enz. Achterliggend is altijd de mensbeschouwing, D.w.z. de (oeroude) vraag: Wie is de mens? Quid est homo? Wie ben ik?

4 Wat doet een mensbeschouwing?
Een mensbeschouwing zegt: wat ze het hoogste van het mens-zijn acht; wat ze op grond van dat ‘hoogste’ de taak van de mens acht; hoe ze de menselijke samenleving geordend wil zien, opdat dat hoogste van de mens ook vorm kan krijgen; Politieke ordeningen; Sociale ordeningen; Juridische ordening; Economische ordeningen, enz. Wat ze meent dat de mens toekomt c.q. nodig heeft, enz. Alle sociale activiteiten van de mens zijn, m.i., uitwerkingen van de visie op de mens.

5 Hoe werkt de ethiek dat mensbeeld uit?
Humaniteit Waardeveld x Normen Waardeveld y Waardeveld z Gebaseerd op visies van verschillende oorsprong: Het geheel van menselijk handelen, Individueel, collectief of via organisaties

6 Contrastgevoelensof: Gevoelens van onbehagen
Situatie Visie op humaniteit De actuele situatie en de vraag wat er aan de hand is, én wat daarvan de consequenties voor deze persoon / cliënt, groep / land is. Visie op menselijk welzijn of Quality of Life en de mogelijkheden om dat menselijk welzijn te actualiseren in deze actuele situatie(s). Contrastgevoelensof: over Gevoelens van onbehagen Humaniteits aspecten Behorens: is & oughts Normatief gedrag Moreel probleem

7 Ethiek en mensbeschouwing
Ethiek steunt – MERENDEELS -op een wijsgerige of theologische antropologie! VRAAG: kan dat ook anders? Ja, de Natuurrechttheorie: 1.1 Natuurrecht met vaste inhoud 1.1.1 De Kosmos 1.1.2 Christelijke openbaring 1.1.3 De Rede 1.2 Natuurrecht met wisselende inhoud

8 Natuurrecht met wisselende inhoud
Het natuurrecht wordt hier niet afgeleid uit een abstracte ideeënwereld (bijv. bij Plato), of uit een openbaring (geloofsethieken). In het natuurrecht met wisselende inhoud gaat men uit van de natuur zoals die is (?). Er bestaat een ontologisch en een deontologisch natuurrecht: Ontologisch natuurrecht behelst de gedachte dat normen herleid kunnen worden tot de waarneembare natuur of de metafysische natuur. In het deontologische natuurrecht wordt niet verondersteld dat normen gefundeerd kunnen worden op het zijnde doch aangenomen dat zij direct kenbaar en zelfevident zijn. Natuur in het woord natuurrecht duidt dan veeleer op de kritische dimensie ten opzichte van het positieve recht in de vorm van universeel geldende en zelfevidente normen.

9 Natuurrecht met wisselende inhoud - 2
Deze vorm van natuurrecht is minder dogmatisch dan de overige vormen. Filosofisch gezien is het echter een probleemverschuiving omdat het onmogelijk is gebleken om vaststaande normen uit de natuur te kunnen afleiden. VOORBEELD: R.S. Downie, Roles and Values. An introduction into Social Ethics (1971), London.

10 Hoe fundeert Downie de ethiek zonder mensbeschouwingsbasis?
Door haar te baseren op vijf “obvious thruths” (blz. 27) over de natuur van de mens. Deze obvious truths zijn: De “lack of self-sufficiency”. De “limited benevolence or a confined generosity”. Het ongeveer “equal in power” zijn. De beperktheid in “understanding, knowledge, skills, and so on”. Omdat de menselijke omgeving “a scarcity in the commodities which supply human nees and wants” biedt, hebben mensen behoefte aan bezit, en aan instanties die dat bezit garanderen. Door samen te werken kunnen mensen veel van die schaarste opheffen, maar voor die samenwerking zijn regels nodig! DUS: (ook) ETHIEK! Een door mij gepropageerde ethiek is de ethiek die uitgaat van QoL-criteria of van de Capability Approach.

11 De Capability Approach
Smarty Sen Martha Nussbaum De z.g. Capability Approach is een conceptueel raamwerk ontwikkeld om sociale toestanden in termen van menselijk welzijn te kunnen evalueren. Het omvat 10 essentiële menselijke vermogens (capaciteiten) die basis zijn om het Goede Leven en de Menselijke Waardigheid te “meten”. De lijst is bekend onder de naam: Capabilities List. Ze omvat: 1. Leven. 2. Lichamelijke gezondheid. 3. Lichamelijke onschendbaarheid / integriteit. 4. Zintuiglelijke waarnemingen, verbeeldingskracht en denken. 5. Gevoelens / emoties. 6. Praktische rede. 7. Sociale banden: Het vermogen om met en voor anderen te leven, anderen te erkennen, zich om hen te bekommeren, zich in andermans situatie te kunnen inleven;. Kunnen beschikken over de maatschappelijke fundamenten tégen vernedering en vóór zelfrespect; gelijkheid van de ander inzien. 8. Andere biologische soorten erkennen. 9. Spel, genieten, recreatie, enz. 10. Vormgeving van de eigen omgeving. Politiek. Materieel. FRONTIERS OF JUSTICE:  DISABILITY, NATIONALITY, SPECIES MEMBERSHIP, by Martha C. Nussbaum. Cambridge, MA:  The Belknap Press of Harvard University, 2006.  512pp. Hardcover. ISBN: (Nederl. Vertaling, Zie blz. 76/77).

12 De mogelijkheid consensus over de essentiële menselijke vermogens te verkrijgen en de erkenning van hun universele / interculturele basis. Nussbaum stelt: de Capabilities lijst is geformuleerd, zo hoopt ze, in termen van: Louter vrijstaande ethische idealen, Niet steunend op metafysische en epistemologische doctrines (bijv.: de ziel, of de openbaring, noch op de ontkenning daarvan). Zo verdeelt ze de mensen niet langs de lijnen van religie of van omvattende ethische doctrines. Ze hoopt ook dat deze Capabilities lijst mensen kan verenigen die onderling verschillende levensovertuigingen hebben (Frontiers of Justice, 2006: p. 163).

13 De drie soorten van essentiële menselijke vermogens
Basisch vermogens: Basic capabilities refer to the most rudimentary innate powers that every individual possesses but in undeveloped or potentional form. A newborn child, for example, has the capability for speech and language, love and gratitude, practical reason, etc. in this sense. Every being born of two human parents could be considered to posses basic capabilities. Interne vermogens: Internal capabilities refer to a developed sense of powers and capacities that every individual human being grows towards when sufficient conditions are provided. While some internal capabilities such as the ability to eat, to move around and to be capable of sexual functions may require just time and bodily maturation with a minimum of supporting conditions, others such as the ability to speak a language and creative use of one’s thinking and imagination may require more intensive and elaborate supporting conditions Externe vermogens: The external (combined) capabilities. These refer to internal capabilities combined with appropriate external conditions for the exercise of different human function.

14 Wat Nussbaum wenst: Nussbaum's Capabilities Approach aims to show the threshold for the possibility of a good life for the disabled, for the poor citizens of other countries, and for non-human animals. The capabilities list is to be used and is actually used in politics every where in the world, but most in developing countries; It is an outcome based approach, focusing on measuring the level of social justice in a society anywhere in this world by means of Well-Being Indicators; In my opinion, it offers also the justification of the Good Life in the several domains of human life, e.g.: Education, Social Work, Health, Economics, and so on. Comparison of welfare and well-being of the nations.

15 Morele rechtvaardiging van gelijkheid
Een paar opmerkingen over het sociale rechtvaardigheidsaspect of de Capability Approach: Nussbaum’s concept van Sociale Rechtvaardigheid moet worden verstaan in termen van haar Capability Approach. En het ……. kan/ moet worden uitgewerkt als een politiek programma; kan/ moet worden uitgewerkt op domeinen als: gezondheid, maatschappelijk werk, opvoeding en onderwijs, welzijn, economie, enz.; Fundamenteel in het uitwerken van dit concept van sociale gerechtigheid zijn: “The basic need of men is: to give form to once capabilities and the necessity to cooperate in the process of working out or to actualize these basic needs by governments, political parties, institutions, economical institutions, the educational system, individuals, and so on”; “Solidarity based on the fact that anyone is having more or less the same capabilities and the natural wish for maturation and actualization of them to a certain level” (zie volgende sheet voor meer gedetailleerde opmerkingen).

16 De Capability Approach is outcome-oriented (2006: 241)
Nussbaum gaf haar theorie is een outcome-oriented basis, door de tien menselijke basis vermogens te zien als dat wat ieder mens nodig heeft / behoeft om op waardige wijze te kunnen leven. Een samenleving die deze tien vermogens de kans geeft zich te ontwikkelen is een rechtvaardige samenleving. Deze capaciteiten zijn rechten en impliceren een idee van een drempel. Een drempel waaronder het niet mogelijk is voor een mens om goed te functioneren. Het sociale doel moet zijn: mensen boven dat drempelniveau te laten leven.

17 De Capability Approach is outcome-oriented (2006: 241)
TWEE VRAGEN: Hoe meet je quality of life? Methodologische vraag. Wat is een acceptabel niveau van QoL? Sociale / psychologische / filosofische vraag.

18 Het meten van Quality of Life of van Welzijn?
De klassieke manier van meten: GDP (Gross Domestic Product / Bruto Binnenlands Product)? Bezit? Rijkdom? De grootte van het BBP kan op drie manieren worden berekend: De objectieve methode: optelling van de in een land gerealiseerde toegevoegde waarden. De subjectieve methode: optelling van de in een land verdiende primaire inkomens. De bestedingsmethode: de bestedingen van alle gezinnen, de bedrijven en de overheid bij de binnenlandse ondernemingen De termen 'objectief' en 'subjectief' hebben hier een specifieke betekenis. Objectief betekent hier 'goederen' ('objecten') en subjectief 'personen' ('subjecten'). * See: Human Development Report Beyond scarcity: Power, poverty and the global water crisis.

19 Is this GDP-PPP een voldoende benadering van welzijn?
Europe GDP-PPP per capita map Is this GDP-PPP een voldoende benadering van welzijn?

20 Het meten van Quality of Life of Welzijn kan niet (niet alleen
Het meten van Quality of Life of Welzijn kan niet (niet alleen!) op grond van rijkdom! Aristoteles zei al: “Rijkdom is zeker niet het goede waar we naar zoeken; want rijkdom is louter nuttig om wille van iets anders”. Dat “iets anders” is de kan voor mensen om hun potentiaal als humane wezens te realiseren. Echte kansen gaan over het hebben van echte keuzen - keuzen die komen als er voldoende inkomen, een opleiding, goede gezondheid en te leven in een land dat niet door tirannen wordt geregeerd. Amartya Sen schreef: “Development can be seen… as a process of expanding the real freedoms that people enjoy”. (Sen 1999, p.3.)

21 Het meten op basis van de Capability Approach: Human Development Index (HDI)?
De HDI-index is een welzijnsindicator op basis van de Capabilities Approach. Vandaag de dag wordt de HDI door de VN gebruikt om de ontwikkelingsindex te meten*. HDI = levensverwachtingen, opleidingsmogelijkheden en afgeronde studies, and persoonlijk inkomen. GDP-index is een samengestelde index, die de gemiddelde resultaten op drie basis dimensies van de menselijke ontwikkeling meet: Een lang en gezond leven, Het kennisniveau, een acceptabel niveau of standaard van leven. Bruto Nationaal Geluk: Bhutan, Sarkozy’s intentie ook.

22 De Quality of Life Indicatoren?
QOLI zijn indicatoren die gekarakteriseerd kunnen worden als observeerbare variabelen waarvan verondersteld kan worden, vermoed kan worden dat ze verwijzen naar andere (meestal niet-observeerbare) variabele(n). Zij kunnen worden gezien als (a) symptoom van iets anders. Een indicator-indicated relatie kan functioneel zijn, of ze kan bestaan uit een statistische correlatie. Het is een corrigeerbare hypothese, niet een arbitraire definitie. Als zodanig het beste te rechtvaardigen als ze geïncorporeerd is in een theorie, bijv. een mathematisch model. Sociale indicatoren zijn uiteraard indicatoren die tot een of andere sociale context / contexten behoren. Tenslotte: een Quality of Life Indicator is een indicator die het mogelijk maakt een bepaalde mate van welzijn te meten. Zie:

23 Quality of Life Onderzoek & QoL-ethiek
Empirische studies naar Quality of Life zijn van recente datum (Ruut Veenhoven, in Conditions of Happiness, 1984; Nussbaum & Sen, 1993 / 2002). Het was de econoom Amartya Sen, die het idee over de Capability Approach lanceerde. Martha Nussbaum volgde – op eigen wijze – Sen in haar boeken Women and Human Development: The Capabilities Approach (2000) en Frontiers of Justice (2006). Amartya Sen's (een econoom) Capability Approach focust op potentieel te bereiken waardevolle manieren van functioneren (Murray & Pauw, 17-7, 2006). Martha Nussbaum's versie van de Capabilities Approach kreeg vanaf 1980 wereldwijde aandacht van ethici. Ze verdedigt een Capabilities Approach-ethiek, die gebaseerd is op het recht op realisatie van wat zij ziet als de centrale menselijke vaardigheden/vermogens in combinatie met een zeker minimum niveau van het bereiken daarvan. Nussbaum gebruikt deze visie als basis voor fundamentele politieke principes en grondwettelijke garanties (in bijzonder voor vrouwen (1980) en sinds 2006 ook voor lichamelijke en geestelijke gehandicapten, immigranten, en voor niet-menselijke levens (dieren).

24 Kortom: QoL-ethiek kent twee centrale ijkpunten:

25 Universele QOL–Marix: Ruut Veenhoven
Externe Kwaliteiten Interne Kwaliteiten Levenskansen Leefbaarheid van de omgeving Leef-vaardigheid van de persoon / groep Levensresultaten Nuttigheid voor het leven Waardering voor het leven Specificatie vanQOL in andere levensdomeinen

26 Biologische matrix: Ruut Veenhoven
Externe Kwaliteiten Interne Kwaliteiten Levenskansen Biotoop Vit-zijn Levensresultaten Aanpassing: Voortbestaan van de soort Een lang en gelukkig leven Specification of QOL in all the domains of life

27 Matrix voor opvoeding en scholing Martin Valenkamp
Externe kwaliteiten Interne kwaliteiten Levens- kansen Het faciliteren van het opvoeden en het opgeleid zijn Een drive hebben om te leren resultaten Maatschappelijke relevantie van opvoeding en opleidingen Het resultaat van opgevoed en opgeleid te zijn (paideia)

28 Samenvatting van concepten van de verschillende QWoL-kwadranten
External Qualities Internal Qualities Life chances Livability of environment Ecological : e.g. moderate climate, clean air, spacious housing Social, e.g. freedom, equality and brotherhood Economical, e.g. wealthy nation, generous social security, smooth economic development Cultural: e.g. flourishing of arts and sciences, mass education Etc. Life-ability of the person Physical health: negative - free of disease; positive - energetic, resilient Mental health: negative - free of mental defects; positive - autonomous, creative knowledge, e.g. literacy, appreciation of schooling Skills, e.g. intelligence, manners Art of living: e.g. varied lifestyle, differentiated taste. Etc. Life results Objective utility of life External utility e.g. for intimates: rearing children, care for friends e.g. for society: being a good citizen e.g. for mankind: leaving an invention. Moral perfection: e.g. authenticity, compassion, originality. Subjective appreciation of life Appraisal of life-aspects e.g. satisfaction with job e.g. satisfaction with variety Prevailing moods e.g. depression, ennui e.g. zest Overall appraisals Affective: general mood-level Cognitive: contentment with life.

29 Consequenties van de Q0L-Matrixen
Veenhoven’s quality matrix opens the possibility to discuss and to research the (1) aspects of liveability, (2) kinds of life-ability, (3) criteria for utility for life, and (4) in a more objective way to reflect on what people mean when they say to have or to feel an appreciation of life. In the second place, the quality matrix, which can be applied as a taxonomy to help us discover and clarify still further meanings. So it opens up – in mine opinion - possibilities for social workers, educators, philosophers of education and for the (growing) management structures in schools (of all kinds and levels) for developing a matrix of educational, social work concepts and even curricula for schooling teachers. I will in his contribution do a proposal for such a quality matrix for the realm of education / schooling.

30 Hoe meten we Quality of Life? (een korte geschiedenis)
Het meten van leefsatisfactie: Life satisfaction can be defined as the subjective satisfaction with one’s own life as a whole. This phenomenon can, in fact, only be measured by asking people for it. And then on several levels: Overall satisfaction questions. In many researches overall satisfaction-questions are used. Satisfaction is generally determined by the person questioned to make a choice from a number of answer possibilities. For example: very happy, happy, not happy and not unfortunate, not this way happy unfortunate, ‘don’t know / no answer’. But, also open questions are possible. Questions which ask for satisfaction with certain aspects of existence. There also by means of more specific questions which give as results an impression of what has been tried to do to get life satisfaction in these specific domains of life. Questions which ask for the fit of wish and reality. This approach asks for the difference between one’s wishes and the concretization of them in recent times. In study into life satisfaction this treatment comes in the form of questions to the degree in which people see their aspirations realized.

31 Het samenbrengen van de concepten Quality of Life en duurzaamheid
Martina Schäfer, Benjamin Nölting, Lydia Illge Kwadrant 1:

32 Het samenbrengen van de concepten Quality of Life en duurzaamheid Martina Schäfer, Benjamin Nölting, Lydia Illge Kwadrant 2: The article is published in: Glatzer, W./ von Below, S./ Stoffregen, M. (eds): Challenges for Quality of Life in the Contemporary World. Social Indicators Research Series, Volume 24, Dordrecht/ Boston/ London, Kluwer; p.33-43

33 Het samenbrengen van de concepten Quality of Life en duurzaamheid Martina Schäfer, Benjamin Nölting, Lydia Illge Kwadrant 3:

34 Relationship between the dimensions of wealth/quality of life and the rules of sustainable development in a cross-impact-matrix. Martina Schäfer, Benjamin Nölting, Lydia Illge

35 De maatschappelijk en morele verantwoordelijkheid van de economische instituties
Alle normatieve ethieken zochten / zoeken naar een objectief en door iedereen accepteerbare grond voor het morele gebod: De openbaring (Bijbel, Thora, Koran, Veda, enz.) zegt: ……….. Een grote inspirator (Boeddha, Jezus, Ghanddhi, enz.) zeggen ….., of deden …. De natuur (wat is dat?) laat zien ……, zegt ……. De sociale regel / conventie / traditie schrijft voor dat, ………..

36 De maatschappelijk en morele verantwoordelijkheid van de economische instituties
Pogingen om verantwoordelijkheid los van levensbeschouwingen te formuleren bestaan ook: De Gulden Regel: Wat u wilt dat u geschiedt, doe dat een ander evenzo! Emile Levinas: Het gelaat van de ander roept in mij verantwoordelijkheid op voor die ander; Hans Jonas: Das Prinzip Verantwortung. Versuch einer Ethik fur die technologische Zivilisation. Suhrkamp , 1984.

37 Hans Jonas: Das Prinzip Verantwortung
De plicht “zur Zukunft”; De plicht “zum Dasein und Sosein einer Nachkommenschaft überhaupt”; De 1ste imperatief: “Das eine Menschheit sei”; De ontologische verantwoording voor de idee mensheid; Oervorm van verantwoordelijkheid is de ouder – kind – relatie Verantwoordelijkheid nemen zonder voorbehoud.

38 De aanvulling van Hans Jonas door de QoL-ethiek
Hans Jonas’ poging de noodzaak tot verantwoordelijkheid voor de komende generaties te plaatsen binnen een historisch ontologie. QoL-denken / -ethiek plaatst de verantwoordelijkheid van de mens voor de medemens in de kader van de essentiële menselijke vermogens en het recht van de mensheid op realisatie van die vermogens tot op een minimaal niveau. Die realisatie levert de mens / mensheid een geluksgevoel op.

39 Enige Q0L-opmerkingen over de kredietcrisis en de mislukte verantwoordelijkheid van de financieel verantwoordelijken in bank- en verzekeringswezen. Het QoL-denken laat de samenhang van de menselijke domeinbepaalde projecten zien; Het QoL-denken laat de taak van mensen binnen domeinen zien; Het QoL-denken laat de samenhang tussen menselijke taken en verantwoordelijkheden binnen specifieke levensdomeinen zien en de gevolgen / de kansen / de noodzakelijkheden (ten goede en ten kwade) voor de mens (individueel en sociaal) zien.

40 Verantwoordelijkheid en QoL-ethiek
Verantwoordelijkheid is: is het vermogen om adequaat te reageren op de uitdagingen en mogelijkheden van het leven. En, om dat zo te doen dat alle mensen toekomen aan de realisatie van hun essentiële behoeften, capaciteiten. Dat zó te doen door zelf en anderen de kans te geven een leven te leven dat een balans behoudt tussen wat minimaal noodzakelijk is voor elk individu, zonder daarbij de kansen en mogelijkheden van anderen door jouw maximalisatie van de essentiële vermogens, behoeften, enz. te frustreren / af te nemen / te verkleinen.

41 En, wat is na dit verhaal jouw Quality of Life nu?
Tools for efficient living?