Kleuterparticipatie, hoe pak je dat aan?

Presentatie over: "Kleuterparticipatie, hoe pak je dat aan?"— Transcript van de presentatie:

1 Kleuterparticipatie, hoe pak je dat aan?
Werken met intervention mapping Luc Driesmans & An Victoir Opwarmer: wat verwachten jullie van deze nascholingsdag?

2 Wat doen we vandaag? Kleuterparticipatie Stapsgewijs werken
Omschrijving KP en GOK Een paar cijfers De spelers op het veld Stapsgewijs werken Probleemanalyse Doelen formuleren Methodieken en materialen afstemmen op het doel Inspiratie opdoen Methodieken en materialen kritisch bekijken Middelen doelmatig inzetten

3 Hoe zit het nou met… Kleuterparticipatie

4 Kleuterparticipatie Over naar Luc

5 Werken met Intervention Mapping
Kleuterparticipatie versterken Werken met Intervention Mapping

6 Een hele (vertel)tas vol materiaal

7 Er wordt hard gewerkt… Initiatieven kleuterparticipatie
Van kleine acties tot grote projecten Van schoolspecifiek tot regionaal tot Vlaams Wat werkt voor mijn school? Overnemen project = overnemen succes? Waarom werkt iets goed/niet? Wie moeten we meekrijgen op onze school? Hoe krijg ik daar zicht op?

8 Kwaliteitsvol werken CLB als kritische vriend van de school
Het totaalplaatje helpen bekijken De beginsituatie analyseren Uitklaren wat KP is Wat en hoe registreren? Hoe kunnen we patronen er uit vissen? Waarom komen kleuters (niet) (regelmatig) naar onze school? Uitklaren wat het ouders gemakkelijker/moeilijker maakt om hun kleuter naar school te sturen Uitklaren wat het kleuters gemakkelijker/moeilijker maakt om te participeren

9 Kwaliteitsvol werken CLB als kritische vriend van de school
Afspreken waar de school wil voor gaan Wat willen ze veranderen in het totaalplaatje? Wat kunnen ze veranderen? Wat is haalbaar voor deze leerlingen/ouders/school? Waar heb je als school vat op? Wat kan je niet veranderen vanuit de school? Welke andere organisaties hebben wij nodig? Welke doelen zouden zij moeten nastreven? Motiverende doelstellingen zijn usmart+

10 Kwaliteitsvol werken CLB als kritische vriend
Weten wat verandering kan brengen Wat werkt? = effectiviteit van acties Welke acties zijn haalbaar op deze school? = efficiëntie, doeltreffendheid Houden we een evenwicht tussen inspanning en effect? = kosteffectiviteit Weten hoe je verandering kan bereiken Van wie verwachten we een inspanning? Hoe kan je die mensen motiveren om die inspanning te leveren? Wat zijn randvoorwaarden?

11 Kwaliteitsvol werken CLB als kritische vriend
De school een duwtje in de rug geven Toevalstreffers In effecten Fijn dat een actie werkt, maar… borging zelden een feit In contacten Fijn dat je via informeel contact met juf Lieve veel gedaan krijgt, maar… continuïteit van werking zelden een feit Toevalstreffer = startblok. Je moet wel de race uitlopen. “Indringen” op GOK en Zorgbeleid van de school Uitzondering op vraaggestuurd werken Randvoorwaarden voor “goed” werken garanderen Effecten: implementatie houdt meer in dan zien dat het deze keer goed werkt. Want de eerste keer is iedereen druk bezig met de actie en steken mensen er veel energie in. Ook ligt de drive vaak bij een paar mensen. Maar wat als die mensen niet meer op school zouden zijn? en wat als we volgend jaar de actie hernemen? In contacten: het is goed dat je via informele weg te weten komt welke mensen je voor iets kan aanspreken. Maar het is erg moeilijk om via informele weg naar continuïteit van werken te gaan. Daar zal de school een vastere structuur voor nodig hebben. Mogelijk komen daar de kernteams tot hun recht.

12 Kwaliteitsvol werken CLB als kritische vriend
Welke rol nemen wij op? Uw kaart: Intervention Mapping Geen loodgieter die komt helpen als de boel helemaal strop zit Geen politie agent die de school vertelt wat wel en niet mag Wel iemand die mee de koers in de gaten houdt op het kompas, die kan zeggen van “als je hier niet bijstuurt, kan je daar in de problemen raken”. Maar de school blijft kapitein

13  Intervention watte? Intervention mapping Model van Planmatig werken
Roots in gezondheidsbevordering Mensen luisteren niet naar gezond advies Mensen doen niet wat goed voor ze is Gezonde programma’s geven de geest Hoe krijg je er vaart in? Ken uw pappenheimers! Weten waar je “doelgroep” mee zit Weten waar je “implementeerders” mee zitten Weten wat je “beslissingnemers” drijft om wat te doen Planmatig werken: logische (daarom nog niet chronologisch) stappen op mekaar laten aansluiten  Gezondheidszorg: boodschap kwam niet aan bij de doelgroep, doelgroep legde adviezen naast zich neer, programma’s waren vaak een kort leven beschoren

14 Intervention Mapping Stap 1: Wat is de wens / de nood / het probleem? Hoe is die er gekomen? Stap 2: Waar willen we naar toe? Doelen stellen. Stap 3: Weten wat werkt en het juiste materiaal kiezen. Stap 4: Het programma samenstellen. Vandaag in vogelvlucht erdoor. Wie meer wil weten: meerdaagse nascholing “met de school op stap”. Stap 5: Het programma implementeren. Stap 6: Hebben we onze doelen bereikt? Op de beste manier?

15 Wat is IM? IM protocol Beschrijft noodzakelijke stappen in een traject van vraag naar antwoord Vandaag: inzoomen op stappen en een beetje op stap 5 Zelfde filosofie als HGW Logisch, geen chronologisch model Processie van Echternach is de regel Je kan instappen in elke fase Beginnen bij stap 1 is niet altijd opportuun Toepasbaar op alle begeleidingsdomeinen Als groepsgerichte acties nodig zijn Als er iets aan de omgeving / de school moet veranderen

16 Participatief model Participatief
Geen model van “experts” alleen (CLB, school) Mensen willen veranderen ≠ veranderd worden School = kapitein in IM De school beslist De school draagt verantwoordelijkheid voor effect van acties IM coach = loods Helpt navigeren door de fasen Wijst op consequenties van beslissingen door de juiste vragen te stellen op het juiste moment Hakt niet zelf de knoop door (oef!) Wie participeert? Schooldirectie / middenkader = beslissingnemers Leerkrachten, administratief personeel = uitvoerders Doelgroep die baat moet hebben bij de actie

17 Participatief model Participatie doelgroep Vinden ze de actie nuttig?
Waarom zou je als ouder tijd vrijmaken voor een “koffieklets” in de klas? Vinden ze de actie goed uitgewerkt? Is het slaaphoekje voor de jongste kleuters rustig genoeg? Vinden ze de actie prettig? Een “cadeautje” bij inschrijving kleuter is leuk Opgelet: leuk is niet altijd nuttig  Hoe zouden zij de actie invullen? “Op tijd komen” actie Voorstel school: “motiverend berichtje” aan ouders van laatkomers meegeven Voorstel ouders: meer parkeerplaats kort bij de school

18 Aan de slag Stap 1 Intervention Mapping
Van meten naar weten

19 Intervention Mapping Stap 1: Wat is de wens / de nood / het probleem? Hoe is die er gekomen? Stap 2: Waar willen we naar toe? Doelen stellen. Stap 3: Weten wat werkt en het juiste materiaal kiezen. Stap 4: Het programma samenstellen. Intervention mapping is a series of 6 steps. These steps are logical, but not really chronological. Programme evaluation is anticipated in steps 1 to 5 You can move backwards and forwards when you are discussing the various steps. Many schools do not start with the needs analysis in step 1. They start by implementing a programme, and later reflect on the goals they wanted to achieve or the needs they would see met. Starting in step 1 is the optimal sequence. Starting in another step is the way things are done in practice. That is ok, as long as people evolve through the quality circle. Intervention mapping is a detailed protocol for the well knowd Plan-Do-Check-Act quality circle. Remember in the next slides that “steps” are not necessarily chronological. However,for brevity we will refer to the various aspects of planning an intervention as “steps”. Stap 5: Het programma implementeren. Stap 6: Hebben we onze doelen bereikt? Op de beste manier?

20 Stap 1: probleemanalyse
Analyse van aard en omvang van het probleem WAT? Denken alle betrokkenen aan hetzelfde bij “kleuterparticipatie”? Hoe omschrijft de school KP? Hoe hebben jullie KP omschreven? Wat is het onderliggende probleem? Waarom zet de overheid zo in op KP? WIE heeft last van het probleem? Wie ondervindt nadeel van lage KP? Welke nadelen zijn dat? Op korte en lange termijn Om hoeveel kleuters gaat het? Omschrijven KP: instapleeftijd / regelmatig komen / op tijd komen elke dag / geen belangrijke dagen op school missen (het feestje voor de kerstvakantie) Wie heeft last van het probleem: kleuters / ouders / kleuterjuf / school / maatschappij

21 Een paradox? Inzetten op KP? Een kritische noot Toch waardevol
Kleine percentjes % niet ingeschreven kleuters % regelmatig afwezige kleuters Is KP een goed antwoord voor het onderliggende probleem? “Evidence” uit Head Start, High Scope, Abecedarian, Sure Start… niet zomaar te generaliseren (enkel toegankelijk voor kansarmen, gecombineerd met intensieve opvoedingsondersteuning…) Effecten van “gewoon” goed kleuteronderwijs = ? Toch waardevol Alle kinderen krijgen de kans optimaal te profiteren van kwaliteitsvol kleuteronderwijs We weten zeker dat het aantal niet ingeschreven kleuters klein is. 95% gaat naar de kleuterklas. Is best zelfs mogelijk dat meeste kleuters ook regelmatig komen. Meeneem boodschap: werken aan KP, is niet werken rond AFwezigheid van kleuters, maar werken rond AANwezigheid

22 Stap 1: probleemanalyse
Analyse van oorzaken en factoren die het probleem in stand houden Hoe is het probleem er gekomen? Hoe wordt het probleem in stand gehouden? Waar zoeken we verklaringen? Bij deze kleuter en deze ouder = persoon In de klas In de school In de omgeving (buurt, regio, beleid, …)

23 Factoren in de persoon Attitude Gedrag = Gewoonte Sociale Invloed
Intentie Gedrag Behoud van Gedrag Attitude = houding. Zijn alle allochtone ouders overtuigd dat onderwijs voor kleuters belangrijk is? stukje attitude is ‘beredeneerd’ (nuttig of niet, …). Ander stukje is echt gevoelsmatig. Vb. hoe voelen ouders zich als ze hun kind de eerste schooldag afzetten? Ebt dat verdriet bij iedereen snel weg? Sociale invloeden. Andere mensen vinden dat je iets wel of niet moet doen = normen. Hoe is norm in kansarme autochtone groep? Ander stukje sociale invloed: voorbeeldgedrag van anderen. Hoeveel ouders vertrekken een paar dagen te vroeg op vakantie? Dan mogen wij dat ook. Eigen effectiviteit: wat kan ik, waar heb ik controle over? Kan ik tegen mijn eigen kind op als dat huilt? Lukt het mij elke dag om voor 8.30u aan de schoolpoort te staan? Automatisch gedrag: hoe bouw je routines op? Vb. kleuter naar school brengen is een hele klus de eerste weken. Maar dan ontwikkel je een routine van eerst zelf eten, dan boterhammen maken, de kleine uit zijn bed, wassen, eten, tandjes poetsen, jasje en tasje, en dan weg. Op de duur automatisch gesteld door ouder en kind. Wordt dan veel makkelijker om dat elke dag te doen. Eigen Effectiviteit Heb ik een alternatief?

24 Factoren in de omgeving
Maatschappij Community De school als organisatie Interpersoonlijk: ouders en vrienden Organisatie: school. Management middenkader Community: wijk, dorp, … Community = groep mensen met geografische en andere samenhang (“de luchtbal” in Antwerpen, “den allerheiligenberg” in Diest... Laat mensen voor hun eigen stad of streek communities benoemen). Vaak zitten opiniemakers in de community. Vb. imams. Op alle niveaus zitten beslissingnemers. Feit dat we aan KP werken, heeft bijvoorbeeld te maken met minister die zegt dat we dat moeten doen. dat kan een extra elan geven aan een actie. Feit dat een schooltoelage maar kan als een kind op school zit (regelgeving) heeft misschien meer gedaan voor effectieve participatie dan alle sensibiliseringsacties samen. Wat niet wil zeggen dat je voor alles een regel van bovenaf kan droppen. De tijd moet er rijp voor zijn, dus daar heb je sensibiliseringsacties voor nodig (je kan iets opleggen, als de meerderheid van het nut voor henzelf is overtuigd). Soms wel hele toer om erachter te komen wie over wat gaat. Vb: wat doet LOP, wat is FLOB, waar zit K&G, wie geeft er centen voor projecten? Maatschappij kunnen wij niet rechtstreeks beïnvloeden vanuit deze of gene school. Hier kunnen wij wel lobbywerk van onderwijskoepel en clb-koepel eisen. Interpersoonlijk Individu Naar Richard et al, 1996

25 Ik wil mijn kind wel / liever niet / nog niet naar school sturen
Attitude Ik vind dat kinderen best wel veel leren in de kleuterklas Mijn kind vindt het niet prettig om in een grote groep te zijn Meevallers De buurvrouw heeft een zoontje dat even oud is als mijn kind, en we zouden kunnen afwisselen in de kinderen naar school brengen SES Cultuur Opleiding ouders … Sociale invloeden (familie) De kinderen van mijn zussen zijn ook niet op 2.5 jaar naar de kleuterklas gegaan (media) Op de TV heb ik een spotje gezien waarin kinderen zeggen dat je Nederlands leert op de kleuterschool Intentie Ik wil mijn kind wel / liever niet / nog niet naar school sturen Gedrag Ik laat mijn kind wel / niet naar school gaan Eigen-effectiviteit Ik ben een goede opvoeder en ik weet wat een kind van 2.5 jaar moet leren Ik voel me niet op mijn gemak als juffen of meesters mij aanspreken, want ik begrijp hen niet altijd goed Hindernissen Het is met mijn werkuren gemakkelijker om mijn kind bij oma te laten dan naar school te sturen

26 Even oefenen… Lisa Lisa (4 j) komt vaak minuten te laat op school. Juf Annelien is dan al met het onthaalmoment bezig. Ze moet dan onderbreken om Lisa te helpen met haar jasje. ‘s Avonds blijft Lisa lang in de opvang, maar daar vindt ze het best fijn. Lisa is vaak ziek: om de paar weken houdt mama haar een paar dagen thuis. Het is moeilijk om mama of papa te spreken, want ze hebben het druk. Mama is huisarts. Papa pendelt naar Brussel en heeft lange werkdagen.

27 Even oefenen Mehmet Mehmet is 3 jaar. Hij is ingeschreven voor de 1e kleuterklas. Hij gaat niet graag naar school en huilt elke ochtend op de speelplaats. Thuis is het een braaf en vrolijk kind, dat zonder problemen alleen kan spelen terwijl mama met het huishouden bezig is. Hij is pienter en snel weg met dingen. Mehmet komt gemiddeld 2 dagen per week naar school. Daar geniet hij het meest van de tekenhoek en de poppenkast. Hij is graag bij Hanne, want die is rustig en stil. Mehmets mama spreekt weinig Nederlands, papa spreekt wel vlot Nederlands.

28 Even oefenen Ons Wereldje
Ons Wereldje (BaO) is een dorpsschool zonder GOK omkadering. De directrice krijgt via de schoolraad te horen dat ouders ontevreden zijn. Juffen Mieke en Suzanne, die elk halftijds in de eerste kleuterklas staan, zijn bezig met verzorgingstaken bij de kleinste instappertjes en komen onvoldoende toe aan echt onderwijs. Kleuters die wat introvert zijn, voelen zich volgens de ouders niet lekker in de klas. De kleuters zijn teveel op zichzelf aangewezen. Klassen te groot? Instapdagen te weinig? Geen alibi geven om het voorbeeld als “we hebben hier geen mogelijkheden” te classificeren.

29 Even oefenen Scholengroep Mariëndaal Diest
Maandagen en woensdagen liggen aanwezigheden lager. Mogelijke verklaring: sluitingsdag middenstand op maandag en marktdag op woensdag. Is dat zo voor alle leeftijdsgroepen, deze trend? Is dat niet vooral een trend in eerste kleuterklas? Zijn het altijd dezelfde kinderen? welke ouders zijn dat? Thuiswerkende mama’s die naar de markt kunnen gaan? Of halftijds werkende ouders die hun dag thuis vol klusjes steken en geen tijd hebben om hun kind naar school te brengen en een paar uur later te gaan ophalen?

30 Breed kijken naar factoren
Factoren die KP gemakkelijker of moeilijker maken Platform persoon* Platform klas Platform school Platform bredere omgeving Wat mensen denken, voelen, kunnen, … Regels en gewoonten, wetten… Fysieke omgeving, financieel, aanbod Opmerken: lijstje hier verzameld wordt na afronding 2e nascholingsdag in december aan iedereen doorgestuurd. * Persoon = deze kleuter, deze ouder, deze juf, …

31 Stap 2 in IM: Weten waar je voor gaat
Doelen stellen

32 Intervention Mapping Stap 1: Wat is de wens / de nood / het probleem? Hoe is die er gekomen? Stap 2: Waar willen we naar toe? Doelen stellen. Stap 3: Weten wat werkt en het juiste materiaal kiezen. Stap 4: Het programma samenstellen. Intervention mapping is a series of 6 steps. These steps are logical, but not really chronological. Programme evaluation is anticipated in steps 1 to 5 You can move backwards and forwards when you are discussing the various steps. Many schools do not start with the needs analysis in step 1. They start by implementing a programme, and later reflect on the goals they wanted to achieve or the needs they would see met. Starting in step 1 is the optimal sequence. Starting in another step is the way things are done in practice. That is ok, as long as people evolve through the quality circle. Intervention mapping is a detailed protocol for the well knowd Plan-Do-Check-Act quality circle. Remember in the next slides that “steps” are not necessarily chronological. However,for brevity we will refer to the various aspects of planning an intervention as “steps”. Stap 5: Het programma implementeren. Stap 6: Hebben we onze doelen bereikt? Op de beste manier?

33 Vooruitkijken Doelen stellen “Streven naar” of “bereiken”?
Concreet maken wat je wil bereiken En welke tussenstapjes daarvoor nodig zijn “Streven naar” of “bereiken”? Sommige doelen kan de school halen Vb. de kleuters vinden het onthaalmoment in de klas fijn = doel “attitude”  draagt bij tot doel “de kleuters zijn er op het onthaalmoment” Sommige doelen zijn te hoog gegrepen voor de school Wel: bijdragen tot … via tussendoelen op lager niveau Sommige doelen zijn niet voor de school Aangeven: welke doelen zie jij voor anderen?

34 Setting-gericht denken
Take away boodschap Setting-gericht denken Besef wat je wel en niet kan bereiken op school. Doe goed wat je zelf kan. Blijf af van wat je niet kan. Als iedereen dat vanuit alle settings doet, zullen we op termijn effecten zien.

35 Valkuilen Doelen stellen kan uw gezondheid schaden
Oneigenlijke doelen willen halen Forceren waar je geen wezenlijke invloed hebt “we gaan de ouders veranderen” Sensibiliseren kan Veranderen kan niet Doelen op te hoog niveau willen halen Inspiratie geven kan (vb. verteltas) / het aanbod thuis veranderen kan niet Doelen stellen waar je doelgroep het lastig mee heeft Wel: bepleiten waarom je een doel goed vindt (vb. alle kleuters ook naar het schoolfeest) Afdwingen? Schadelijke neveneffecten.

36 Eerste hulp bij doelen stellen
USMART+

37 Doelen formuleren Om naar de top van de berg te klimmen, moet je kleine stappen zetten. Dat zijn Usmart+ doelen. Als je alleen naar de top kijkt, zal je struikelen.

38 U-SMART+ doelen Uitdagend Specifiek Meetbaar Motiverende doelen
Niet: “ouders tekenen de engagementsverklaring” Wel: “ouders tonen dat ze het fijn vinden om met ons samen te werken aan de opvoeding van hun kinderen” Specifiek Zeg precies wat je wil Niet “we gaan iets aan kleuterparticipatie doen” Wel “bij inschrijving praten we met alle ouders over hoe belangrijk het is dat hun kindje regelmatig op school is” Meetbaar Een ander kan ook zien of je het doel haalt Niet “wij hebben een goed inschrijfbeleid” Wel “wij kunnen precies aangeven waarom wij sommige kinderen wel en andere kinderen niet inschreven op onze school” Usmart+ is een hulpmiddel, het mag geen keurslijf worden. Ga dus niet met een checklistje afvinken of je doelen dat allemaal zijn. hoe dan wel? Als je dit op voorhand eens bekijkt, is het gemakkelijker om doelen te stellen waar iedereen kan achterstaan, die voor iedereen duidelijk zijn en die haalbaar lijken. Dan geven doelen energie, want je weet waar je naar toe werkt. Motiverende doelen: daar halen mensen hun energie uit om verder te werken

39 U-SMART+ doelen Aanvaardbaar Realistisch Voor alle betrokkenen
Niet “leerlingen moeten elke schooldag ook op school zijn” Wel “leerlingen mogen afwezig zijn op de laatste 2 dagen voor een vakantie, als de ouders dan gemakkelijker naar het land van herkomst kunnen afreizen op familiebezoek” Kan je voor iedereen goed doen? De school? Het departement Onderwijs? Allochtone leerlingen en ouders? Autochtone leerlingen en ouders? Realistisch Kwaliteit leveren ≠ perfectie nastreven Niet: “wij bereiken alle ouders 3 keer per jaar” Wel: “wij doen 3 keer per jaar een contactmoment met ouders en allochtone ouders proberen we (via een telefoontje) extra aan te moedigen om er bij te zijn”

40 USMART+ doelen Tijdsgebonden Positief geformuleerd
Spreek een termijn af Niet “we willen dat ouders meer participeren in het klasgebeuren”. Tegen Sint Juttemis? Wel “trimester 1 = informatie geven; trimester 2 = kom eens kijken in onze klas; trimester 3 = mama’s, papa’s, oma’s en opa’s doen een activiteit met onze kleuters”. Korte, middellange en lange termijn Positief geformuleerd Focus op wat je wil bereiken, niet op wat je wil vermijden Niet “wij willen de juffen niet meer overbelasten met verzorgingstaken” Wel “wij willen dat verzorgingstaken kunnen worden opgenomen door de kinderverzorgster ” Doel geschikt voor deze school. Mogelijk doel ook: dit jaar registreren wie er niet op ons contactaanbod in gaat. Volgend jaar doelen om daar ook iets aan te veranderen.

41 Performantie- en veranderdoelen
Eerste hulp bij doelen stellen Performantie- en veranderdoelen

42 Nog enkele tips Allergisch aan USMART+? Van breed naar smal
Brede doelen = wat wil je bereiken (wens) of veranderd zien (probleem) Smalle doelen = wat wil je veranderen in determinanten van gedrag of in de omgeving? Setting-denken Kortbij en veraf doelen Wat moet doelgroep uiteindelijk doen? Veraf! Wat moeten ze daarvoor weten/kunnen/voelen? Kortbij! IM: verander- en performantiedoelen

43 Verander- en performantiedoelen
verander-doelen determinanten Performantie-doelen gedrag

44 Performantiedoelen Wat moeten mensen doen om het gewenste gedrag te vertonen? Subgedragingen Als het om complexe gedragingen gaat Wat moeten ouders doen om hun kind goed te laten participeren aan onderwijs (op tijd zijn, de nodige spulletjes meegegeven, het heen-en-weer schriftje lezen, …) Noodzakelijk voorbereidend gedrag Gedrag A kan niet zonder gedrag B De leerkrachten kunnen hun attitude t.o.v. kansarmen maar veranderen, als ze eerst de ruimte kregen om hun eigen houding te verkennen Gedrag dat je theoretisch kan omschrijven Procesbenadering Vb. plan/do/check/act cirkel van kwaliteitszorg Performantiedoel = Performance objective = observable subset of the behaviour Veranderdoel = Change objective = what you must learn or change in order to meet or maintain the performance objective Sometimes a list of specific behaviours is long and impractical, because the do’s and dont’s differ among people. So describe their behaviour from a theoretical point of view. Define the subprocesses (self control, self monitoring, comparison to personal standard, reinforcement, cue control. Kijk naar mensen in verschillende stadia van gedragsverandering, welke de processen zijn in beredeneerd vs automatisch gedrag…

45 Voorbeeld SOA preventie
Veranderdoelen Wat maakt dat ouders naar een oudercontact komen? Weten waar en wanneer dat oudercontact doorgaat Aanvoelen dat het belangrijk is dat ze samen met de juf over hun kind praten (attitude) Durven vragen stellen en hun mening geven (eigen effectiviteit) Merken dat andere ouders dat contactmoment nuttig vinden (sociale normen) Zien dat alle ouders daar komen (voorbeelden) Het oudercontact valt op een uur dat ze kunnen komen (omgeving) Het contact heeft plaats in een omgeving die een goed gesprek mogelijk maakt (omgeving) Dus doelen op niveau van determinanten

46 Inzoomen op determinanten
Wanneer bekijk je determinanten? Stap 1: snappen waarom de doelgroep het “verkeerde” doet Stap 2: snappen wat doelgroep kan brengen tot het “juiste” gedrag Veranderdoelen moet je koppelen aan determinanten van probleem- en gewenst gedrag

47 Selectie van determinanten
Relevantie Veranderbaar Keuze? Kennis Attitude Vaardigheden Gewoonte Kosten Beschikbaar Sociale norm ++ +++ + +/0 - Ja ? Niet elke determinant van gedrag is even vlot veranderbaar. Dat zie je in kolom 2. Niet elke determinant speelt voor elk gedrag mee. Dat zie je in kolom 1. Een invloedrijke, dus relevante determinant die wij niet kunnen veranderen vanuit onze mogelijkheden (setting), daar blijven we liefst af. Zo kan je meteen inschatten of je een groot dan wel klein effect kan bekomen.

48 Methoden en strategieën kiezen
Stap 3 in IM: de oplossing verkennen Methoden en strategieën kiezen

49 Intervention Mapping Stap 1: Wat is de wens / de nood / het probleem? Hoe is die er gekomen? Stap 2: Waar willen we naar toe? Doelen stellen. Stap 3: Weten wat werkt en het juiste materiaal kiezen. Stap 4: Het programma samenstellen. Intervention mapping is a series of 6 steps. These steps are logical, but not really chronological. Programme evaluation is anticipated in steps 1 to 5 You can move backwards and forwards when you are discussing the various steps. Many schools do not start with the needs analysis in step 1. They start by implementing a programme, and later reflect on the goals they wanted to achieve or the needs they would see met. Starting in step 1 is the optimal sequence. Starting in another step is the way things are done in practice. That is ok, as long as people evolve through the quality circle. Intervention mapping is a detailed protocol for the well knowd Plan-Do-Check-Act quality circle. Remember in the next slides that “steps” are not necessarily chronological. However,for brevity we will refer to the various aspects of planning an intervention as “steps”. Stap 5: Het programma implementeren. Stap 6: Hebben we onze doelen bereikt? Op de beste manier?

50 Van doel naar actie Determinant koppelen aan methode
Vb. houding ouders t.o.v. “leren” in de kleuterschool M Methode vb. zelf ervaren A Actie Vb. de ouders mogen zelf de taak eens uitvoeren… met ovenwanten aan V Voorwaarde Veilige sfeer, ouders voelen zich niet belachelijk tijdens het uitvoeren van de taak Determinant koppelen aan methode Theoretische/empirische randvoorwaarden Vertaling naar de concrete actie met inachtneming van die randvoorwaarden

51 Van doel naar actie Kwaliteit van methodieken
Het wérkt (in het labo)= theoretische effectiviteit Het werkt in het echt (zonder netjes controleren van alle factoren) = reële effectiviteit De verhouding tussen investering en opbrengst is redelijk Er zijn geen ongewenste neveneffecten

52 Attitudes veranderen (1)
Attitude : 2 aspecten Denken Ik weet: Mijn kind heeft contacten met andere kinderen nodig om sociaal vaardig te worden Voelen Ik voel: mijn kind is bang bij die andere kindjes Impact voelen > denken

53 Attitudes veranderen (2)
Kennis verhogen Informatie geven Misverstanden uit de weg helpen Effect? Weinig effect op zich Beter effect als Mensen zich iets concreet kunnen voorstellen Ruimtelijk leren = voor / achter / boven / onder… Mensen zich persoonlijk aangesproken weten Tangible Steps (USA): sms-je naar ouders. “hallo ouders, we lezen vandaag verhalen in de klas over de sterrenhemel!” Averechtse effecten mogelijk Desinteresse en weerstand Kennis vermeerderen : doen wij graag en doen wij goed Informatie geven = e.g. zeggen waarom je groenten en fruit nodig hebt Misverstanden uit de weg helpen = eet je genoeg groenten als je bij je avondeten een tomaat en twee blaadjes sla neemt? Meeste mensen veel te optimistisch over eigen eetgedrag. Tailoring: cd-rom of internet sites waar je je eigen gegevens invult, zodat je een advies krijgt dat helemaal op jouw lijf is geschreven

54 Attitudes veranderen (3)
Inwerken op gevoel door… Negatieve gevoelens te bespelen Doemscenario’s voorstellen (je weet toch welke achterstand je kind zal oplopen…) Schuldinductie (een rode sticker op de trui van laatkomers) Geen goede effecten Averechtse effecten gegarandeerd Vermijding (afsluiten van de boodschap) Negatieve houding t.o.v. boodschapper Exit poll = als je op het einde van zo’n sessie aan mensen vraagt of dat hun gedrag beïnvloedt, knikken ze allemaal enthousiast “ja” . Maar als je op langere termijn kijkt, blijkt dat ze niets aan hun gedrag veranderen

55 Attitude ten opzichte van melk
Methode Kennisvermeerdering Materiaal: brochure Om te onthouden Zit vol eiwitten, mineralen en vitamines Calcium: sterke botten Zink: immuunsysteem Vitamine B6 en B12: zenuwstelsel Is uw attitude al veranderd?

56 Got milk? Voorbeeld evaluatieve conditionering melk US

57 Attitudes veranderen (4)
Inwerken op gevoel door… KP te linken met positieve gevoelens Een positieve boodschap in het heen-en-weer schriftje Gaston het Konijn mag mee naar de klas Kaartje “wij missen je als er er niet bent” Boekje “Wannes gaat naar school” cadeau bij inschrijving Beloningsstickers voor de kleuter Effect? Redelijk sterk én langdurend Randvoorwaarde Werkt maar als contact met de school positief is Dus proactief werken aan band ouders-school Werkt pas bij positief contact met de school. Als ouders eerder geleerd hebben dat de school enkel iets communiceert als jij of je kind iets verkeerd doet: dan werkt dit veel minder goed! Dus belangrijk om Je zou dus kunnen denken aan interventies als “we mengen door cola een onschadelijk product waar kinderen misselijk van worden”. Dat zou werken. Maar ethisch én praktisch zijn daar natuurlijk grote bezwaren tegen.

58 Voorbeeld beloningsstickers
Belonen? Wat? Inzet (ik ben met de juf mee naar de klas gegaan) of eindresultaat (ik ben niet beginnen wenen)? Eerst wat gemakkelijk is; later mag het moeilijker worden Hoe? Kind moet goed weten voor welk gedrag het wordt beloond Onmiddellijke beloning wenselijk Beloning in verhouding met gevraagde inspanning Voorwaarden waaronder beloningen werken worden door de overheid niet op hun blaadje met stickers gezet.

59 Attitudes veranderen (4)
Wat bij negatieve attitude… Vb. negatieve attitude t.o.v. “discipline” op school Frequent gemerkt bij kansarme ouders Eigen voorgeschiedenis (nare ervaringen) “Kleintjes moeten vrij kunnen spelen, ze moeten later nog lang genoeg luisteren en braaf zijn” “Het zijn altijd die van mij die onder hun voeten krijgen” Tips uit motiverende gespreksvoering Eerst luisteren naar het verhaal van de ouder Waarheid erin herkennen Dan pas de voordelen van “gehoorzamen” aanhalen Liefst laten verwoorden door de ouder zelf Voordelen voor het kind! Niet de voordelen voor de juf! Werkt pas bij positief contact met de school. Als ouders eerder geleerd hebben dat de school enkel iets communiceert als jij of je kind iets verkeerd doet: dan werkt dit veel minder goed! Dus belangrijk om Je zou dus kunnen denken aan interventies als “we mengen door cola een onschadelijk product waar kinderen misselijk van worden”. Dat zou werken. Maar ethisch én praktisch zijn daar natuurlijk grote bezwaren tegen.

60 Eigen effectiviteit versterken (1)
Een actieplan maken Bereid gedrag voor: wat, waar, hoe… Actieplan afscheid nemen Ouder mag mee tot schoolpoort / deur van de klas Dikke zoen en je bent weg De juf staat klaar om de kleuter op te vangen Bereid voor wat je doet bij obstakels Wat als mijn kind huilt? Effecten? Band intentie-gedrag 2 keer sterker Voorwaarden Ouder voelt zich begrepen in lage effectiviteit Liefst samen actieplan uitwerken, eerder dan opleggen Mensen in omgeving oefenen invloed uit, ook zonder druk te zetten op de leerling. Door wat ze zelf doen. Wordt ook vaak gebruikt in GVO, e.g. video waarin leerlingen zien hoe jongeren met elkaar kunnen bespreken dat ze een condoom willen gebruiken als ze met elkaar naar bed gaan. Goede effecten om verschillende redenen: Je krijgt een realistischer beeld over hoe moeilijk of gemakkelijk iets kan zijn Je kan proberen om het zelf ook eens op die manier te doen Soms is het zo dat rolmodellen ook heel positief worden beoordeeld door kinderen of jongeren, dus speelt evaluatieve conditionering ook mee.

61 Eigen effectiviteit versterken (2)
Participeren in onderwijs Perceptie “de school werkt samen met mij aan de opvoeding van mijn kind” versterken Ouders laten participeren in Concrete acties: van voorleespapa’s tot appelschilmoekes Schoolbeleid Effecten? Redelijk, maar kortdurend zonder complementaire acties Voorwaarden Echte participatie, geen schijnparticipatie Niet elke ouder hoeft “actief” te zijn! (opleggen van norm) Schijnparticipatie: ouders hebben enkel wat te zeggen als er handarbeid moet worden verricht (appels schillen, voorlezen, opdienen op de wafelenbak van de school).

62 Sociale invloeden (1) Voorbeelden in de omgeving Effecten?
Andere ouders als rolmodel Voor vaardigheden (zij doen dat zo) Voor attitudes (zij voelen dat zo aan) Voor effectiviteit (zij vinden dat ook niet gemakkelijk, maar het lukt hen wel) Effecten? Goed, maar invloed van voorbeelden moet aangevuld worden met sociale steun Voorwaarden? Herkenbaar rolmodel (vb. SES) Realistisch rolmodel (geen superouder) Normen = wat zouden anderen van jou verwachten media: e.g. welke modellen zie je op de catwalk? Actrices in series die jongeren aanspreken: hoe zien zij eruit? Hoe zijn zij bezig met voeding (e.g. Mischa Barton – aka Marissa Cooper in the OC – enkel pompelmoes of kop koffie voor ontbijt – nu gezicht van een kledinglijn) jongeren denken dat ongezond gedrag de norm is. Bijsturen van die inschatting

63 Sociale invloeden (2) Sociale steun Effecten?
Leerkrachten ondersteunen elkaar Expliciete waardering voor inzet ouders Buddy-systemen voor ouders Vb. afspraken maken in de buurt over beurtrol kinderen ophalen Effecten? Goed. Combinatie van geheugensteuntjes, emotionele steun, controle, beloning, publieke verbintenis Oppassen met sociale druk en kritiek! “het is weer de kleine van Sandra die nog niet klaar is, het is ook elke dag hetzelfde” Buddy-systeem = emotionele of praktische hulp krijgen bij veranderen Opletten dat het geen machtsspelletje wordt, want dan werkt het niet. Of als sociale steun enkel bestaat uit bekritiseren van wat je fout doet, dan werkt het ook niet.

64 Acties Basishouding Mensen hebben altijd een goede reden om te doen wat ze doen Empathie & respect = kijk door de ogen van de doelgroep Geduld & pragmatisme. Motiveren van mensen = langzaam proces!

65 De omgeving veranderen (1)
Barrières wegwerken Moeilijke woorden mogen niet in het schoolreglement Krijgen ouders begrijpelijke info over de financiële kost van het onderwijs? Mag je voorbij de witte lijn op de speelplaats? Hoe ziet ons inschrijvingsbeleid er uit? Facilitators installeren Ieder op zijn toilet… Kunnen kleuters een middagdutje doen? Staat er iemand aan de schoolpoort om ouders en kleuters welkom te heten? Effect? “Medium” sterk De omgeving kan onze plannen makkelijker uitvoerbaar maken, of ons stokken in de wielen steken. Daarom is het héél belangrijk om ook de omgeving aan te pakken in een gezondheidsbeleid. Voorbeeld: de speelplaats anders inrichten (met veel groen + hoekjes) nodigt uit tot actief spel bij kinderen De effecten worden medium-sterk geschat, omdat omgevingsinterventies meestal samengaan met andere acties. Het is dus moeilijk om het netto effect precies te meten.

66 De omgeving veranderen (2)
Zetjes geven (actie-signalen) Linken leggen tussen thuis en school Prent uit het startersboekje voor thuis Affiches en pictogrammen Zetten aan tot gedrag Effect? Medium, maar gemakkelijk te installeren Voorwaarde “gebruikers” weten hoe dit materiaal wordt gebruikt Regelmatig gebruiken

67 Methoden onder de loep Zo gaat dat in het echt… Probleem-doel-methode?
5% van ons werk? Scholen zijn gericht op ACTIE Andere partners ook? Als we nu dat eens doen School bedenkt actie Taak coach Actie-methode-doel-probleem lijn traceren Toetsen of alle betrokkenen daar hetzelfde idee over hebben

68 Hulp nodig? IM Boek Tabellen met Referentie Methodes
achterliggende Theorieën Randvoorwaarden per Determinant en per Omgevingsniveau Referentie Bartholomew, L.K., Parcel, G.S., Kok, G., & Gottlieb, N.H. (2006). Planning health promotion programs: An intervention mapping approach (2nd edition). San Fransisco, CA: Wiley.

69 De fond van de soep Basis van KP: relatie ouder-school
Eerste ervaringen moeten positief zijn Voortdurende aandacht naar opbouw van binding tussen kind/ouders en de school Voorwaarde: verhouding positieve / probleemgebonden communicatie met ouders : 9/1. “Proactief” beleid Ouderbetrokkenheid is waardevol op zich Niet alleen nastreven met preventief doeleinde

70 Acties uitvoeren en borgen
Even huppen naar Stap 5 in IM Acties uitvoeren en borgen

71 Intervention Mapping Stap 1: Wat is de wens / de nood / het probleem? Hoe is die er gekomen? Stap 2: Waar willen we naar toe? Doelen stellen. Stap 3: Weten wat werkt en het juiste materiaal kiezen. Stap 4: Het programma samenstellen. Intervention mapping is a series of 6 steps. These steps are logical, but not really chronological. Programme evaluation is anticipated in steps 1 to 5 You can move backwards and forwards when you are discussing the various steps. Many schools do not start with the needs analysis in step 1. They start by implementing a programme, and later reflect on the goals they wanted to achieve or the needs they would see met. Starting in step 1 is the optimal sequence. Starting in another step is the way things are done in practice. That is ok, as long as people evolve through the quality circle. Intervention mapping is a detailed protocol for the well knowd Plan-Do-Check-Act quality circle. Remember in the next slides that “steps” are not necessarily chronological. However,for brevity we will refer to the various aspects of planning an intervention as “steps”. Stap 5: Het programma implementeren. Stap 6: Hebben we onze doelen bereikt? Op de beste manier?

72 Waarom stap 5? We weten Programma-ontwikkelaars slaan stap 5 vaak over
Puf is er een beetje uit na materiaalontwikkeling Verwachting dat het wel zal lopen… Q interventie = Q ontwikkeling * Q implementatie

73 Stap 5 is de Droste stap IM in mini Doel Probleem/wens/nood Doelen
Methoden en strategieën Doel 2 groepen mensen overhalen Beslissingnemers Implementeerders Wat drijft hen?

74 Het programma introduceren
Van trekkers en nalopers Trekkers = trendsetters Enthousiast, gesteld op vernieuwing, vroege gebruikers Programma is ingrijpende verandering? Trekkers moeten hoog in de hiërarchie staan Juf Rita kan geen beleid rond ouderparticipatie uit de grond stampen Middenmoot Willen liefst “proberen” (zoals staaltje make up) Zoeken sociale bekrachtiging voor gebruik programma “wat denk jij daarvan?” Eigen maken = heruitvinden. Niet passief overnemen. Nalopers Laat in adopteren van innovatie Soms niet over de schreef te halen DARE programma: daar was heruitvinden (re-invention) zeer opvallend. Vb. oorspronkelijke les over hoe bendes worden gevormd en hoe je je daar tegen kan wapenen, werd er in veel scholen uitgelaten.

75 Meer weten? Referenties

76 Groeimap kleuterparticipatie
Planmatig werken Traject in 6 fasen Opvolgen regelgeving Verwijzing naar materialen en lokale initiatieven Te vinden op VCLB Intranet  begeleiding  onderwijsparticipatie  kleuterparticipatie

77 Schoolondersteuning Nascholing “met de school op stap”
Dag 1: het Intervention Mapping protocol van A tot Z. de CLB’er als loods op alle begeleidingsdomeinen Cadeautje: de werkmap Dag 2 Communiceren en motiveren Waar vind ik de mosterd? Goede praktijkvoorbeelden Dag 3-4: aan de slag met de eigen school Supervisie Tips en praktijkwenken