Late effecten na (behandeling van) kinderkanker

Presentatie over: "Late effecten na (behandeling van) kinderkanker"— Transcript van de presentatie:

1 Late effecten na (behandeling van) kinderkanker
Liedeke Postma, kinderoncoloog UMCG/SKION VOKK

2 Waarover praten wij? Late effecten; definitie Hoe vaak komt het voor?
Wat is de oorzaak? Wat kunnen we er aan doen? VOKK

3 Definitie Late effecten zijn bijwerkingen die ontstaan maanden tot jaren na afloop van de behandeling  Maar veel patiënten hebben ook last van problemen die al tijdens de behandeling zijn ontstaan Lichamelijke klachten Tweede tumoren Leerproblemen Psychosociale problemen VOKK

4 De “prijs” van genezing
onvoldoende lengtegroei onvruchtbaarheid problemen met het hart: hartspier, cardiovasculaire risicofactoren andere orgaanbeschadigingen (long,nier,schildklier) vermoeidheid overgewicht, ondergewicht misvormingen problemen met het gebit tweede tumoren leerproblemen psychosociale problemen …………. VOKK

5 Hoe vaak komen late effecten voor?
Samenvatting diverse onderzoeken jaar na diagnose Driekwart van de overlevenden van kinderkanker heeft late effecten, maar de meesten van hen leiden een normaal leven Ongeveer een kwart heeft (matig-) ernstige late effecten, die invloed hebben op hun dagelijks leven Een kwart heeft géén late effecten VOKK

6 Voorbeelden !! Dit zijn problemen zoals die in de praktijk kunnen voorkomen De namen zijn gefingeerd Individuele details zijn geleend Overeenkomst met echte patiënten berust op toeval VOKK

7 Ziekte van Hodgkin op 14 jarige leeftijd Behandeling
Wouter, 30 jaar Ziekte van Hodgkin op 14 jarige leeftijd Behandeling Chemotherapie MOPP/ABVD Bestraling hals en borstkas Nu: Goede conditie: sportschool 2x/week, hardlopen Docent VMBO school Vriendin, kinderwens lukt niet Onderzoek: dunne hals, negatief zaadonderzoek VOKK

8 Ziekte van Hodgkin op 14 jarige leeftijd Behandeling
Ingrid, 29 jaar Ziekte van Hodgkin op 14 jarige leeftijd Behandeling Chemotherapie MOPP/ABVD Bestraling hals en borstkas Nu: Getrouwd, twee kinderen 6 en 4 jaar Parttime baan administratief medewerkster (60%) Na laatste zwangerschap moe, moe, moe Dunne hals, onvoldoende schildklierwerking Een jaar geleden spoedopname pijn op de borst; klein hartinfarct VOKK

9 Zelfde behandeling, late effecten verschillen
Wouter Ingrid vermoeidheid - + schildklier onvruchtbaar hartproblemen kosmetisch VOKK

10 ALL 11 jarige leeftijd, recidief 2 jaar later Behandeling
Marcel, 39 jaar ALL 11 jarige leeftijd, recidief 2 jaar later Behandeling Chemotherapie, schedelbestraling Beenmergtransplantatie Nu: Universitaire studie bedrijfseconomie Fulltime baan bij groot bedrijf In gemeenteraad voor D66 LAT relatie met vriendin, geen kinderen Goede conditie, racefietsen Te weinig testosteron, maandelijks sustanon injectie VOKK

11 ALL 5 jarige leeftijd, recidief 18 maanden later Behandeling
Erik, 32 jaar ALL 5 jarige leeftijd, recidief 18 maanden later Behandeling Chemotherapie, schedelbestraling Beenmergtransplantatie Nu: Moeite met rekenen, geheugen, speciale school Woont bij ouders Vakkenvuller Matig-slechte conditie, moe, overgewicht Te weinig testosteron, te weinig groeihormoon Recent: meningeoom VOKK

12 Zelfde behandeling, late effecten verschillen
Marcel Erik Vermoeidheid - + Hormoontekort Leerproblemen ++ Sociale problemen Tweede tumor VOKK

13 Ogenschijnlijk gelijk
VOKK

14 Maar ieder kind is anders!
VOKK

15 Wat is de oorzaak? Ziekte Behandeling Patiënt Tijd sinds behandeling
Waar zit het Hoe is de uitbreiding Uitzaaiingen Behandeling Chemotherapie Complicaties Chirurgie Radiotherapie Patiënt Leeftijd bij diagnose Geslacht Individuele gevoeligheid Tijd sinds behandeling VOKK

16 individuele gevoeligheid
PATIENT leeftijd geslacht individuele gevoeligheid ZIEKTE localisatie stagering TIJD BEHANDELING chirurgie radiotherapie chemotherapie complicaties VOKK

17 Wat doet bestraling Vernietiging van kwaadaardige cellen
Ook van gezonde cellen Hierdoor verlittekening van weefsel DNA schade Geen groei meer Meer schade bij hogere dosis VOKK

18 Wat doet bestraling Vernietiging van kwaadaardige cellen
Ook van gezonde cellen Hierdoor verlittekening van weefsel DNA schade Geen groei meer Meer schade bij hogere dosis Schade alleen in bestraalde gebied NB algemene effecten wel bij hormoonuitval VOKK

19 Voorbeeld van schade door bestraling
(Perthes, 1904) VOKK

20 Ewingsarcoom a) bij meisje van 13 jaar (b) 10 jaar na radiotherapie
VOKK

21 Wat doet chemotherapie
Vernietiging van kwaadaardige cellen Ook van gezonde cellen Hierdoor verval van weefsel Verlies van functie Meer schade bij hogere dosis Sommige organen/weefsels wel, andere niet VOKK

22 Chemotherapie: Anthracyclines hartspier Cyclofosfamide vruchtbaarheid
MOPP vruchtbaarheid Bleomycine longen Cisplatinum gehoor, nierfunctie vruchtbaarheid? Vincristine polyneuropathie motoriek Corticosteroiden striae, botontkalking, staar? Alle chemotherapie caries huidverkleuringen VOKK

23 Voorbeeld van schade door chemotherapie: Hartspierbeschadiging door anthracyclines (adriamycine, rubidomycine) vroeg (tijdens of < 1 jaar na behandeling) laat (> 1 jaar na behandeling) 5-10 % klachten 20-50 % geen klachten, maar afwijkingen op hartecho Wat betekent dit voor hun toekomst? VOKK

24 Maar risico op hart- en vaatziekten ook verhoogd door:
Bestraling van het hart (hartinfarct) Stofwisselingsstoornissen overgewicht DM type 2 verhoging cholesterol, vetten roken VOKK

25 Tweede tumoren Andere kanker
Meestal na bestraling; vaak in bestraalde gebied (lang interval, 10 jaar of meer) Borstkanker Huidkanker Schildklierkanker Botkanker …………. Soms ook na chemotherapie (interval 5-10 jaar) VOKK

26 Wat kunnen we er aan doen?
Langdurige controles Voorlichting Vroegtijdige herkenning/behandeling Wetenschappelijk onderzoek Feedback naar de toekomst: preventie VOKK

27 Hoe vaak komen late effecten voor?
Samenvatting diverse onderzoeken jaar na diagnose Driekwart van de overlevenden van kinderkanker heeft late effecten, maar de meesten van hen leiden (ondanks beperkingen) een normaal leven Ongeveer een kwart heeft (matig-) ernstige late effecten, die invloed hebben op hun dagelijks leven Een kwart heeft géén late effecten VOKK

28 VOKK

29 Dank u voor uw aandacht! VOKK